زردی چشم نوزاد، علت و روش‌های درمان

زردی چشم نوزاد یکی از مشکلات شایعی است که در روزهای ابتدایی تولد نوزادان مشاهده می‌شود. این وضعیت که ناشی از افزایش سطح بیلی‌روبین در خون است، معمولاً بی‌خطر بوده و با درمان‌های ساده قابل کنترل است. با این حال، آگاهی از علل و روش‌های درمان این مشکل برای والدین بسیار اهمیت دارد تا از عوارض احتمالی جلوگیری کنند. در این مقاله بیشتر درباره این مشکل و روش‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد.

زردی چشم نوزاد یکی از شایع‌ترین نگرانی‌هایی است که والدین در روزهای اولیه پس از تولد نوزاد با آن مواجه می‌شوند. این وضعیت که در پزشکی به آن هیپربیلی‌روبینمی گفته می‌شود، معمولاً در نتیجه افزایش سطح بیلی‌روبین در خون نوزاد رخ می‌دهد. بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که هنگام تجزیه گلبول‌های قرمز قدیمی تولید می‌شود.

عملکرد نابالغ کبد

کبد نوزاد تازه متولد شده هنوز به طور کامل بالغ نشده و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به‌طور مؤثر پردازش و از بدن دفع کند. این عامل یکی از دلایل اصلی زردی فیزیولوژیک است که در روزهای اول پس از تولد ظاهر می‌شود.

افزایش تخریب گلبول‌های قرمز

نوزادان هنگام تولد دارای گلبول‌های قرمز بیشتری نسبت به بزرگسالان هستند. این گلبول‌ها پس از تولد شروع به تجزیه می‌کنند و منجر به تولید بیشتر بیلی‌روبین می‌شوند.

ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد

در برخی موارد، اگر گروه خونی مادر و نوزاد با یکدیگر سازگار نباشد (مانند ناسازگاری Rh یا ABO)، سیستم ایمنی مادر ممکن است به گلبول‌های قرمز نوزاد حمله کند و باعث تخریب آنها شود. این تخریب می‌تواند زردی شدید ایجاد کند.

کمبود تغذیه

نوزادانی که به میزان کافی شیر مادر یا شیر خشک دریافت نمی‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض زردی باشند زیرا دفع بیلی‌روبین از طریق مدفوع و ادرار کاهش می‌یابد.

چگونه زردی نوزاد تشخیص داده می‌شود؟

زردی معمولاً با زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها قابل مشاهده است. پزشکان ممکن است برای تأیید سطح بیلی‌روبین، آزمایش خون انجام دهند. در موارد خفیف، زردی معمولاً از صورت و چشم شروع می‌شود و سپس به پایین بدن گسترش می‌یابد.

علائم زردی در نوزادان

زردی در نوزادان معمولاً با تغییر رنگ پوست و چشم‌ها همراه است و شدت آن بسته به سطح بیلی‌روبین در خون متفاوت است. در ادامه، علائم اصلی زردی نوزادان را بررسی خواهیم کرد.

• زرد شدن پوست و چشم‌ها: زردی معمولاً ابتدا در صورت و چشم‌ها ظاهر می‌شود. با افزایش شدت زردی، این تغییر رنگ به سمت قفسه سینه، شکم، بازوها و پاها گسترش می‌یابد.
• رنگ زرد در سفیدی چشم (صلبیه): زرد شدن سفیدی چشم یکی از نشانه‌های واضح زردی است.
• تیره شدن رنگ ادرار: ادرار نوزاد معمولاً در هفته‌های اول زندگی بی‌رنگ است، اما در صورت زردی شدید، ممکن است ادرار به رنگ زرد تیره یا نارنجی دیده شود.
• رنگ کم‌رنگ یا سفید مدفوع: در زردی ناشی از مشکلات کبد یا صفرا، مدفوع نوزاد ممکن است کم‌رنگ یا حتی سفید شود.
• خواب‌آلودگی بیش از حد: نوزادان مبتلا به زردی ممکن است خواب‌آلودتر از حد معمول باشند و به سختی برای تغذیه بیدار شوند.
• کاهش اشتها: نوزادانی که زردی شدید دارند، ممکن است تمایلی به مکیدن شیر مادر یا شیشه شیر نداشته باشند.
• تحریک‌پذیری: در برخی موارد، نوزاد ممکن است به طور غیرطبیعی تحریک‌پذیر باشد و به راحتی آرام نشود.

علائم هشداردهنده در زردی شدید

در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• گسترش زردی به پاها.
• نوزاد بسیار خواب‌آلود و بی‌حال است.
• گریه‌های شدید یا غیرعادی.
• ناتوانی در تغذیه مناسب.
• تب یا تغییر در تنفس.

