پیامدهای خطرناک در تعیین جنسیت با آی وی اف

خیلی از زوج‌ها دوست دارند بدانند که فرزندشان با چه جنسیتی به دنیا می‌آید و حتی به علل مختلف ترجیح می‌دهند خودشان جنسیت جنین را تعیین کنند. این کار توسط روش آی وی اف انجام می‌شود و تا حدودی هم موفقیت‌آمیز است. اما آیا این کار دارای پیامدهای خطرناک است؟ ما به این سوال پاسخ داده‌ایم.

آی وی اف چیست؟

آی وی اف به معنی لقاح آزمایشگاهی است. این روش یکی از روش‌های کمک باروری است که در آن تخمک از بدن زن و اسپرم از بدن مرد گرفته شده و فرآیند لقاح (بارور شدن تخمک توسط اسپرم) در خارج از بدن، یعنی در محیط آزمایشگاه، انجام می‌شود. سپس جنین حاصل از این لقاح به رحم زن منتقل می‌شود تا در صورت موفقیت، بارداری صورت گیرد. این روش معمولاً برای زوج‌هایی که با مشکل ناباروری روبرو هستند (مانند انسداد لوله‌های فالوپ، مشکلات تخمک‌گذاری، کیفیت پایین اسپرم، یا ناباروری با علت نامشخص) استفاده می‌شود.

تعیین جنسیت با ای وی اف چگونه انجام می شود؟

تعیین جنسیت با آی وی اف، که به آن انتخاب جنسیت یا جداسازی جنسیت گفته می‌شود، یک فرآیند تخصصی است که در حین انجام IVF انجام می‌گیرد. این کار با هدف انتخاب جنین با جنسیت مورد نظر (معمولاً به دلایل پزشکی یا ترجیحات شخصی) صورت می‌پذیرد. مراحل تعیین جنسیت با آی وی اف به این صورت است:

۱.  تحریک تخمدان و برداشت تخمک: مشابه آی وی اف معمولی، تخمدان‌های زن با داروها تحریک می‌شوند تا تخمک‌های متعددی تولید کنند. سپس این تخمک‌ها از طریق یک عمل جراحی کوچک برداشت می‌شوند.

۲.  لقاح در آزمایشگاه: تخمک‌ها در آزمایشگاه با اسپرم (که از مرد دریافت شده) لقاح داده می‌شوند. این لقاح می‌تواند به دو روش استاندارد و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم انجام می‌شود.

۳.  کشت جنین: جنین‌های حاصل از لقاح در آزمایشگاه برای چند روز (معمولاً ۵ تا ۶ روز) تا مرحله بلاستوسیست کشت داده می‌شوند.

۴.  بیوپسی جنین (نمونه‌برداری از جنین): در این مرحله، یک یا چند سلول از جنین بلاستوسیست برداشته می‌شود. این سلول‌ها حاوی اطلاعات ژنتیکی جنین (کروموزوم‌ها) هستند. رایج‌ترین روش، بیوپسی بلاستوسیست است که در آن سلول‌های تروفکتودرم (لایه خارجی جنین که در نهایت جفت را تشکیل می‌دهد) برداشته می‌شوند. روش‌های قدیمی‌تر مانند بیوپسی بلاستومر (برداشت سلول از روز سوم رشد جنین) نیز وجود دارد اما کمتر استفاده می‌شود.

۵.  آزمایش ژنتیک (PGT-A/PGT-SR/PGT-M): سلول‌های برداشته شده از جنین به آزمایشگاه ژنتیک فرستاده می‌شوند تا مورد آزمایش قرار گیرند. یکی از این آزمایش‌ها برای بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی (مانند سندروم داون) انجام می‌شود و در طی آن جنسیت جنین نیز مشخص می‌گردد. آزمایش دیگر برای بررسی اختلالات ساختاری کروموزوم‌ها بوده و دیگر آزمایش نیز برای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی تک‌ژنی (مانند فیبروز کیستیک) انجام می‌شود. در طی این آزمایش‌ها، جنسیت جنین (کروموزوم‌های XX برای دختر و XY برای پسر) به طور قطعی مشخص می‌شود.

