تشخیص اسهال در کودکان، توصیه هایی برای والدین
اسهال در کودکان یکی از بیماری‌هایی است که خانواده‌ها پیش از پزشک آن را تشخیص می‌دهند.
این روزها اگر به مطب‌های پزشکان عمومی و متخصصان کودکان سری بزنید مشاهده می‌کنید که بیشترین موارد مراجعه، مربوط به تب و لرز و سرماخوردگی است اما شاید برایتان جالب باشد که این روزها بسیاری از والدینی که فرزندان‌شان را برای معاینه و درمان به مطب می‌برند، نخستین علامتی که به پزشک‌شان می‌گویند اسهال کودکان است. برای توضیح این مطلب به ملاقات دکتر منصور بهرامی، متخصص کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی رفتیم و جواب این پرسش‌ها را از ایشان جویا شدیم.
آیا شما با این مطلب موافق‌اید که بسیاری از کودکانی که در این ایام به مطب‌های پزشکان اطفال مراجعه می‌کنند، مهم‌ترین شکایت‌شان اسهال است؟
بله، موافقم. اسهالهای ویروسی دلیل عمده بروز اسهال کودکان در فصول سرد به شمار می‌رود و علت آن نیز ابتلا به نوعی ویروس موسوم به روتاویروس است. اسهال ناشی از روتاویروس‌ها فقط مختص کشور ما نیست و شایع‌ترین نوع اسهال در سراسر دنیا است، به طوری که در آمریکا همه کودکانی که به سن پنج سالگی می‌رسند، دست کم یک بار این ویروس را تجربه می‌کنند. آمار کشور آمریکا نشان می‌دهد که از هر ۱۵ کودک مبتلا یک نفر ناچار به تزریقات وریدی است و از هر ۷۰ مورد، یکی در بیمارستان بستری می‌شود.
لطفا درباره نحوه عمل روتاویروس در بدن کودکان توضیح دهید؟
روتاویروس با چند ساز و کار در کودکان اسهال ایجاد می‌کند. نخست تاثیر تخریبی مستقیم ویروس روی پرزهای روده است، به طوری که تعادل جذب و دفع مایعات را در سطوح روده به هم می‌زند و سپس پروتئین‌هایی ترشح می‌شوند که به‌عنوان سم موجب اختلال عملکرد سطح جذب و دفع در روده‌ها می‌شوند و در نهایت با تاثیر منفی در دستگاه عصبی و عروقی روده موجب افزایش سلول‌های روده می‌شوند.
اسهال کودکان در این فصل از سال با چه علایم دیگری همراه است؟
همان‌طور که می‌دانید، در اغلب بیماری‌های عفونی فرد تب می‌کند و در این بیماری هم احتمال بروز تب بسیار زیاد است. همچنین ممکن است نخستین علامت بروز بیماری استفراغ باشد و شاید یکی از عوامل تفکیک‌کننده اسهال میکروبی از اسهالهای ویروسی نیز همین باشد. در واقع آن‌قدر که استفراغ در اسهالهای ویروسی مزاحم است، در اسهالهای میکروبی نیست. نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم، اسهال شدید آبکی است که دفع مدفوع شبیه ادرار است و همین عامل موجب بروز کم‌آبی بدن می‌شود و در نتیجه بیمار دچار ضعف و بی‌حالی می‌شود که نتیجه تحمل‌نکردن مایعات و دفع فراوان اسهال آبکی است. همچنین ممکن است حجم ادرار نیز به دلیل کم‌آبی بدن کاهش یابد.
والدین چگونه می‌توانند بفهمند که فرزند بیمارشان دچار کم‌آبی شده است یا نه؟
اگر میزان کم‌آبی بدن کودک شدت داشته باشد، به طور معمول محوطه دهان خشک است یا اینکه شیرخوار در حین گریه اشک ندارد همچنین کم‌آبی موجب تب‌کردن نیز می‌شود.
راه تشخیص بیماری چیست؟
اسهال یکی از بیماری‌هایی است که خانواده‌ها پیش از پزشک آن را تشخیص می‌دهند و اصولا در خدمات پزشکی بحث درمان و پیشگیری از کم‌آبی بدن نقش اصلی را به عهده دارد. با این وجود برای تشخیص اسهالهای ویروسی نخست، اخذ شرح حال از خانواده در مورد شیوه شروع و اطلاع از تماس فرد بیمار با موارد مشابه بسیار کمک‌کننده است. همچنین بروز بیماری با استفراغ‌های مکرر و مقاوم، تشخیص بیماری را قطعی‌تر می‌کند.
آیا شکل ظاهری مدفوع نیز به تشخیص کمک می‌کند؟
بله، شکل ظاهری مدفوع گاهی برای تشخیص کمک‌کننده است، به طوری که در اسهالهای ویروسی، مدفوع به طور کامل آبکی و شبیه ادرار است. در این نوع بیماری، اسهال محتوی خون و بلغم مشابه آنچه در اسهالهای عفونی دیده می‌شود وجود ندارد و بیشتر کودکان زیر دو سال را آلوده می‌کند و در تماس‌های نزدیک متاسفانه گاهی مادر و سایر افراد خانواده را هم مبتلا می‌کند که با آزمایش و کشت مدفوع گاهی به این نکته هم پی می‌بریم.
