قرص مترژن برای دفع بقایا جنین سقط شده _ نحوه مصرف و عوارض

پادکست خلاصه مقاله قرص مترژن

معرفی قرص مترژن

متیل‌ارگونوین (Methylergonovine)، که با نام تجاری «مترژن» (Methergine) شناخته می‌شود، یکی از داروهای مهم در مراقبت پس از زایمان است. این دارو عمدتاً برای کنترل خونریزی پس از زایمان به کار می‌رود، به‌دلیل توانایی‌اش در انقباض عضلات صاف رحم (میومتر) و کاهش حجم خونریزی. از آن‌جایی که خونریزی پس از زایمان یکی از علل مهم عوارض جدی مادرانه است، استفاده مناسب و دقیق از متیل ارگونوین می‌تواند نقش حیاتی در مدیریت این وضعیت داشته باشد.

مکانیسم اثر مترژن

این دارو مستقیماً روی عضله صاف رحم اثر می‌گذارد و باعث انقباض شدید (تتانیک) آن می‌شود، بدین ترتیب رگ‌های داخل رحمی فشرده شده و خونریزی کاهش می‌یابد. هم‌زمان، متیل ارگونوین می‌تواند بر سایر عضلات صاف عروقی نیز اثر بگذارد و باعث تنگ شدن عروق شود؛ به همین دلیل یکی از عوارض بالقوه‌اش افزایش فشار خون و اسپاسم عروقی است.

علاوه بر این، متیل ارگونوین تعاملاتی با گیرنده‌های مختلف دارد: آدرنرژیک، دوپامین و سروتونین. این تعامل پیچیده موجب می‌شود که اثر انقباضی آن تنها محدود به رحم نباشد، بلکه عروق دیگر بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

بیشتر بخوانید: قرص آنتی هیستامین در بارداری ـ ۵ عوارض و لیست مجاز

کاربردهای درمانی  مترژن

مهم‌ترین کاربرد مترژن، کنترل خونریزی پس از زایمان است. پس از تولد نوزاد و جدا شدن جفت، اگر رحم به خوبی منقبض نشود، خون‌ریزی شدید ممکن است رخ دهد؛ این دارو برای مدیریت این وضعیت استفاده می‌شود.

همچنین، در برخی موارد بعد از سقط جنین  یا زمانی که رحم به درستی جمع نمی‌شود ، متیل ارگونوین تجویز می‌شود.

در عمل جراحی سزارین نیز مطالعات نشان داده‌اند ترکیب متیل ارگونوین با اکسی‌توسین می‌تواند به کاهش خون‌ریزی پس از سزارین کمک کند.

نحوه مصرف و دوز

نحوه مصرف قرص مترژن برای دفع بقایا و دیگر کاربردها بستگی به وضعیت بیمار دارد (خوراکی یا تزریقی):

• فرم تزریقی :دوز معمول ۰.۲ میلی‌گرم پس از زایمان (بعد از خروج جفت یا شانه قدامی نوزاد) است و در صورت نیاز می‌تواند هر ۲–۴ ساعت تکرار شود.
• فرم خوراکی (قرص): معمولاً ۰.۲ میلی‌گرم، ۳ تا ۴ بار در روز، در دوره پس از زایمان (پایدار شدن رحم) برای حداکثر یک هفته به کار می‌رود.

اگر قرار باشد تزریق داخل وریدی انجام شود، بسیار با احتیاط باید این کار انجام شود؛ برچسب دارو توصیه می‌کند تزریق خیلی آهسته (حداقل طی ۶۰ ثانیه) انجام شود و فشار خون بیمار مرتب کنترل شود؛ زیرا خطر عواقب عروقی جدی مانند فشار خون بالا ناگهانی یا سکته وجود دارد.

عوارض جانبی مصرف مترژن

متیل ارگونوین مانند هر داروی قوی دیگری با ریسک عوارض همراه است. برخی از عوارض شایع‌تر عبارت‌اند از تهوع، استفراغ، دل‌درد یا کرامپ به دلیل انقباض عضله رحم، سردرد و سرگیجه.

عوارض جدی‌تر نیز ممکن است رخ دهند: افزایش فشار خون، اسپاسم عروق کرونر، درد قفسه سینه، تپش قلب، تشنج و حتی سکته مغزی در صورت مصرف نادرست یا تزریق سریع.

همچنین گزارش‌هایی از عوارض نادر مانند توهم، لرزش در اندام‌ها، سردی و بی‌حسی انگشتان، و کاهش تولید شیر مادر وجود دارد؛ زیرا متیل ارگونوین می‌تواند سطح پرولاکتین را کاهش دهد.

یکی از موارد خطرناک گزارش‌شده در مطالعات این است که متیل ارگونوین، به‌خصوص در بیمارانی با ریسک‌های عروقی، ممکن است باعث اسپاسم عروق کرونری و ایسکمی قلبی شود.

