علائم ایدز در کودکان، تشخیص و درمان

آیا بیماری ایدز در کودکان شایع است؟ حتی تصور داشتن یک کودک مبتلا به ایدز، می تواند ترسناک باشد و شما به عنوان پدر و مادر، مطمئنا می خواهید درباره بیماری ایدز در کودکان و اینکه چطور این بیماری می تواند بر روی آنها تاثیر بگذارد و چگونه می توانید از کودک خود در برابر این بیماری محافظت کنید، اطلاعات بیشتری کسب کنید. در این مقاله ما به شما درباره علل بروز ایدز در کودکان ، علائم، درمان ها و اقدامات پیشگیرانه به بحث و گفتگو می پردازیم.

آمار ایدز در کودکان
با توجه به گزارش برنامه مشترک ملل متحد در امور بیماری ایدز (UNAIDS)، حدود ۸/۱ میلیون کودک زیر ۱۵ سال تحت تاثیر ویروس نقص ایمنی بدن انسان (HIV) قرار گرفته اند. هچنین گزارش آنها نشان می دهد که میزان ابتلا به عفونت اچ آی وی در بین کودکان از سال ۲۰۱۶، به میزان ۸% کاهش یافته است.

HIV یا ایدز چیست؟
HIV یک نوع ویروس است که باعث ایجاد یک بیماری به نام سندرم نقص ایمنی یا ایدز می شود. این ویروس به سیستم ایمنی بدن، به ویژه سلول های۴ CD، که با عنوان سلول های سفید خون یا سلول های T نیز شناخته می شود و بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند، حمله می کند. بعد از آلوده کردن فرد، ویروس به آرامی توانایی بدن برای مبارزه با عفونت را از بین می برد.

نحوه شیوع ایدز در کودکان
کودکان می توانند ویروس اچ آی وی را در زمانی که در داخل رحم هستند و یا در دوران شیر دهی، از مادری که به این عفونت مبتلا می باشد، بگیرند (انتقال از مادر به فرزند). این ویروس همچنین می تواند از راه های زیر منتقل شود:
- انتقال خون و در زمانی که خون یک فرد مبتلا به این عفونت، به فرد سالم دیگری تزریق می شود.
- استفاده از یک سرنگ آلوده و عفونی در بیمارستان ها و یا برای تیغ زنی (خالکوبی)
- سوءاستفاده جنسی از جمله تعامل جنسی اجباری با نفوذ
- رابطه جنسی (به خصوص در میان نوجوانان). فرد مبتلا به ویروس ایدز، می تواند این ویروس را به شریک جنسی خود منتقل کند.
- تیغ زنی (خراش دادن پوست برای یک تغییر اصلاح دائمی و ثابت در بدن مانند خال کوبی کردن و سوراخ کردن) که برای این کار از یک سوزن آلوده استفاده می شود.
توجه داشته باشید که ویروس اچ آی وی از طریق تعریق، بزاق دهان، استفاده مشترک از لوازم، غذا یا لباس و نیش حشرات نمی تواند منتشر شود. آگاهی داشتن از علائم این عفونت، به شما کمک می کند تا به موقع، به دنبال مداخلات پزشکی باشید.