آیا نمونه‌برداری از مدفوع همیشه تشخیص نهایی را گزارش می‌کند؟
آزمایش مستقیم مدفوع ممکن است در برخی موارد آثاری از سلول‌های چرکی و خونی را گزارش نکند ولی معنی آن نیست که کودک بیماری مهمی ندارد. درباره کشت مدفوع نیز نتیجه آزمایش، اغلب دیرهنگام آماده می‌شود و تا حصول نتیجه کشت، بیماری کنترل شده است اما با این وجود انجام کشت مدفوع با نظر پزشک معالج خواهد بود.
توصیه شما برای والدینی که با چنین مشکلاتی مواجه می‌شوند چیست؟
اگر کودکی که دچار چنین اسهالی شده است هنوز از شیر مادر استفاده می‌کند، توصیه می‌کنم که مادر شیردهی خود به کودک را قطع نکند. همچنین تهیه محلول O.R.S مطابق دستوری که روی بسته‌های آن نوشته شده باید تهیه و در یخچال نگهداری شده و به تدریج به کودک خورانده شود، به طوری که به ازای هر نوبت اسهال، یک بار محلول O.R.S داده شود. اگر این محلول مورد پسند شیرخوار واقع نشد، می‌توان به جای آن در شیرخواران بالای چهار ماه از دوغ خانگی و لعاب برنج استفاده کرد و در چنین شرایطی که مادر توانسته تب فرزند خود را کنترل کند و جبران مایعات از دست رفته را کرده است، باید به پزشک مراجعه کند.
درمان عملی این اسهال‌ها چیست؟
نخستین قدم تامین آب و املاح بدن است که اساس درمان اسهال را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل، تجویز آب خالص، انواع آب‌میوه‌ها، چای و نوشابه به دلیل نداشتن املاح لازم نقش چندان موثری در درمان کم‌آبی‌های ناشی از اسهال ندارند و استفاده از O.R.S بهترین درمان محسوب می‌شود.
ترکیبات موجود در O.R.S و فواید آن چیست؟
O.R.S ترکیبی از سدیم، پتاسیم، بی‌کربنات و گلوکز است که در یک لیتر آب حل شده و استفاده می‌شود. این دارو از این نظر مهم است که ترکیب آن شبیه موادی است که با اسهال یا استفراغ از بدن دفع می‌شود و همچنین جذب آب و املاح موجود در آن قابل مقایسه با تزریق‌های وریدی است. درباره اهمیت این دارو یک نکته دیگر را اضافه کنم که دانشمندان اهمیت کشف O.R.Sرا برابر کشف واکسن‌ها و یا آنتی‌بیوتیک‌ها می‌دانند، به طوری که از هنگامی که مصرف این محلول برای درمان کم‌آبی‌های ناشی از اسهال در دنیا معمول شده سالیانه از مرگ یک میلیون کودک اسهالی پیشگیری شده است. فراموش نکنیم که اگر محلول‌های سرم خوراکی نتواند جبران مایعات از دست رفته را بکند یا شیرخوار در شرایطی باشد که جبران آب از دست رفته فوریت داشته باشد، باید درمان کم‌آبی به صورت تزریق سرم که نوع و حجم آن را مشخص می‌کنند، ادامه یابد.
برخی افراد هنگام مواجه شدن با این نوع بیماری‌ها به طور خودسرانه آنتی‌بیوتیک یا دیفنوکسیلات مصرف می‌کنند. نظر شما چیست؟
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها گاهی شدت بیماری را افزایش می‌دهد. همچنین مصرف قرص‌ها و شربت‌هایی که به نام شربت یا قرص‌های ضد اسهال شهرت دارند، در د رمان اسهال بچه‌ها بسیار خطرناک است. ندادن مایعات کافی و غذاهای متناسب با سن شیرخوار نیز بیماری را تشدید می‌کند .
درباره راه‌های پیشگیری از این بیماری چه توصیه‌هایی برای خانواده‌ها دارید؟
نظافت و رعایت بهداشت فردی، شستشوی مکرر دست‌ها و دفع منظم و دقیق پوشک‌های آلوده از محیط خانه، قرنطینه کردن بیماران در منزل و تماس نداشتن افراد سالم خانواده با آنها از نکات مفیدی است که به خانواده‌ها توصیه می‌شود.
به عنوان آخرین سوال آیا برای مقابله با روتاویروس از واکسن هم می‌توانیم استفاده کنیم؟
از سال ۱۹۹۸ نخستین سری از واکسن‌های ضد روتاویروس مورد استفاده قرار گرفته ولی مدتی بعد به علت برخی عوارض مصرف آن منسوخ شد اما به تازگی واکسن پنج ظرفیتی جدیدی متشکل از پنج نوع ویروس ضعیف شده به بازار عرضه شده است که جزو برنامه‌های واکسیناسیون کشوری است و از دو ماهگی شروع و در شش ماهگی به فاصله هر دو ماه یک بار تجویز می‌شود و امید می‌رود که بدون عارضه مهمی بتواند این بیماری خطرناک را ریشه‌کن کند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