آیا قرص مترژن باعث خونریزی می‌شود؟

خیر، مصرف قرص  مترژن معمولاً باعث خونریزی نمی‌شود؛ برعکس، هدف اصلی این دارو کاهش خونریزی پس از زایمان است. مترژن با ایجاد انقباض قوی در عضلات رحم، رگ‌های داخل رحمی را فشرده کرده و از خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌کند. با این حال، در موارد نادر، برخی افراد ممکن است به دارو حساسیت داشته باشند یا عوارض نادری مانند خونریزی مختصر یا لکه‌بینی تجربه کنند، اما این موارد غیرمعمول هستند و مصرف صحیح دارو تحت نظر پزشک معمولاً ایمنی بالایی دارد.

منع مصرف و احتیاطات قرص مترژن

مصرف قرص مترژن برای افراد زیر ممنوع است:

• چون قرص مترژن باعث تنگی عروق می‌شود، استفاده از آن در بیمارانی که فشار خون بالا دارند به شدت ممنوع است. همچنین، در بیماران با بیماری عروق کرونر، خطر عوارض قلبی افزایش می‌یابد.
• این دارو در دوران بارداری (تا زمانی که زایمان انجام نشده باشد) نباید مصرف شود، چون اثرات القای انقباضات قوی رحم دارد.
• برای مادرانی که شیرده هستند، توصیه می‌شود پس از مصرف دارو حداقل تا زمان مشخصی شیردهی نکرده و شیر جمع‌آوری‌شده در آن دوره دور ریخته شود، زیرا دارو می‌تواند به شیر منتقل شود و اثرات نامطلوب در نوزاد داشته باشد.
• در کسانی که بیماری کبدی یا کلیوی دارند، یا عروق‌شان آسیب‌پذیر است، باید با احتیاط از این دارو استفاده شود.

خرید قرص مترژن بدون نسخه ممکن است؟

قرص مترژن یک داروی نسخه‌ای است و مصرف آن بدون تجویز پزشک مجاز نیست. دلیل این موضوع، اثرات قوی دارو بر روی عضلات رحم و عروق بدن و احتمال بروز عوارض جدی مانند افزایش فشار خون، اسپاسم عروق کرونری و مشکلات قلبی است. بنابراین، برای خرید و مصرف مترژن، ارائه نسخه پزشک الزامی است تا دوز و نحوه مصرف مناسب با وضعیت فرد تعیین شود و خطرات احتمالی به حداقل برسد.

جایگزین‌های قرص مترژن

برای مدیریت خونریزی پس از زایمان و آتونی رحم، چند جایگزین دارویی برای مترژن وجود دارد که بسته به وضعیت مادر و دسترسی دارو می‌توان از آن‌ها استفاده کرد:

 ۱. اکسی‌توسین (Oxytocin)

• یکی از رایج‌ترین داروها برای پیشگیری و درمان خونریزی پس از زایمان است.
• معمولاً به صورت تزریقی (IV یا IM) استفاده می‌شود و باعث انقباض ملایم و مؤثر رحم می‌شود.
• مزیت: عوارض قلبی و فشارخون کمتری نسبت به متیل ارگونوین دارد.

بیشتر بخوانید: آموکسی سیلین در بارداری مجاز است؟ 4 عوارض و نحوه مصرف

۲. کارباپروست (Carboprost)

• یک پروستاگلاندین مصنوعی است که به صورت تزریقی کاربرد دارد.
• برای مواردی که خونریزی شدید است یا به اکسی‌توسین و متیل ارگونوین پاسخ نمی‌دهد، استفاده می‌شود.
• ممکن است باعث اسهال، تهوع، و انقباضات قوی در دستگاه گوارش شود.

۳. میزوپروستول (Misoprostol)

• یک پروستاگلاندین E۱ خوراکی یا شیاف واژینال است که می‌تواند رحم را منقبض کند.
• مزیت: مصرف آسان (خوراکی یا شیاف) و نیاز به تجهیزات تزریق ندارد.
• محدودیت: اثر آن ممکن است نسبت به متیل ارگونوین کمی کمتر باشد و شروع اثر دیرتر است.

 ۴. روتین پروستاگلاندین‌ها و ترکیبات ترکیبی

• در موارد خاص ممکن است ترکیبی از داروها (مثل اکسی‌توسین به همراه متزوپروستول یا کارباپروست) برای کنترل خونریزی تجویز شود.
• انتخاب ترکیب بسته به شدت خونریزی، وضعیت مادر و وجود بیماری‌های زمینه‌ای انجام می‌شود.

سخن پایانی

متیل ارگونوین (مترژن) یک داروی قدرتمند و مهم در مدیریت خونریزی پس از زایمان است. با اثر یوترتونیک قوی، این دارو می‌تواند به کاهش خونریزی و جلوگیری از عوارض جدی پس از زایمان کمک کند. اما به دلیل خاصیت تنگ‌کنندگی عروق، مصرف آن نیازمند دقت زیاد، پایش فشار خون و انتخاب دقیق بیماران است تا عوارض قلبی و عروقی به حداقل برسد. پزشکان و ماماها باید در تعیین دوز، روش مصرف (خوراکی یا تزریقی) و مدت درمان، با توجه به وضعیت سلامت مادر تصمیم‌گیری کنند.