احتمال خفگی در نوزادان، چیستی و چرایی؟

این دلواپسی ها بعد از زایمان و در دوران شیر خوارگی بیش از هر زمانی می توانند یک مادر را بی خواب و پریشان کنند چرا که یکی از ترس های رایج در این دوران خفگی نوزاد هنگام خواب ، شیر خوردن و بازی کردن است. اگر با داستان زندگی سلطان سلیمان پادشاه نامدار عثمانی در ترکیه آشنا باشید حتما می دانید که خواهر او ، خدیجه سلطان اولین فرزند خود را نیمه شب طی شیر دادن از دست داد زیرا از خستگی به خواب می رود و نوزاد در آغوش او خفه می شود. داستان ها در مورد خفگی نوزادان بسیارند. اغلب مادرها نیز از گوشه و کنار آن ها را شنیده اید و این موضوع ترس شان را دو چندان می کند.
خدیجه سلطان اولین فرزند خود را نیمه شب طی شیر دادن از دست داد زیرا از خستگی به خواب رفت و نوزاد در آغوش او خفه شد.
خفگی در نوزادان علل مختلفی دارد. دکتر خان بابایی ، فوق تخصص ریه کودکان و دانشایر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی معتقد است هر گونه انسداد در راه تنفسی ، حفره های بینی و حباب چه های ریوی در انتهای ریه می تواند از تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن جلوگیری کند و در نهایت باعث خفگی شود ، البته پایین آمدن سطح اکسیژن خون اگر ناچیز باشد مشکلی ایجاد نمی کند اما اگر از حد بگذرد باعث ایجاد عارضه می شود.

نوزادتان بی قرار است و شیر نمی خورد ؟
کمبود اکسیژن طیف وسیعی از علائم را ایجاد می کند ؛ از بی قراری نوزاد و مشکل در شیر خوردن گرفته تا تشنگی هوا و سیاه شدن لب ها و انگشتان همگی از این نشانه ها به حساب می آیند. در واقع علائم به سن کودک و مدت زمان کمبود اکسیژن بستگی دارد. دکتر خان بابایی در ادامه اضافه می کند که کاهش اکسیژن به ارگان های مختلف بدن به خصوص مغز ، قلب ، کلیه ها ، کبد و دستگاه گوارش آسیب می رساند. وقتی اکسیژن به سلول های مغزی نمی رسد فرد ممکن است دچار فلج مغزی شود. این کمبود اکسیژن حتی می تواند داخل رحم ، موقع زایمان یا بعد از آن یا طی بیماری هایی چون مننژیت و انسفالیت ویروسی یا میکروبی ایجاد شود. در حقیقت از آن جایی که سلول های مغزی در حال رشد هستند ، کمبود اکسیژن باعث ایجاد عوارض برگشت ناپذیری همچون عقب افتادگی ذهنی خواهد شد. این مسئله در مورد ارگان های دیگر هم صدق می کند ؛ برای مثال اگر اکسیژن به کلیه ها یا کبد نرساند فرد دچار نارسایی کلیه و کبد می شود یا اگر قلب دچار کمبود اکسیژن شود مشکلات عضلانی پیدا می کند و در نهایت از کار می افتد.

عفونت هم باعث خفگی می شود
مجله خبری لحظه نما:یکی از شایع ترین عوامل انسداد راه های هوایی ، ورود جسم خارجی همچون اسباب بازی ، تکه های غذا و .... به دستگاه تنفسی است. به گفته دکتر خان بابایی این عارضه در کودکان شیرخوار و نوپا بسیار شایع است و اگر انسداد کامل باشد باعث مرگ می شود. از دیگر علل خفگی نوزادان می توان به عفونت های شدید و ایست قلبی - تنفسی اشاره کرد. طی این عفونت ها ترشحاتی در دستگاه تنفسی آزاد می شوند که در صورت عدم درمان ، باعث انسداد خواهند شد. انواع نارسایی ها یقلبی هم می توانند در راه تنفسی انسداد ایجاد کرده و باعث مرگ شوند. البته این بیماری ها خیلی اورژانسی نیستند و عوارض آن ها به تدریج با درمان جبران می شوند.

