مشکلات معده در دوران بارداری، نحوه درمان

۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان در مرحله ای از بارداری خود، مشکل وزش و رفلاکس معده راتجربه می کنند که علت آن برگشت محتویات معده به مری است و باعث بروز علائم ناراحت کننده ای در فرد می شود.دکتر مریم امین زاده، متخصص زنان و عضو هیئت علمی دانشگاه ایران، چهار عامل را در به وجود آوردن این عارضه دخیل می داند: فشار داخل مری، عضلاتی که مری از آن عبور کرده و به معده متصل شده است، عضلاتی که دهانه تحتانی مری و معده را ساخته است.وی می گوید: از آنجا که مری، لوله ای عضلانی است که دهان را به معده متصل می کند، هرگاه بنا به عللی دهانه تحتانی مری، درست کار نکند، مواد غذایی اسیدی داخل معده وارد مری شده و در نتیجه احساس سوزش سر دل یا ترش کردن در فرد به وجود می آید. سوزش زیر جناق سینه، احساس برگشت مواد غذایی به داخل دهان، درد قفسه سینه و سختی در بلع از دیگر علائم این بیماری محسوب می شود.در زنان باردار، دو عامل دیگر به عوامل به وجود آورنده فوق افزوده می شود که به گفته دکتر امین زاده شامل افزایش وزن زن در بارداری و فشار جنین به معده است.افزایش وزن بخصوص افزایش محیط دور شکم باعث ایجاد فشار بر معده و دهانه تحتانی مری می شود. از طرفی رشد جنین و افزایش سایز رحم نیز بر معده فشار وارد کرده و باعث خروج مواد غذایی از معده به مری می شود.

- تأثیر هورمون ها
دکتر مؤید علویان، فوق تخصص گوارش، در مورد تأثیر هورمون های ترشح شده در دوران بارداری بر ریفلاکس معده می گوید استروژن و پروژسترون، دو هورمون زنانه هستند که در دوران حاملگی بیشتر ترشح می شوند و وجود آنها برای ادامه بارداری ضروری است.این دو هورمون باعث شل شدن عضلات رحم شده و اثرات جانبی مانند شل کردن عضله دریچه تحتانی مری و کند کردن هضم غذا را نیز به همراه دارند که هر دو این عوامل باعث برگشت مواد از معده می شود.بارداری چند قلو، سابقه بیماری زمینه ای ناراحتی معده، حالت تهوع و استفراغ شدید، شغل های پر استرس و در نهایت هر عاملی که باعث افزایش ترشح هورمون ها در دوران بارداری شود، ریفلاکس معده را در این دوران شدید تر خواهد کرد.

- دارو ها
دکتر بهزاد رحمانی، متخصص گوارش در مورد نقش دارو ها در تشدید ریفلاکس معده می گوید برخی از انواع دارو ها به دلیل افزایش میزان اسید معده باعث بروز علائمی مانند سوزش سر دل می شوند.از این قبیل داروها می توان به مسکن هایی مانند ایبوپروفن و یا آنتی بیوتیک ها همراه با آسپرین و حتی قرص آهن و اسید فولیک نیز اشاره کرد. با توجه به این که مصرف قرص آهن در دوران بارداری ضروری است، توصیه می شود قرص آهن پس از غذا همراه با یک لیوان آب میل شود و تا دو ساعت پس از خوردن آن فرد نخوابد و حالت خوابیده نداشته باشد.

- ورزش
وی در مورد انجام حرکات ورزشی و ارتباط آن باتشدید ریفلاکس می گوید انجام ورزش قبل از بارداری باعث تقویت عضلات و کاهش احتمالی بروز ریفلاکس معده می شود در حالی که تمرینات ورزشی شدید که در آن سرپائین تر از بدن قرار می گیرد و یا دراز نشست و برداشتن وزنه که باعث افزایش فشار در داخل شکم می شود، می تواند باعث تشدید ریفلاکس معده شود. بنابراین توصیه می شود ازانجام حرکات ورزشی شدید در بارداری خودداری کرده و در انتخاب نوع ورزش، دقت بیشتری شود.

- تهوع و استفراغ
برگشت محتویات معده به مری در دوران بارداری ، طبیعی است به همین دلیل نیاز به درمان ندارد و با رعایت مواردی می توان از آن پیشگیری کرده و یا آن را کاهش داد.دکتر فرزانه نیک نفس، متخصص زنان، یکی دیگر از علل وقوع سوزش معده را در بارداری التهاب قسمت انتهایی مری در اثر تماس آن با اسیدمعده می داند و می گوید تهوع و استفراغ که از عوارض شایع نیمه اول دوران بارداری است، باعث برگشت محتویات معده می شود که در این صورت ممکن است اسید معده، لایه های سطحی مخاط مری را از بین برده و باعث زخم شود. در بسیاری از زنان نیز اختلال در پاکسازی محتویات پس زده شده معده از مری نیز در ایجاد این آسیب نقش دارد.

