بیماری آزواسپرمی در مردان، تشخیص و درمان

حالتی که در آن در مایع منی مرد اسپرم وجود ندارد آزواسپرمی (azoospermia) نامیده می‌شود. حدود ۱ درصد کل مردان و ۱۵ درصد مردان نازا به این عارضه مبتلا هستند. این حالت نشانه ظاهری ندارد اما اگر مرد برای باردار کردن همسر خود ناکام بماند ممکن است دلیل آن اسپرم صفر باشد.

علت آزو اسپرمی یا اسپرم صفر چیست؟
یا بیضه نمی‌تواند اسپرم تولید نمایند یا اسپرم نمی‌تواند از آلت تناسلی خارج شود. سه نوع عمده آزواسپرمی وجود دارد:
آزواسپرمی پیش بیضه‌ای (Pre-testicular): در این حالت، بیضه‌ها نرمال هستند اما بدن نمی‌تواند از آنها اسپرم بگیرد. دلیل این موضوع پایین بودن هورمون‌های کنترل کننده اسپرم یا گاهی شیمی درمانی است. این نوع آزواسپرمی خیلی نادر است.
آزواسپرمی بیضه‌ای (Testicular): آسیب به بیضه‌ باعث می‌شود بیضه‌ها به صورت نرمال نتوانند اسپرم تولید نمایند. دلیل این عارضه ممکن است:
-عفونت در اندام تناسلی مثل بیماری اروتریت یا اپیدیمیت؛
-بیماری دوران کودکی مثل اورکیتیس ویروسی که باعث التهاب یک یا دو بیضه می‌شود؛
-آسیب کشاله ران؛
-سرطان یا درمان آن مثل پرتودرمانی؛
-بیماری‌های ژنتیک مثل سندروم کلاین فلتر.
آزواسپرمی بعد بیضه‌ای (Post-testicular): بیضه‌ها میتوانند اسپرم نرمال تولید کنند اما عاملی باعث جلوگیری از خروج اسپرم می‌شود:
-انسداد لوله های حمل اسپرم از بیضه‌ها به آلت تناسلی که آزواسپرمی انسدادی (Obstructive) نامیده می‌شود؛
-وازکتومی؛
-انزال برگشتی که در آن مایع منی در حین ارگاسم به جای خارج شدن از بدن وارد مثانه می‌شود.
حدود 40 درصد از موارد آزواسپرمی از نوع پس از بیضه‌ای می‌باشد.

چطور می‌توان آزواسپرمی را تشخیص داد؟
اگر چند ماه برای بارداری همسر خود اقدام کرده اما ناموفق بوده‌اید باید به پزشک مراجعه نمایید. در اولین مرحله، پزشک نمونه نطفه را به آزمایشگاه فرستاده و در آنجا نمونه زیر میکروسکوپ بسیار قوی بررسی می‌شود. اگر در دو موقعیت جداگانه هیچ اسپرمی مشاهده نشود شما مبتلا به آزواسپرمی هستید. سپس پزشک تلاش می‌کند دلیل موضوع را کشف نماید. در این مرحله معاینه کامل فیزیکی لازم است. او از شما سابقه بیماری‌ها را پرسیده و سپس برای اندازه گیری سطح هورمون، آزمایش خون تجویز می‌نماید.
همچنین ممکن است پزشک با انجام بافت برداری یک یا هر دو بیضه‌ها علائم اسپرم غیر نرمال را پیدا نماید. او با استفاده از داروی بی حسی و ایجاد یک برش در ناحیه کیسه بیضه یک قسمت کوچک از بافت را برداشته و زیر میکروسکوپ بررسی می‌نماید.
او با استفاده از وازوگرافی و با استفاده از اشعه ایکس و سایر اسکن ها می‌تواند تعیین کند که آیا انسدادی که باعث آزواسپرمی باشد وجود دارد. گاهی جراحی تنها راه کشف انسداد است.
اگر انسداد وجود داشته باشد با استفاده از تستهای ژنتیک می‌توان مشکلات ژنتیک را بررسی کرد.

درمان نازایی و اسپرم صفر
چند راه درمان برای مردان مبتلا به آزواسپرمی که تمایل به بچه‌دار شدن دارند، وجود دارد:
اگر انسداد وجود داشته باشد با استفاده از جراحی می‌توان آنرا رفع کرد. هر چه که انسداد تازه‌تر باشد احتمال موفقیت جراحی بیشتر خواهد بود. اگر انسداد در کمتر از 3 سال گذشته اتفاق افتاده باشد احتمال موفقیت جراحی حدود 97 درصد و شانس باردار شدن همسر فرد حدود 76 درصد است.
بازیابی اسپرم برای کمک به مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی یا مبتلایان انسدادی که نمی‌خواهند جراحی داشته باشند انجام می‌شود. یک راه برای این کار، بیرون کشیدن اسپرم از بیضه‌ها از طریق یک سوزن کوچک است. سپس می‌توان نمونه را منجمد کرده و در آینده برای آی وی اف استفاده کرد.
اگر بافت برداری از بیضه انجام داده باشید پزشک می‌تواند همزمان اسپرم را بازیابی نموده و نیازی به جراحی ثانویه نیست.