نگرانی از خفگی نوزاد بی خواب تان کرده است ؟
۱. اگر غذا یا شیر دادن به نوزاد در آرامش و به دور از هیجان ، خندیدن و بازی کردن انجام شود و کودک ناهنجاری های عضلانی و عصبی در ناحیه حلق و حنجره نداشته باشد ، نگرانی از بابت خفگی وجود نخواهد داشت.
2. شیر دادن به نوزاد در حالت خوابیده چه با شیشه شیر و چه سینه مادر می تواند بسیار خطرناک باشد ، بنابراین حتماً باید در حالت نیمه نشسته به او شیر بدهید.
۳. خوابیدن نوزاد کنار والدین بسیار خطرناک است زیرا ممکن است دست ، بدن ، بالش یا پتوی آن ها روی صورت کودک بیفتد و خفگی ایجاد کند یا حتی به کودک ضربه بزنند.
4. برای نوزادان و شیرخواران از بالش استفاده نکنید. در واقع وضعیت قرارگیری سر کودکان درا ین سن به گونه ای است که اصلاً نیازی به بالش ندارند. پارچه ها و پتوهای خیلی کوچک و نرم نیز ممکن است در تنفس کودک اختلال ایجاد کنند.
۵. شیرخواران تا سه ماهگی به شکل اجباری از بینی تنفس می کنند بنابراین گرفتگی بینی در آن ها می تواند بسیار خطرناک باشد ، پس در زمان سرماخوردگی قبل از خواب و شیردادن به کودک ، بینی او را با آب مقطر یا سرم شست و شو باز کنید.

چگونه جانش را نجات دهیم ؟
حال شاید این سئوال برای تان پیش آمده باشد که موقع پریدن شیر یا غذا به گلوی نوزاد باید چه کار کنیم ؟ دکتر خان بابایی در پاسخ توضیح می دهد که این واکنش بسته به سن کودک متفاوت است. به طور کلی توصیه می شود نوزاد را روی یک دست برگردانید و از پشت به میان دو کتفش چندین بار ضربه بزنید. در مورد کودکان بزرگ تر هم شاید لازم باشد آن ها را در حالت ایستاده قرار دهید ، دو مشت خود را روی هم جمع کنید و زیر جناغ سینه شان بگذارید ، سپس با نیروی دست به طرف بالا فشار بیاورید.

ریفلاکس و خطر مرگ در خواب
ریفلاکس یا برگشت شیر و مواد غذایی از معده به مری و نهایتاً حلق یکی دیگر از عوامل خطر انسداد و خفگی در نوزادان به حساب می آید. شاید شما هم اصطلاح « مرگ ناگهانی شیرخواران » را شنیده باشید. در این حالت مادر به بچه شیر می دهد و او را می خواباند اما بعد می بیند که بیدار نمی شود زیرا طی خواب دچار ریفلاکس شدید شده و دستگاه تنفسی اش از کار افتاده است. دکتر خان بابایی توصیه می کند برای جلوگیری از این حالت،به دفعات متعدد و هر بار با حجم کم به نوزاد شیر بدهید ، هم چنین باید او را به پهلو بخوابانید و زیر سرش را حدود ۳۰ تا ۳۵ درجه بالا قرار دهید.

موقعیت خواب نوازد و خطر خفگی
هنگام خواب تمامی عضلات بدن آرام می شوند. عضلات راه هوایی نیز روی هم می خوابند و تبادل هوا کم تر می شود. اگر هم کودک زمینه ریفلاکس یا ناهنجاری عصبی - عضلانی داشته باشد ، طی خواب مشکلش تشدید می شود. از طرفی میزان دی اکسید کربن در خواب بالاتر می رود و همه این مسائل روی هم رفته خطر خفگی را بیش تر می کنند. به همین دلیل دکتر خان بابایی توصیه می کند نوزادان را هرگز به سینه و دمر نخوابانید زیرا قدرت برگرداندن و جابه جایی سر را ندارند و ممکن است به راحتی دچار انسداد راه هوایی شوند.

سوراخ های بینی را چک کنید
به گفته دکتر خان بابایی اگر مجرای تنفسی و عضلات آن به خوبی کار نکنند حتی یک گرفتگی بینی بر اثر سرماخوردگی نیز می تواند باعث خفگی نوزاد شود ، البته این موضوع فقط در مورد کسانی مطرح است که در دستگاه تنفسی شان بیماری زمینه ای و اختلالات آناتومیکی دارند. دکتر بابک ساعدی ، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز معتقد است ؛ شیرخواران تا سه ماهگی به شکل اجباری از بینی تنفس می کنند بنابراین گرفتگی بینی در آن ها می تواند بسیار خطرناک باشد پس اگر هنگام شیردهی ، نوزادتان دچار حالت خفگی می شود و سینه را رها می کند ، باید حتماً توسط پزشک بررسی شود. به طور کلی هر زمان که نوزاد دچار خفگی از بینی می شود مادر باید تا رسیدن به اورژانس انگشت خود را در دهان او قرار دهد تا یک راه هوایی موقت برایش ایجاد کند. دکتر خان بابایی نیز توصیه می کند در زمان سرماخوردگی قبل از خواب و شیردادن به کودک ، بینی او را با آب مقطر یا سرم شست و شو باز کنید. در غیر این صورت خوابیدن و شیر خوردن نوزاد آن قدر منقطع می شود که او را عصبی و بی قرار می کند. دکتر ساعدی هم در آخر یادآور می شود که استفاده از قطره های ضد احتقان در شیرخواران ممنوع است زیرا انسان در این سنین فاقد بافت منقبض شونده است.