شیر خشک مناسب نوزادان، کدام‌ها هستند؟

همان طور که گفتم، هیچ شیر خشکی مانند شیر مادر نمی تواند باشد. شیر مادر معجزه خلقت است. شیرخوار خود را از آن محروم نکنید. همان طور که ذکر شد در صورت دادن توأم شیر خشک و شیر مادر، به مرور زمان نوزاد شیر مادر را نخواهد خورد. همچنین تولید شیر مادر در اثر کمتر مک زدن نوزاد کاهش می یابد. گمان نکنید که شیر مادر ناکافی است و نوزاد گرسنه مانده است. او هر چه بیشتر مک بزند، شیر بیشتری تولید می شود.

از کجا بفهمیم که مقدار شیر مادر برای تغذیه نوزاد کافی است؟

• نوزاد غالبا هر ۸ تا ۱۲ ساعت یک بار، شیر می خواهد.
• نوزاد ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از هر سینه مادر شیر می خورد.
• نوزاد باید حداقل ۶ عدد پوشک را در روز خیس کند.
• در ماه اول، نوزاد حداقل ۳ بار در روز مدفوع می کند. مدفوع نوزاد زرد و نرم می باشد.
• نوزادان در ابتدا، وزن کم می کنند.(۱۰ روز اول تولد) اما در عرض ۲ هفته تغذیه با شیر مادر، به وزن اولیه خود می رسند.
• نوزاد از ابتدای تولد تا ۴ ماهگی، باید ۱۱۳ تا ۱۱۷ گرم در هفته، وزن زیاد کند.

بنابراین اگر بر اساس موارد بالا، شیر مادر کافی است، هرگز آن را با هیچ چیز عوض نکنید.

گیاهان مفید برای افزایش شیر مادر

تعدادی از گیاهان با مکانیسم ‌های مختلف و از طریق تحریک غدد تولید شیر باعث افزایش شیر مادران می ‌شوند. گیاهانی مانند ریحان، بادام زمینی، ترخون، زیره و رازیانه معطر خاصیت ضد نفخ داشته و با ورود به شیر مادر از دل درد کودک جلوگیری می‌ کنند.
ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودکان است و رازیانه نیز همانند ریحان دارای همان خاصیت به اضافه دارای هورمون ‌های گیاهی است که از طریق تحریک با غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌ شود.
سیاه دانه نیز با خاصیت ضد درد، ضد سرطان، هضم کننده غذا، کاهش دهنده پرفشاری خون باعث افزایش شیر مادران می ‌شود و مصرف روزانه 2 گرم سیاه دانه بلامانع است که بهتر است دانه‌ ها له تا اثر آن ها بیشتر شود. تاکنون عوارض جانبی از سیاه دانه مشاهده نشده و مصرف آن در دوران بارداری توصیه می ‌شود.
سیب ‌زمینی هم برای مادر مقوی و سالم است و مهم ترین اثر آن ضد درد، ضد میکروب، خواب آور، خلط آور و ادرارآور برای کودک است.
حجم شیر مادر رابطه ی مستقیمی با تکرر شیردهی دارد و تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر موجب تولید شیر بیشتر می ‌شود.
 

نکاتی برای خرید شیر‌ خشک نوزاد

بعضی از ما‌در‌‌ان به دلایل مختلفی باید در کنار شیر خودشان، از شیر‌ خشک به عنوان مکمل در برنامۀ غذایی نوزادشان استفاده می‌کنند. مادرانی که شیر کمی دارند یا خیلی زود به سر کارشان برمی‌گردند یا یک مشکل پزشکی خاص دارند در این دسته قرار می‌گیرند. اما مادر‌های عزیز باید در نظر داشته باشید که اگر حتی مقدار کمی شیر دارید نباید آن از نوزادتان دریغ کنید، زیرا همان مقدار کم هم از نبودش بهتر و مفید‌تر است. برای انتخاب یک شیر خشک مناسب برای نوزادتان می‌توانید از تجربه‌های پدر و مادر‌های دیگر در این زمینه استفاده کنید.

