۵ علامت قارچ پوستی | روش‌های درمان خانگی و دارویی

قارچ پوستی و علت بروز آن

قارچ پوستی نوعی عفونت قارچی سطحی است که معمولاً پوست، ناخن و مو را درگیر می‌کند و باعث خارش، قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و گاهی بوی نامطبوع می‌شود. این عفونت توسط قارچ‌های میکروسکوپی به نام درماتوفیت ایجاد می‌شود و عوامل مختلفی می‌توانند بروز آن را تشدید کنند، از جمله رطوبت زیاد پوست، تعریق زیاد، استفاده از لباس‌های تنگ یا غیرنخی، تماس با افراد یا حیوانات آلوده، ضعف سیستم ایمنی و بهداشت نامناسب. این عوامل محیطی و فردی باعث می‌شوند که قارچ به راحتی رشد کرده و عفونت ایجاد شود.

بیشتر بخوانید: قارچ پوستی در کودکان، ده درمان خانگی

علائم شایع قارچ پوستی

قارچ پوستی با علائم زیر مشخص می‌شود:

• خارش شدید یا مداوم در ناحیه
• قرمزی یا التهاب پوست
• پوسته‌پوسته شدن یا ترک خوردن پوست
• ظاهر شدن لکه‌های گرد یا نامنظم با لبه برجسته
• در ناخن، تغییر رنگ، ضخیم شدن یا شکنندگی

انواع رنگ قارچ پوستی

انواع رنگ قارچ پوستی و دلایل بروز هر کدام  به شرح زیر است:

• قرمز یا صورتی

ناشی از التهاب و گشاد شدن رگ‌های خونی در ناحیه مبتلا به علت واکنش سیستم ایمنی به قارچ. معمولاً در ابتدای عفونت یا در قارچ‌های فعال و پوسته‌پوسته دیده می‌شود.

• سفید یا خاکستری روشن

پوسته‌ریزی و جمع شدن سلول‌های مرده پوست در مرکز لکه‌ها. این رنگ معمولاً در نقاطی که قارچ رشد کرده ولی التهاب کمتر است، دیده می‌شود.

• زرد یا قهوه‌ای

عفونت طولانی‌مدت یا قارچ ناخن (اونیکومایکوزیس) و تجمع کراتین تغییر یافته در پوست یا ناخن. رنگ زرد گاهی ناشی از عفونت ثانویه با باکتری هم هست.

• تیره یا قهوه‌ای تیره تا سیاه

لکه‌های پیگمانته در نتیجه التهابات مزمن، تغییر رنگ پوست پس از بهبود و یا برخی گونه‌های قارچ که با ملانین پوست واکنش می‌دهند.

• شفاف یا رنگ پوست طبیعی

در برخی قارچ‌های سطحی، لکه‌ها در ابتدا ممکن است رنگی شبیه پوست طبیعی داشته باشند، ولی معمولاً با گذشت زمان لبه‌های قرمز و پوسته‌دار پیدا می‌کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر قارچ پوستی هستند؟

بیشتر بخوانید: قارچ پوست سر چیست و چطور قابل درمان است؟

شکل ظاهری قارچ پوستی

قارچ پوستی در بخش‌های مختلف بدن به اشکال زیر ظاهر می‌شود:

روش‌های تشخیص قارچ پوستی

روش‌های تشخیص قارچ پوستی عبارتند از:

• بررسی بالینی توسط پزشک متخصص پوست: مشاهده شکل ضایعات، خارش، پوسته‌پوسته شدن و الگوی انتشار لکه‌ها.
• نمونه‌برداری از پوست یا ناخن: گرفتن تراشه یا پوسته‌های ناحیه مبتلا برای بررسی زیر میکروسکوپ.
• کشت قارچ: قرار دادن نمونه پوست، ناخن یا مو در محیط مناسب برای رشد قارچ و شناسایی دقیق نوع آن.
• تست وود (Wood’s lamp): تاباندن نور فرابنفش روی پوست برای شناسایی برخی قارچ‌ها که فلورسانس ایجاد می‌کنند.
• آزمایش‌های مولکولی (PCR): در موارد خاص برای تشخیص دقیق نوع قارچ و تعیین داروی مناسب.

روش‌های درمان سریع قارچ پوستی

 درمان قارچ پوستی بسته به علت و نوع آن متفاوت است اما به طور کلی شامل موارد زیر می‌باشد:

قرص برای قارچ پوستی

انواع قرص برای درمان سریع قارچ پوستی عبارتند از:

• فلوکونازول (Fluconazole): موثر برای قارچ‌های عمومی پوست، کچلی بدن و پا، مناسب برای عفونت‌های گسترده یا مقاوم.
• ایتراکونازول (Itraconazole): مناسب برای قارچ‌های پوست، ناخن و برخی قارچ‌های مقاوم، معمولاً برای عفونت‌های شدید یا طولانی‌مدت تجویز می‌شود.
• کتوکونازول (Ketoconazole): بیشتر برای عفونت‌های پوستی مثل شوره، کچلی سر و قارچ‌های سطحی پوست به کار می‌رود، معمولاً زمانی استفاده می‌شود که کرم‌ها و شامپوهای ضد قارچ موثر نباشند.
• گریزئوفولوین (Griseofulvin): کاربرد اصلی برای قارچ‌های ناخن و مو، مصرف طولانی مدت لازم دارد تا قارچ کاملاً ریشه‌کن شود.
• ترای‌فلوکونازول (Terbinafine oral): قوی برای قارچ‌های پوست و ناخن، مخصوصاً عفونت‌های پا و بدن، معمولاً کوتاه‌مدت و با اثر سریع‌تر نسبت به گریزئوفولوین.