۶.  انتقال جنین منتخب: پس از مشخص شدن جنسیت و اطمینان از سلامت ژنتیکی جنین (در صورت انجام PGT-A)، جنین با جنسیت مورد نظر به رحم مادر منتقل می‌شود. جنین‌های با جنسیت دیگر نیز در صورت تمایل زوج و با توجه به قوانین کشور، ممکن است برای استفاده‌های آتی (مانند بارداری‌های بعدی یا اهدا) فریز شوند.

آیا تعیین جنسیت جنین با آی وی اف پیامدهای خطرناکی هم دارد؟

تعیین جنسیت جنین با آی وی اف، مانند هر روش درمانی دیگری، می‌تواند پیامدهای بالقوه و ملاحظات خاص خود را داشته باشد، هرچند که این روش به طور کلی ایمن تلقی می‌شود، اما باید به موارد زیر توجه کرد:

پیامدهای بالقوه و ملاحظات

فرآیند انتخاب جنسیت به دلیل نیاز به آزمایشات ژنتیکی تخصصی (مانند PGT-A) هزینه بیشتری نسبت به آی وی اف معمولی دارد. این هزینه می‌تواند برای برخی افراد یک مانع باشد. همچنین در فرآیند PGT-A (که برای تعیین جنسیت نیز استفاده می‌شود)، جنین‌هایی که ناهنجاری‌های کروموزومی دارند، شناسایی و کنار گذاشته می‌شوند. این بدان معناست که ممکن است تعداد جنین‌های سالم و مناسب برای انتقال به رحم کمتر شود. در برخی موارد هم این غربالگری ممکن است جنین‌های با جنسیت دلخواه را نیز حذف کند. از طرفی پیامدهای اخلاقی و اجتماعی انتخاب جنسیت برای مقاصد غیرپزشکی ممکن است منجر به عدم تعادل جنسیتی در جامعه شود، به خصوص در فرهنگ‌هایی که ترجیح شدیدی برای یک جنسیت خاص وجود دارد. برخی منتقدان معتقدند که انتخاب جنسیت می‌تواند منجر به نگاه ابزاری به بچه‌ها شود و بر ارزش‌های خانوادگی تاثیر منفی بگذارد.

ریسک‌های مربوط به آی وی اف و بیوپسی جنین

مانند هر روش IVF، ریسک‌هایی مرتبط با تحریک تخمدان (مانند سندرم تحریک بیش از حد تخمدان - OHSS)، برداشت تخمک (خونریزی، عفونت) و انتقال جنین (بارداری خارج رحمی، حاملگی چندقلویی) وجود دارد. برای مثال اگرچه بیوپسی جنین یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود، اما به طور نظری خطر بسیار کمی برای آسیب رساندن به جنین یا تاثیر بر رشد آن وجود دارد. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که این روش تاثیر منفی قابل توجهی بر شانس بارداری ندارد.

تاثیر روانی

برخی زوج‌ها ممکن است به دلیل فشارهای اجتماعی یا انتظارات فردی، دچار استرس یا اضطراب شوند، به ویژه اگر با وجود صرف هزینه‌های بالا، به جنسیت دلخواه خود دست پیدا نکنند یا با چالش‌های غیرمنتظره‌ای روبرو شوند. از طرفی در بسیاری از کشورها انتخاب جنسیت صرفاً بر اساس ترجیح شخصی ممنوع است. حتی در کشورهایی که مجاز است، ممکن است محدودیت‌هایی در مورد زمان و دلیل انجام آن وجود داشته باشد.

نتیجه‌گیری

در مجموع، تعیین جنسیت با آی وی اف یک روش پزشکی پیشرفته است که اگرچه عمدتاً ایمن تلقی می‌شود، اما باید با آگاهی کامل از هزینه‌ها، ملاحظات اخلاقی، قوانین مربوطه و ریسک‌های بالقوه (هرچند کم) انجام شود. مشاوره با پزشک متخصص باروری و ژنتیک برای درک کامل این جوانب ضروری است. نرخ موفقیت آی وی اف همراه با انتخاب جنسیت، مشابه IVF معمولی است، اما ممکن است اندکی تحت تاثیر فرآیند بیوپسی و آزمایشات قرار گیرد.