انواع شیر خشک

اولین شیر خشک برای نوزاد (شیر اول)

اولین شیر خشک داده شده به نوزاد باید از نوع شیر اول باشد. شیر گاو موجود در شیر خشک دارای دو نوع پروتئین است - کازئین و وی. شیر خشک شیر اول بر پایه‌ی پروتئین وی بوده و تصور می‌شود که هضم آن نسبت به دیگر انواع شیر خشک آسان‌تر باشد. تا زمانی که پزشک به شما توصیه نکرده است، تنها شیر خشک موردنیاز برای کودک، شیر خشک شیر اول می‌باشد. کودک می‌تواند تا زمان شروع به استفاده از غذاهای جامد در حدود 6 ماهگی از این نوع شیر خشک استفاده کرده و حتی استفاده از آن را تا یک سال ادامه دهد. مدرک خاصی مبنی بر مفید یا مضر بودن استفاده از انواع دیگر شیر خشک وجود ندارد. زمانی که کودک به یک سالگی رسید می‌تواند از شیر کامل گاو، بز و یا گوسفند استفاده کند (البته این شیر باید پاستوریزه باشد).

شیر خشک شیر بز

شیر خشک شیر بز از بدو تولد برای نوزاد مناسب است. انواع مختلفی از این نوع شیر خشک در فروشگاه‌ها وجود دارند. استانداردهای رعایت شده برای تولید این نوع از شیر خشک همانند استانداردهای شیر خشک شیر گاو می‌باشند. احتمال بروز آلرژی در کودک در اثر استفاده از شیر خشک شیر بز، کمتر از شیر خشک شیر گاو نخواهد بود. شیر خشک شیر بز برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند (آلرژی به پروتئین‌های شیر گاو) مناسب نیست چراکه پروتئین‌های موجود در شیر این دو جانور بسیار شبیه هستند.

شیر خشک کودکان گرسنه

این نوع از شیر خشک حاوی مقدار بیشتری کازئین نسبت به وی بوده و هضم کازئین برای کودک کار دشوارتری است. باوجوداینکه معمولاً گفته می‌شود که این نوع از شیر خشک برای "کودکان گرسنه‌تر" مناسب است، هیچ مدرکی مبنی بر بیشتر خوابیدن کودک پس از خوردن این نوع شیر خشک وجود ندارد.

شیر خشک ضد ریفلاکس

شیر خشک ضد ریفلاکس از زمان تولد برای نوزاد مناسب است ولی قبل از استفاده‌ی آن، با پزشک مشورت کنید. این نوع از شیر خشک با هدف جلوگیری از ریفلاکس (بالا آوردن شیر) در کودکان به صورت غلیظ تهیه می‌شود. تنها در صورتی استفاده از شیر خشک غلیظ توصیه می‌شود که پزشک مصرف آن را تأیید کند و کودک به صورت مکرر شیر خورده شده را بالا آورده و بی قرار شده باشد. در دستورالعمل‌های موجود بر روی قوطی برخی از شیر خشک های ضد ریفلاکس گفته شده است که آب جوشیده شده را قبل از درست کردن شیر به مدت 45 دقیقه برای خنک شدن بگذارید. بااین‌حال مهم است که والدین شیر خشک را با آبجوشی که حداکثر 30 دقیقه برای خنک شدن باقی‌مانده است درست کنند تا دمای آب حداقل 70 درجه‌ی سانتی‌گراد باشد. این نوع شیر خشک استریل نبوده و استفاده از آب با این دما می‌تواند باکتری‌های مضر باقی‌مانده را از بین ببرد.

شیر خشک راحتی (کامفورت)

شیر خشک راحتی را می‌توان از بدو تولد مورد استفاده قرار داد ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. این نوع از شیر خشک حاوی پروتئین‌های شیر گاو بوده که به‌طور جزئی تجزیه شده‌اند (هیدرولیز جزئی). این کار فرایند هضم را راحت‌تر کرده و به پیشگیری از مشکلات گوارشی مثل کولیک یا یبوست کمک می‌کند. البته اثباتی برای این مورد وجود ندارد. شیر خشک های هیدرولیز شده برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیستند.

شیر خشک بدون لاکتوز

این نوع از شیر خشک برای کودکانی که توانایی هضم لاکتوز را ندارند مناسب است. این کودکان توانایی جذب لاکتوز که یک قند موجود در شیر و لبنیات است را ندارند. عدم توانایی هضم لاکتوز در کودکان نادر است. ازجمله علائم این عارضه می‌توان به اسهال، دل‌درد و نفخ اشاره کرد. شیر خشک بدون لاکتوز بدون نیاز به نسخه در دسترس عموم قرار دارد ولی اگر به عدم توانایی نوزاد خود برای هضم لاکتوز شک دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. شیر خشک بدون لاکتوز از بدو تولد برای مصرف مناسب است ولی مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود.