آمپول برای قارچ پوستی

برای درمان قارچ‌های پوستی شدید یا مقاوم، گاهی از آمپول‌های ضد قارچ مانند آمفوتریسین بی (Amphotericin B) و کازپوفنگین (Caspofungin) استفاده می‌شود. این آمپول‌ها معمولاً در مواردی به کار می‌روند که عفونت گسترده باشد، به درمان خوراکی پاسخ نداده باشد، یا سیستم ایمنی فرد ضعیف باشد. آمپول‌ها معمولاً به صورت دوره‌ای و تحت نظر دقیق پزشک تجویز می‌شوند و مصرف خودسرانه آن‌ها توصیه نمی‌شود، زیرا عوارض جدی مانند آسیب به کلیه یا کبد به همراه دارد.

صابون برای قارچ پوستی

برای درمان قارچ پوستی، استفاده از صابون‌های ضد قارچ می‌تواند به پاکسازی پوست و کاهش رشد قارچ کمک کند. این صابون‌ها معمولاً حاوی ترکیباتی مانند کلرهگزیدین، سلنیوم سولفاید، یا کتوکونازول هستند و با شستشوی منظم نواحی مبتلا باعث کاهش عفونت و خارش می‌شوند. استفاده روزانه یا طبق توصیه پزشک و خشک نگه داشتن پوست پس از شستشو اهمیت دارد، زیرا رطوبت محیط رشد قارچ را تسریع می‌کند. این صابون‌ها بیشتر برای عفونت‌های سطحی پوست موثرند و در عفونت‌های شدید معمولاً همراه با کرم یا داروی خوراکی تجویز می‌شوند.

محلول‌های ضد قارچ پوستی

برای درمان سریع قارچ پوستی، از محلول‌های ضد قارچ فوری مانند کلوتریمازول، میکونازول، ترابینافین محلول یا بتامتازون-ترابینافین ترکیبی استفاده می‌شود. این محلول‌ها معمولاً مستقیماً روی نواحی مبتلا زده می‌شوند و با اثر ضد قارچی قوی، خارش و التهاب پوست را کاهش می‌دهند. مصرف روزانه و به مدت توصیه‌شده توسط پزشک اهمیت دارد، زیرا توقف زودهنگام درمان ممکن است باعث بازگشت عفونت شود. محلول‌ها بیشتر برای عفونت‌های موضعی و سطحی کاربرد دارند و در عفونت‌های شدید معمولاً همراه با داروی خوراکی تجویز می‌شوند.

قوی‌ترین پماد ضد قارچ

پماد ضد قارچ پوستی یکی از رایج‌ترین و موثرترین روش‌های درمان این عفونت‌ها هستند و معمولاً برای درمان سریع عفونت‌های سطحی پوست به کار می‌روند. این پمادها حاوی ترکیبات ضد قارچ مانند کلوتریمازول، میکونازول یا تربینافین هستند که رشد قارچ را متوقف کرده و باعث بهبود علائم مانند خارش، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن می‌شوند. برای اثرگذاری کامل، پماد باید به‌طور منظم و معمولاً روزی ۱–۲ بار روی ناحیه مبتلا به مدت ۲ تا ۴ هفته مالیده شود، حتی اگر علائم اولیه سریعاً کاهش یابند. رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن ناحیه درمان‌شده، استفاده از پماد را موثرتر می‌کند و از بازگشت عفونت جلوگیری می‌کند.

درمان قارچ پوستی با لیزر

درمان قارچ پوستی با لیزر روشی نوین است که بیشتر برای موارد مقاوم یا عفونت‌های ناخن به کار می‌رود. در این روش، پرتوهای لیزر مستقیم به ناحیه مبتلا تابانده می‌شود تا سلول‌های قارچی تخریب شده و رشد آن‌ها متوقف شود، بدون اینکه به پوست یا بافت اطراف آسیب برسد. این درمان معمولاً بدون درد است و نیاز به برش یا داروی خوراکی ندارد، اما اغلب همراه با داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراکی تجویز می‌شود تا احتمال بازگشت عفونت کاهش یابد. اثرگذاری لیزر بسته به شدت عفونت و ناحیه مبتلا ممکن است نیازمند چند جلسه باشد و رعایت بهداشت پس از درمان برای پیشگیری از عود ضروری است.