- روحیه
وی در مورد نقش افسردگی می افزاید ریفلاکس معده در افرادی که از افسردگی رنج می برند، بیشتر دیده می شود، ولی در زنانی که مشغول کار و فعالیت هستند و روحیه خوبی نیز دارند کمتر بروز پیدا می کند. زیرا این دسته از زنان در صورت ابتلا نیز اشتیاق بیشتری برای برطرف کردن آن از خود نشان می دهند.

- اصلاح رژیم و الگوی تغذیه
نوع غذای مصرفی در بروز و تشدید این بیماری نقش بسزایی دارد. ضروری است زنان به محض احساس ترش کردن معده، وجود ماده تلخی در دهان و سوزش سردل که به دنبال خوردن غذاهای پر چرب و حجیم به وجود می آید، نسبت به درمان این بیماری و پیشگیری از آن اقدام کنند.دکتر امین زاده، با توجه به ممنوعیت مصرف بسیاری از داروها دربارداری، اصلاح رژیم غذایی را بهترین روش می داند. وی استفاده ازغذاهای کم فیبر، پر چرب، غذاهای آماده، پر خوری، مصرف مایعات زیاد بین غذا، کم تحرکی و سریع خوردن غذا را از جمله علل مهم بروز و تشدید بیماری ریفلاکس معده می داند که باید از آنها اجتناب کرد.

مصرف کاکائو، نوشابه، ترشیجات، قهوه، شکلات، ادویه و سیگار بر مشکل اضافه می کند. زیرا باعث شل شدن دریچه تحتانی مری می شود، از طرفی باید میزان استفاده از غذاهای حجیم را مانند نخود، لوبیا، عدس و ماش در این دوران کاهش داد.دکتر علویان نیز در این خصوص متذکر می شود: برخی از عادات مانند کار کردن، دراز کشیدن و خم شدن پس از خوردن غذا و یا محکم بستن کمر ، باعث بروز و یا تشدید ریفلاکس معده و برگشت اسید به مری می شود. این متخصص به بیماران توصیه می کند تا دو ساعت پس از خوردن غذا دراز نکشند و هنگام استراحت نیز ناحیه سر و سینه را بالاتر از سطح بدن قرار دهند بطوری که زاویه ای ۳۰ درجه با افق داشته باشند.باور غلط زنان این است که برای کاهش بروز این عارضه، هنگام خواب سرشان باید بالاتر از گردن قرار بگیرد در حالی که این عادت غلط باعث آرتروز زودهنگام گردن خواهد شد.

وی همچنین توصیه می کند زنان باردار بجز مصرف آب، از خوردن غذا و دیگر مایعات نزدیک به ساعات خواب شب خودداری کنند، حجم وعده های غذایی خود را کاهش دهند و در مقابل، دفعات وعده را افزایش دهند.مصرف دارو نیز در موارد شدید بیماری منعی ندارد و معمولاً از داروهای بی خطر برای جنین استفاده می شود لذا در صورت مصرف دارو قبل از بارداری نیز با پزشک خود برای ادامه درمان مشورت شود.برخی مردم معتقدند ترش کردن معده و سوزش سردل در زنان باردار ناشی از شروع دوره رویش و رشد موها در جنین است. دکتر لیلا محمدی، متخصص زنان می گوید این فرضیه فقط در حد اعتقاد وافکارعمومی است و صحت ندارد و با توجه به این که ریفلاکس معده یک عارضه شایع در سه ماهه سوم بارداری است پس از زایمان و کاهش سطح هورمون های بدن به میزان نرمال، از بین خواهد رفت بنابراین توصیه می شود علاوه بر رعایت موارد گفته شده فوق، از مصرف غذاهای اسیدی یا محرک، نوشابه های گازدار، نوشیدنی های کافئین دار، قهوه، شکلات و غذاهای تند اجتناب شود و میوه های خانواده مرکبات، گوجه، پیاز و غذاهای چرب و سرخ شده را کمتر استفاده کنند.

از طرفی حمایت خانواده و همسر نقش مهمی در سلامت زن باردار دارد. دوری از محیط استرس زا، آرامش و استراحت کافی، شرایط کاری مناسب، کاهش اضافه وزن و در کل تغییر سبک زندگی در کاهش علائم این بیماری و یا جلوگیری از بروز آن مؤثر است.ریفلاکس معده، پیامد خطرناکی برای بارداری نخواهد داشت ولی در موارد شدید آن باید به پزشک مراجعه شود تا در صورت وجود بیماری خاصی مانند زخم معده، درمان آغاز شود.