علائم و نشانه های ایدز در کودکان چیست؟
علائم و نشانه های اچ آی وی، شبیه به عفونت های رایج ویروسی می باشد. آنها را می توان در رده های خفیف، متوسط و شدید طبقه بندی کرد که در جدول زیر توضیح داده شده است:
خفیف، متوسط ، شدید
- تورم غده بناگوشی (غده بزاق در قسمت جلویی گوش ها)، برفک دهان که بیشتر از دو ماه طول بکشد، عفونت مخمر در دستگاه گوارش و یا در ریه ها
- تورم غدد لنفاوی، پنومونیت: تورم و التهاب بافتهای ریه، عفونت های شدید باکتریایی مثل عفونت خونی، مننژیت و یا ذات الریه در طی دو سال
- عفونت های گوش مکرر یا دائمی، تب مداوم و مزمن که بیشتر از یک ماه طول می کشد، جراحات بدخیم یا تومورها
- درماتیت که باعث خارش پوست می شود، هپاتیت که بر اثر التهاب کبد ناشی از عفونت بروز می کند، Pneumocystis jiroveci pneumonia (شایع ترین نوعی ذات الریه مربوط به ایدز)
- عفونت های سینوسی مکرر یا دائمی، اسهال مکرر یا دائمی، انسفالوپاتی: التهاب مغز
- بزرگ شدن اندازه طحال و کبد (هپاتومگالی) که باعث تورم شکم می شود، آبله مرغان بغرنج و پیچیده ، بیماری کلیوی
علائم دیگری که ممکن است نشان دهنده آلودگی احتمالی به عفونت اچ آی وی باشند عبارتند از:
- اختلال عملکرد عصبی مانند بیماری میکروسفالی (کوچک بودن سر از حالت عادی)
- اختلال عصبی
- هیپرتونیا (کاهش میزان توده عضلانی که باعث بروز مشکل در خم کردن و حرکت دادن عضلات می شود)
- تاخیر در رسیدن به مراحل مهم زندگی یا سردرگمی ذهنی
- جوش های دردناک همراه با تاول در قفسه سینه و پشت
چنانچه کودکی مبتلا به ویروس اچ آی وی و بیماری ایدز باشد، ممکن است علائم زیر را نشان دهد:
- کاهش وزن یا مشکل در گرفتن وزن
- جوش های دائمی
- تورم غدد لنفاوی (قسمتی از سیستم ایمنی بدن که باکتری ها و ویروس ها را فیلتر می کند)
- برفک دهانی مزمن و شدید (عفونت قارچی دهان، پوست و ناخن)
- اسهال مزمن
- تب طولانی
- نداشتن انرژی
- بیماری التهابی لگن
- بروز عفونت های غیر عادی
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت

ایدز در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
آزمایش آنتی بادی اچ آی وی، در کودکانی با سن ۱۸ ماه و بیشتر که ممکن است علائم عفونت HIV را نشان دهند، انجام می شود. آزمایش معمولا در طی دو مرحله انجام می گیرد :
- غربالگری آنزیم های وابسته به ایمنی سازگاری (EIA)
- آزمایش وسترن بلات برای تایید آنتی بادی اچ آی وی
آزمایش غربالگری آنزیم های وابسته به ایمنی سازگاری (EIA)، شامل آزمایش کردن نمونه های خون یا آب دهان است که از لثه ها و داخل دهان بیمار برای تعیین آنتی بادی های HIV گرفته می شود. آزمایش وسترن بلات نیز شامل نوعی آزمایش خون است که شامل جدا کردن و شناسایی پروتئین های خونی می باشد که نشان دهنده عفونت HIV هستند.
هر دوی این آزمایشات باید نتایج مثبتی را برای تایید تشخیص بیماری ارائه دهند. اگر کودک از طریق منابع دیگری مانند سوزن یا سرنگ آلوده و یا سوء استفاده جنسی، در معرض ابتلا به ایدز، قرار بگیرد و علائمی را نشان دهد، اما نتایج آزمایش منفی باشد، آزمایش باید بعدا تکرار شود.
اگر نوع تشخیص، ابتلا به عفونت ویروس ایدز را مورد تایید قرار دهد، خیلی فوری باید اقدام به درمان کرد.