دشمن قارچ پوستی

دشمن اصلی قارچ پوستی عوامل و شرایطی هستند که رشد قارچ را محدود یا متوقف می‌کنند. این شامل خشک و تمیز نگه داشتن پوست، استفاده از لباس‌های نخی و آزاد که رطوبت را جذب می‌کنند، جلوگیری از تماس مستقیم با افراد یا حیوانات آلوده و رعایت بهداشت فردی است. علاوه بر این، داروهای ضد قارچ موضعی و خوراکی، پمادها و حتی روش‌های نوین مانند لیزر، دشمن مستقیم قارچ‌ها محسوب می‌شوند، زیرا رشد و تکثیر آن‌ها را متوقف کرده و باعث درمان عفونت می‌شوند. رعایت این اصول به‌طور همزمان، سریع‌ترین راه برای شکست قارچ پوستی و جلوگیری از بازگشت آن است.

روش‌های درمان خانگی قارچ پوستی

در طب سنتی روش‌های متعددی برای کمک به درمان قارچ پوستی مطرح شده‌اند که بیشتر نقش کمک‌کننده و تسکین‌دهنده علائم دارند و جایگزین داروهای ضد قارچ پزشکی نیستند. مهم‌ترین درمان‌های خانگی شامل موارد زیر است:

۱. روغن درخت چای

این روغن خواص ضد قارچی قوی دارد و می‌تواند التهاب و خارش را کاهش دهد. معمولاً چند قطره روغن را با یک روغن حامل مانند روغن نارگیل مخلوط کرده و روزی ۱–۲ بار روی ناحیه مبتلا می‌مالند.

۲. سرکه سیب

سرکه سیب با اسیدی کردن محیط پوست، رشد قارچ را کاهش می‌دهد. می‌توان محلول سرکه و آب (نصف به نصف) را روی پوست تمیز زده و اجازه داد ۱۰–۱۵ دقیقه باقی بماند، سپس شستشو داد.

 ۳. سیر

سیر دارای خاصیت ضد قارچی طبیعی است. می‌توان حبه سیر له شده را با کمی روغن مخلوط کرده و به‌صورت موضعی روی ناحیه مبتلا استفاده کرد، اما به دلیل قدرت بالا، ابتدا روی پوست کوچک تست شود تا تحریک ایجاد نکند.

 ۴. زردچوبه

زردچوبه خاصیت ضدالتهابی و ضدقارچی دارد. می‌توان پودر زردچوبه را با کمی آب یا روغن نارگیل خمیر کرده و روی ناحیه مبتلا گذاشت و بعد از ۲۰–۳۰ دقیقه شستشو داد.

 ۵. حمام با جوش‌شیرین یا نمک

اضافه کردن مقداری جوش‌شیرین یا نمک به آب حمام می‌تواند به خشک شدن پوست و کاهش رشد قارچ کمک کند.

طول درمان قارچ پوستی

مدت زمان درمان قارچ پوستی به شدت عفونت، نوع قارچ و ناحیه مبتلا بستگی دارد، اما به‌طور کلی:

قارچ سطحی پوست (مثل پا، بدن یا کشاله ران)

استفاده از کرم‌های ضد قارچ موضعی: معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد. حتی اگر خارش یا قرمزی سریع برطرف شود، ادامه دارو تا پایان دوره ضروری است تا عفونت کاملاً ریشه‌کن شود.

قارچ ناخن یا عفونت گسترده پوست

نیاز به داروهای خوراکی ضد قارچ دارد که معمولاً بین ۴ تا ۱۲ هفته مصرف می‌شوند. گاهی اوقات درمان ناخن‌ها تا چند ماه طول می‌کشد تا رشد ناخن سالم جایگزین شود.

عوامل موثر بر طول درمان

• شدت عفونت و عمق آن
• نوع قارچ عامل عفونت
• رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن ناحیه مبتلا
• وضعیت سیستم ایمنی بدن

پیشگیری از قارچ پوستی

روش‌های پیشگیری از قارچ پوستی عبارتند از:

• رعایت بهداشت شخصی: شستشوی مرتب پوست با صابون و آب تمیز.
• خشک نگه داشتن پوست: بعد از استحمام یا ورزش، به‌خصوص در نواحی مرطوب مانند بین انگشتان پا و زیر بغل.
• استفاده از لباس و جوراب مناسب: پوشیدن لباس‌های نخی و تعویض مرتب جوراب و کفش‌های مرطوب.
• عدم اشتراک وسایل شخصی: حوله، لباس، شانه یا کفش را با دیگران به اشتراک نگذارید.
• استفاده از محصولات ضد قارچ: صابون‌ها یا اسپری‌های ضد قارچ در نواحی مستعد ابتلا.
• تقویت سیستم ایمنی: تغذیه مناسب، ورزش منظم و خواب کافی.
• درمان سریع عفونت‌های پوستی: جلوگیری از گسترش قارچ و کاهش احتمال ابتلا دوباره.

سخن پایانی

قارچ پوستی معمولاً عفونتی مزمن و مقاوم است که نیاز به درمان منظم دارد. استفاده از داروهای ضد قارچ موضعی یا خوراکی همراه با رعایت بهداشت می‌تواند به درمان سریع و جلوگیری از بازگشت عفونت کمک کند. در صورت عدم بهبود یا گسترش عفونت، حتماً به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید.