دوختن دهانه رحم در بارداری، مختص همه است؟

متخصص زنان و زایمان سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم (سرویکس) را در صورتی پیشنهاد می‌دهد که احتمال باز شدن دهانه رحم قبل از موعد زایمان وجود داشته باشد یا این که باز شدن دهانه رحم زود شروع شده باشد. در هر حال عمل سرکلاژ برای تمام بانوان باردار مناسب نیست و همواره از زایمان زودرس جلوگیری نمی‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا از عوارض سرکلاژ، مناسب بودن این عمل و مزایای احتمالی آن برای خود و نوزادتان اطلاع یابید.

بر اساس پژوهش‌های انجام شده دوختن دهانه رحم در بارداری درصد زایمان زودرس را در بانوان در معرض این مشکل کاهش می‌دهد. با این حال زمانبندی جراحی سرکلاژ دهانه رحم، بر نتیجه اثر می‌گذارد. عمل اورژانسی سرکلاژ که علی‌رغم وجود تغییرات پیشرفته دهانه رحم و افتادگی کیسه آب انجام شود، بدترین نتیجه را به دست می‌دهد.

سرکلاژ چیست؟

دوختن دهانه رحم عملی است که در آن دهانه رحم در طول بارداری با بخیه بسته می‌شود تا از سقط جنین یا زایمان زودرس جلوگیری شود. دهانه رحم بخش پایین‌تر رحم است که رو به واژن باز می‌شود. جراحی سرکلاژ دهانه رحم را می‌توان از راه واژن (سرکلاژ سرویکس از راه واژن) یا از راه شکم انجام داد، که البته روش دوم کاربرد کمتری دارد. بخیه‌ها معمولاً حوالی هفته سی‌و‌هفتم بارداری کشیده می‌شود.

دلیل انجام سرکلاژ

دهانه رحم قبل از حاملگی بسته و محکم است. اما دهانه رحم در بارداری به تدریج نرم می‌شود و طول آن کاهش می‌یابد (افاسمان) و باز می‌شود (اتساع) تا برای زایمان آماده شود. اگر دهانه رحم ضعیف باشد، زودتر از موعد زایمان باز می‌شود.

متخصص زنان و زایمان عمل بستن دهانه رحم را به منظور جلوگیری از زایمان زودرس در شرایط زیر توصیه می‌کند:

-سابقه سقط جنین در سه ماهه اول یا دوم در اثر اتساع بدون درد دهانه رحم و بدون وضع حمل دردناک یا خروج جفت (توصیه مبتنی بر سابقه سرکلاژ)

-پیش از این انجام دادن عمل سرکلاژ به دلیل اتساع (باز بودن، گشاد شدن) بدون درد دهانه رحم در سه ماهه دوم بارداری

-هنگام معاینه تشخیص دادن باز شدن بدون درد دهانه رحم در سه ماهه دوم

-بارداری تک‌قلویی، سابقه زایمان زودرس خودبه خودی قبل از هفته سی‌و‌چهارم و در سونوگرافی قبل از هفته بیست‌و‌چهارم متوجه کوتاه بودن طول دهانه رحم (کوتاه‌تر از ۲۵ میلی‌متر) شدن

زمان انجام سرکلاژ

متخصص زنان و زایمان قبل از عمل سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) سونوگرافی انجام می‌دهد تا علائم حیاتی جنین را بررسی کند و مطمئن شود که نقص مادرزادی جدی وجود ندارد. متخصص نمونه‌ای از ترشحات دهانه رحم را برمی‌دارد یا تست آمینوسنتز انجام می‌دهد تا احتمال وجود عفونت را بررسی کند.‎ چنانچه درمان عفونت نیاز به آنتی‌بیوتیک داشته باشد، دوره درمان باید قبل از سرکلاژ احتمالی کامل شود.

بهترین حالت این است که سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) توصیه شده با توجه به سوابق بین هفته دوازدهم تا چهاردهم بارداری انجام شود. با این حال چنانچه در معاینه لگن یا سونوگرافی مشخص شود که دهانه رحم در حال باز شدن است، عمل سرکلاژ دهانه رحم را می‌توان تا هفته بیست‌و‌چهارم نیز انجام داد. بستن دهانه رحم معمولاً پس از هفته بیست‌و‌چهارم به دلیل خطر پارگی کیسه آب و تحریک زایمان زودرس انجام نمی‌شود. جراحی سرکلاژ در شرایط خاص قبل از بارداری انجام می‌شود. در صورت افتادگی کیسه آب جنین، یعنی بیرون زدن کیسه آب از دهانه سرویکس، متخصص زنان و زایمان جراحی سرکلاژ را پس از درمان این عارضه انجام می‌دهد.

روش انجام سرکلاژ

متخصص زنان و زایمان اسپکولوم را وارد واژن می‌کند و دهانه رحم را با فورسپس حلقوی می‌گیرد و برای انجام عمل از تصاویر سونوگرافی بهره می‌گیرد. متخصص زنان و زایمان احتمالاً سرکلاژ را به روش مک‌ دونالد (McDonald) یا شرودکار (Shirodkar) انجام می‌دهد. براساس پژوهش‌های انجام شده هیچ تفاوت قابل توجهی بین نتایج این دو روش وجود ندارد. متخصص زنان و زایمان در روش سرکلاژ مک دونالد با استفاده از سوزن بخیه‌هایی را از بیرون دور دهانه رحم می‌زند. سپس انتهای بخیه‌ها را گره می‌زند تا دهانه رحم بسته شود.

متخصص زنان و زایمان در روش شیرودکار دهانه رحم را با فورسپس حلقوی به سمت خود می‌کشد و در این بین دیواره‌های کناری واژن را به عقب فشار می‌دهد. سپس برش‌های کوچکی را در دهانه رحم ایجاد می‌کند تا به بافت واژن برسد. متخصص در مرحله بعد سوزن را با نوار از برش‌ها رد می‌کند و دهانه رحم را می‌بندد. ممکن است متخصص بافت واژن دستکاری شده در اثر ایجاد برش را نیز بخیه بزند تا در جای خود قرار بگیرد.

اما متخصص در روش سرکلاژ شکمی برشی را روی شکم ایجاد می‌کند و رحم را بالا می‌آورد تا بهتر به دهانه رحم دسترسی داشته باشد. سپس با سوزن نواری را دور گذرگاه باریک اتصال دهنده بخش پایین‌تر رحم به دهانه رحم می‌پیچد و برش را می‌بندد. این عمل را می‌توان به روش لاپاراسکوپی نیز انجام داد.

مراقبت پس از سرکلاژ

متخصص زنان وزایمان پس از سرکلاژ سونوگرافی انجام می‌دهد تا از سلامت جنین مطمئن شود. لکه‌بینی، گرفتگی و ادرار دردناک تا چند روز طبیعی است. برای تسکین درد یا ناراحتی می‌توان استامینوفن (تایلنول و اقلام مشابه) مصرف کرد. اگر متخصص زنان و زایمان برای قرارگیری مجدد بافت واژن دستکاری شده در اثر ایجاد برش در دهانه رحم از بخیه استفاده کرده باشد، ممکن است عبور مواد به مدت دو تا سه هفته تا زمان جذب شدن بخیه حس شود. اگر متخصص سرکلاژ را با توجه به سوابق توصیه کرده باشد، مادر پس از از بین رفتن اثر داروی بی‌حسی مرخص می‌شود. متخصص زنان وزایمان محض احتیاط به مادر توصیه می‌کند تا به مدت حداقل یک هفته رابطه جنسی نداشته باشد.

اگر سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) به دلیل باز شدن زودهنگام دهانه رحم یا مشخص شدن کوتاه بودن دهانه رحم انجام شود، مادر باید در بیمارستان تحت نظر باشد. متخصص زنان و زایمان محض احتیاط به مادر توصیه می‌کند که فعالیت بدنی و رابطه جنسی را تا هفته سی‌و‌چهارم بارداری محدود کند. متخصص زنان و زایمان از مادر می‌خواهد که تا زمان زایمان هر هفته یا هر دو هفته یک بار برای معاینه دهانه رحم به مطب مراجعه کند.

برداشتن سرکلاژ دهانه رحم

سرکلاژ دهانه رحم از راه واژن معمولاً حوالی هفته سی‌و‌هفتم بارداری یا در آغاز زایمان زودرس برداشته می‌شود. سرکلاژ مک دونالد معمولاً در مطب متخصص زنان وزایمان بدون نیاز به بی‌حسی برداشته می‌شود، حال آن که سرکلاژ شیرودکار باید در بیمارستان یا مرکز جراحی باز شود. مادر معمولاً می‌تواند پس از برداشتن سرکلاژ ترانس واژینال فعالیت‌های معمول خود را تا زمان شروع طبیعی زایمان ادامه دهد. اگر قرار به انجام سزارین باشد و مادر قصد باردار شدن مجدد در آینده داشته باشد، می‌توان سرکلاژ شیرودکار را برنداشت. البته احتمال دارد سرکلاژ بر باروری آتی اثر بگذارد. پس بهتر است در این باره با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.

اگر سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) از راه شکم انجام شده باشد، برای باز کردن مجدد دهانه رحم باید برش دیگری روی شکم ایجاد شود. با این توصیف سزارین معمولاً در بازه زمانی هفته سی‌و‌هفتم تا سی‌و‌نهم پیشنهاد می‌شود. نوزاد را می‌توان از راه برش ایجاد شده در بالای سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) خارج کرد. در صورتی که سزارین انجام شود، مادر می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا می‌خواهد سرکلاژ برداشته شود یا برای بارداری‌های آتی نگه داشته شود و دهانه رحم همچنان بسته بماند.

عوارض سرکلاژ

عوارض عمل سرکلاژ عبارت است از:

-عفونت

-خونریزی واژینال

-پارگی دهانه رحم

-افتادگی کیسه آب جنین داخل واژن

-پارگی زودرس زودهنگام کیسه آب

-زایمان زودرس و پیش از موعد

-سقط جنین

چنانچه پس از جراحی دوختن دهانه رحم با ترشح مایع از واژن مواجه شدید، فوراً با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید، چون این مورد یکی از نشانه‌های پارگی زودرس و زودهنگام کیسه آب محسوب می‌شود. متخصص زنان و زایمان ممکن است برداشتن زودتر از موعد سرکلاژ را در صورت پارگی زودرس کیسه آب و عفونت رحم با توجه به مرحله بارداری انجام دهد.