روش‌های درمان زردی چشم نوزاد

زردی چشم نوزاد یا هیپربیلی‌روبینمی، یک وضعیت شایع در نوزادان تازه متولد شده است و معمولا به‌صورت طبیعی برطرف می‌شود، اما در برخی شرایط نیاز به درمان دارد. درمان زردی بسته به شدت آن و علت زمینه‌ای متفاوت است. در ادامه روش‌های درمان زردی  چشم نوزاد را بررسی خواهیم کرد.

تغذیه منظم و مناسب

تغذیه منظم نقش مهمی در کاهش زردی نوزاد دارد:

• شیردهی مکرر: تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک باعث افزایش دفع بیلی‌روبین از طریق مدفوع و ادرار می‌شود.
• افزایش تعداد وعده‌ها: نوزاد باید هر ۲ تا ۳ ساعت تغذیه شود تا سطح هیدراتاسیون بدن حفظ و بیلی‌روبین دفع شود.

نوردرمانی (فتوتراپی)

نوردرمانی یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای کاهش زردی است:

• در این روش، نوزاد در زیر نورهای مخصوص آبی یا سفید قرار می‌گیرد که به شکستن بیلی‌روبین در پوست کمک می‌کند. بیلی‌روبین تجزیه شده از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود.
• در طول فتوتراپی، نوزاد باید بدون لباس باشد و فقط با یک پوشک و محافظ چشم تحت درمان قرار گیرد.

تعویض خون

در موارد شدید زردی چشم نوزاد که سطح بیلی‌روبین بسیار بالا است و خطر آسیب به مغز وجود دارد،  پزشکان ممکن است از روش تعویض خون استفاده کنند. در این روش، خون نوزاد با خون تازه و سالم جایگزین می‌شود تا بیلی‌روبین اضافی از بدن خارج شود. این روش تنها در بیمارستان و تحت نظارت دقیق انجام می‌شود.

درمان دارویی

در برخی موارد خاص، ممکن است از داروها برای کاهش سطح بیلی‌روبین استفاده شود:

• ایمنوگلوبولین داخل وریدی (IVIG): در زردی ناشی از ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد، این دارو می‌تواند از تخریب گلبول‌های قرمز جلوگیری کند.

قرار گرفتن در معرض نور طبیعی خورشید

در زردی‌های خفیف، قرار دادن نوزاد در معرض نور طبیعی خورشید (نه نور مستقیم و طولانی‌مدت) می‌تواند به کاهش زردی کمک کند.

نوزاد باید در مکانی گرم و ایمن باشد و مراقب باشید که دچار سرما یا آفتاب‌سوختگی نشود.

آب قند: باور غلط

برخی افراد توصیه می‌کنند به نوزاد آب قند داده شود، اما این روش نه‌تنها بی‌اثر است بلکه ممکن است باعث مشکلات گوارشی یا کاهش وزن نوزاد شود.

پیگیری‌های پزشکی

نوزادانی که زردی دارند باید به‌طور منظم تحت نظارت پزشک قرار گیرند. آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین ممکن است در طول درمان چندین بار انجام شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائم زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• گسترش زردی به دست‌ها و پاها.
• بی‌حالی شدید یا خواب‌آلودگی بیش از حد.
• ناتوانی در تغذیه مناسب.
• تب، تحریک‌پذیری یا تغییر در الگوی تنفسی

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: پسر من زردی در حد نه و نیم داشت، الان بعد از مدتی حدود یک ماه حس می کنم سفیدی چشم هایش کمی زرد شده است. با چه چیزی می توانم این را رفع کنم؟

 

پاسخ از دکتر شهرزاد فلاح؛ متخصص اطفال:

مادر عزیز قبل از هر اقدامی باید مشخص شود که زردی نوزاد شما مستقیم است یا غیر مستقیم. اگر مستقیم باشد باید از نظر عفونت ادراری و کم کاری تیروئید مورد بررسی شود نوزاد؛ اگر مشکلی وجود نداشته باشد باید بگویم این زردی از شیرمادر است که به مرور زمان از بین می رود. اما اگر زردی مستقیم باشد نیاز به بررسی دارد.

نتیجه‌گیری

زردی چشم نوزاد اگرچه معمولاً یک مشکل گذرا و بی‌خطر است، اما توجه و مراقبت ویژه والدین  نسبت به این مشکل اهمیت دارد. تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کرده و سلامت نوزاد را تضمین کند. بنابراین، آگاهی و مشورت با پزشک در این زمینه امری ضروری است.