شیر خشک ضد حساسیت (هیپوآلرژنیک)

شیر خشک های ضد حساسیت نیز برای مصرف از بدو تولد مناسب‌اند ولی مصرف آن‌ها باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود. اگر حساسیت کودک شما نسبت به شیر گاو مشخص شود، پزشک یک شیر خشک مناسب دارای پروتئین‌های کاملاً تجزیه شده (هیدرولیز شده) را برای او تجویز خواهد کرد. شیر خشک دارای پروتئین‌های نیمه هیدرولیز شده در فروشگاه‌ها موجود است ولی مصرف آن برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مناسب نیست.

شیر خشک مکمل

شیر خشک مکمل از سن شش ماهگی به بعد مناسب است ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. شیر خشک مکمل هیچ‌گاه نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود. تحقیقات نشان داده که تغییر نوع شیر خشک در سن شش ماهگی به شیر خشک مکمل، هیچ سودی برای کودک ندارد. کودک می‌تواند شش ماه دوم زندگی خود تا سن یک سالگی را با شیر خشک شیر اول طی کند. برچسب روی شیر خشک مکمل ممکن است بسیار شبیه به شیر خشک شیر اول باشد. این برچسب را با دقت بخوانید تا از اشتباه در انتخاب شیر خشک جلوگیری شود.

شیر قبل از خواب

شیر خشک قبل از خواب از سن شش ماهگی برای کودک مناسب است ولی قبل از مصرف آن باید با پزشک مشورت کنید. برخی از انواع شیر خشک های مکمل، حاوی غلات بوده و به‌عنوان یک شیر خشک مخصوص برای مصرف به هنگام خواب فروخته می‌شوند. این نوع از شیر خشک لازم نبوده و هیچ مدرکی مبنی بر خواب راحت و طولانی‌تر کودک پس از مصرف آن‌ها وجود ندارد. شیر خشک قبل از خواب هیچ‌گاه نباید به کودکان زیر شش ماه داده شود.

شیر خشک سویا

شیر خشک سویا برای کودکان بالای شش ماه مناسب بوده ولی مصرف آن باید تحت نظر پزشک انجام شود. شیر خشک سویا از دانه‌های سویا تهیه شده و شیر گاو در تولید آن دخیل نخواهد بود. این شیر خشک به‌عنوان جایگزینی برای شیر خشک شیر گاو برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از شیر خشک سویا برای کودکان زیر شش ماه توصیه نمی‌شود چراکه این کار خطر ایجاد حساسیت نسبت به سویا را افزایش می‌دهد. همچنین به دلیل این‌که شیر خشک سویا به‌جای قند شیر لاکتوز دارای قند گلوکوز است، خطر آسیب رساندن به دندان‌های کودک نیز در اثر مصرف آن افزایش پیدا می‌کند.

شیر دوران رشد (شیر کودک)

شیر دوران رشد برای کودکان بالای یک سال مناسب است ولی قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید. شیر دوران رشد به‌عنوان جایگزینی برای شیر کامل گاو برای کودکان بالای یک سال مورد استفاده قرار می‌گیرد. هیچ مدرکی مبنی بر وجود مواد مغذی اضافی در این نوع شیر وجود ندارد. شیر کامل گاو به‌عنوان یک نوشیدنی اصلی برای کودکان بالاتر از یک سال مناسب به نظر می‌رسد. شیر نیم چرب گاو نیز به‌عنوان نوشیدنی اصلی برای کودکان بالاتر از دو سال که از رژیم غذایی متعادل استفاده می‌کنند مناسب است. توصیه می‌شود که تمامی کودکان بین شش ماه تا پنج سال سن، از قطره‌های ویتامین دارای ویتامین‌های A، C و D به صورت روزانه استفاده کنند.

انواع شیرهایی که نباید به نوزاد داد 

همه‌ی انواع شیرها برای تغذیه‌ی کودکان مناسب نیستند. والدین هیچ‌گاه نباید انواع شیرهای ذکر شده در زیر را برای کودکان زیر یک سال مورد استفاده قرار دهند:

• شیر غلیظ شده

• شیر تبخیر شده
• شیر خشک شده
• شیر گوسفند یا بز (البته تا زمانی که پاستوریزه باشند می‌تواند از آن‌ها برای پخت‌وپز برای کودک استفاده کرد)
• دیگر انواع نوشیدنی‌هایی که با نام "شیر" شناخته می‌شوند مثل نوشیدنی سویا، برنج، جو و یا بادام
• شیر گاو به‌عنوان یک نوشیدنی (البته استفاده از آن در پخت‌وپز مشکلی نخواهد داشت)