سندرم تحریک تخمدان، چه موقع اتفاق می افتد؟

سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ها بعد از تزریق داروهای هورمونی هنگام لقاح خارج رحمی (IVF) اتفاق می افتد. لقاح خارج رحم یا آی وی اف، یکی از روش های درمان نازایی است که در محیط آزمایشگاهی صورت می گیرد.

تزریق داروهای هورمونی باروری (درمان نازایی) رشد تخمک ها را در تخمدان ها تحریک می کند، ولی اینکه بگوییم شما دقیقا به چه میزان دارو نیاز دارید، مشکل است.مقادیر بیش از حد این هورمون ها در بدن شما منجر به بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها (OHSS) می شود که در این حالت تخمدان ها ورم می کنند و درد می گیرند.

تعداد کمی از زنان دچار موارد شدید این سندرم می شوند که باعث افزایش سریع وزن، درد شکم، استفراغ و تنگی نفس می گردد.مصرف داروهای خوراکی درمان کننده ناباروری مانند کلومیفن کمتر باعث بروز سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها می شود.

گاهی هم این سندرم خودبخود رخ می دهد و ربطی به درمان نازایی ندارد.

علائم سندرم خفیف تا متوسط:
- درد خفیف تا متوسط شکمی که می رود و می آید.
- نفخ شکم یا افزایش اندازه دور کمر
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- احساس درد و ناراحتی در ناحیه تخمدان ها

علائم سندرم شدید:
- افزایش سریع وزن؛ به عنوان مثال 3/2 کیلوگرم در یک روز و یا 5/4 کیلوگرم در 3 روز یا بیشتر
- درد شدید شکمی
- تهوع و استفراغ شدید و مداوم
- کاهش دفع ادرار
- ادرار تیره رنگ
- تنگی نفس
- سفتی یا بزرگی شکم
- سرگیجه

علل این سندرم کدامند؟
علت دقیق این سندرم مشخص نشده است، اگرچه وجود مقادیر بالای هورمون HCG در خون نقش مهمی در این ارتباط دارد. هورمون HCG معمولا در طی بارداری در بدن زنان تولید می شود.

رگ های خونی تخمدان ها، واکنش غیرعادی به مقادیر بالای هورمون HCG نشان می دهند و شروع به نشت مایعات می کنند. این مایعات باعث می شوند تخمدان ها ورم کنند و گاهی اوقات مقادیر زیاد مایعات به سمت شکم می رود.

طی درمان نازایی، هورمون HCG به عنوان یک داروی محرک تخمدان ها به زنان نازا تزریق می شود و فولیکول کامل و بالغ، تخمک خود را رها می کند. سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها معمولا طی یک هفته بعد از تزریق هورمون HCG بروز می کند. اگر در طی درمان نازایی، باردار شوید، بدن شما در پاسخ به باردار شدن، خودش نیز HCG تولید می کند و این سندرم بدتر می شود.

داروهای تزریقی درمان کننده نازایی بیشتر از قرص خوراکی آن (کلومیفن) باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها می شوند.

عوامل خطر
زنان جوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک که فولیکول های زیادی در تخمدان های خود دارند، در معرض خطر زیادی برای ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها هستند.

عواملی که خطر ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها را افزایش می دهند، عبارتند از:

- سندرم تخمدان پلی کیستیک: یک بیماری تناسلی که باعث خونریزی نامنظم قاعدگی، رشد موهای زائد و ظاهر غیرعادی تخمدان در سونوگرافی می شود.
- تعداد زیاد فولیکول ها در تخمدان ها
- زنان جوان
- وزن کم بدن
- مقادیر بالای هورمون استرژن در بدن قبل از تزریق هورمون HCG
- سردرد میگرنی
- بارداری های متعدد
- سابقه ابتلا به این سندرم

البته در برخی موارد، زنانی که هیچ نوع عامل خطری نداشته اند، دچار این سندرم می شوند.

عوارض
حدود یک تا دو درصد زنانی که تحت درمان های محرک تخمدان ها قرار می گیرند، دچار نوع شدید این سندرم می شوند. موارد شدید این سندرم مرگبار است.

عوارض سندرم تحریک بیش از تخمدان ها عبارتند از:
- تجمع مایعات در شکم و گاهی اوقات در قفسه سینه
- اختلال و عدم تعادل املاح بدن مثل سدیم، پتاسیم و غیره
- لخته شدن خون در رگ های خونی بزرگ و معمولا در پاها
- نارسایی کلیه
- پیچ خوردگی یک تخمدان
- پاره شدن کیست در یک تخمدان که منجر به خونریزی خطرناک می شود.
- مشکلات تنفسی
- عدم موفقیت بارداری به دلیل سقط جنین یا باردار نشدن در اثر عوارض سندرم
- به ندرت مرگ

راه های تشخیص
معاینه بدنی بیمار توسط پزشک: پزشک هر گونه افزایش وزن، افزایش اندازه دور کمر و درد شکمی را در شما بررسی کرده و می نویسد.

سونوگرافی: اگر دچار سندرم تحریک بیش از تخمدان ها باشید، سونوگرافی نشان می دهد که تخمدان های شما بزرگ تر از حد طبیعی شده اند و کیست های بزرگ پر از مایعی دارند.طی درمان نازایی با داروها، پزشک به طور منظم تخمدان های شما را با سونوگرافی از طریق واژن بررسی می کند.

آزمایش خون: پزشک توسط نتایج برخی آزمایشات خون می تواند غلظت خون شما را بررسی کند و اینکه آیا عملکرد کلیه های شما در اثر این سندرم آسیب دیده است یا نه.