ایدز در کودکان چگونه درمان می شود؟
کودکان مبتلا به اچ آی وی، باید زودتر از موعد و در اولین فرصت، تحت درمان قرار بگیرند. درمان شامل استفاده از داروهای ضد ویروسی است که می تواند سرعت رشد بیماری و ضعیف شدن سیستم ایمنی را کاهش دهد. این دارو به صورت شربت برای کودکان قابل دسترسی است، با این حال با توجه به اینکه باید به مقادیر زیادی مصرف شوند و همیشه به خاطر عمر کوتاهی که دارند در یخچال نگهداری شوند، ممکن است همیشه عملی و مفید نباشند.
داروهای ضد ویروسی که در اوایل دوران بارداری به زنان باردار داده می شود، تا حد زیادی شانس ابتلا به ویروس اچ آی وی را در نوزاد کاهش می دهد.
همچنین کودکان زیر ۱۵ سال می توانند از فواید مصرف یک نوع آنتی بیوتیک به نام کوتریموکسازول که از عفونت های دوران کودکی می تواند پیشگیری کند، استفاده کنند. یافته ها نشان داده است که با مصرف این نوع آنتی بیوتیک، میزان مرگ و میر در کودکان مبتلا به اچ آی وی بیش از ۴۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

آیا کودکان مبتلا به اچ آی وی می توانند ایمن سازی عادی را دریافت کنند؟
پاسخ این سوال، مثبت است. ایمن سازی می تواند از بروز بیماری در کودکان مبتلا به عفونت اچ آی وی پیشگیری کند، اگر چه واکنش آنها نسبت به واکسیناسیون ممکن است بسته به میزان سطح ایمنی بدن آنها متفاوت باشد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) با رسم نمودار ایمن سازی زیر نشان میدهد که آیا کودکان دارای علائم اچ آی وی و یا بدون علائم، می توانند ایمن سازی عادی را دریافت کنند یا خیر.

واکسن، عفونت اچ آی وی بدون علامت، عفونت اچ آی وی حاکی از علائم بیماری
- واکسن ب ث ژ (BCG)، منفی، منفی
- واکسن د ت پ (DTP)، مثبت، مثبت
- واکسن هپاتیت A، مثبت، مثبت
- واکسن هپاتیت B، مثبت، مثبت
- هموفیلوس آنفولانزا نوع B، مثبت، مثبت
- واکسن اچ پی وی (HPV)، مثبت، مثبت
- واکسن آنفولانزا، مثبت، مثبت
- واکسن جی بی ای (JBE)، مثبت، منفی
- واکسن سرخک، مثبت، منفی
- Neisseria meningitides، مثبت، مثبت
- واکسن فلج اطفال، مثبت، مثبت
- واکسن روتا ویروس، مثبت، منفی
- استرپتوکوک پنومونیه، مثبت، مثبت
- واکسن تیفوئید، مثبت، مثبت
- ویروس واریلا زوستر، مثبت، منفی
- تب زرد، مثبت، منفی
به هر حال بهتر است قبل از شروع برنامه واکسیناسیون برای کودک مبتلا به اچ آی وی، به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرده و با پزشک خود مشورت کنید.

چگونه از بروز بیماری ایدز در کودکان جلوگیری به عمل آوریم؟
این عفونت در کشورهایی با درآمد بالا، به لطف پیشگیری های به موقع و انجام آزمایشات و گزینه های درمانی به طور کامل حذف شده است. با این حال، وضعیت هنوز هم در جنوب صحرای آفریقا سخت می باشد و نادیده گرفته شده است.
در اینجا چند اقدام برای پیشگیری از ابتلا به اچ آی وی در کودکان کشورهای آفریقایی و آسیای جنوبی وجود دارد:
- بهترین روش برای پیشگیری از ابتلا به اچ آی وی در کودکان، جلوگیری از انتقال این ویروس از مادر به کودک است. مصرف داروهای ضد ویروسی در مراحل اولیه بارداری، می تواند به حفظ سیستم ایمنی، ارتقا رشد و نمو و افزایش طول عمر کمک کند. - همچنین، کودکانی که به عفونت پریناتال مبتلا بودند و تحت دارو درمانی قرار گرفتند، به میزان ۸۰ درصد یا بیشتر، افزایش عمر را نشان دادند.
چنانچه مادر در دوران بارداری به HIV مثبت مبتلا باشد، زایمان به صورت سزارین انجام می شود تا از آلوده شدن کودک به ویروس اچ آی وی از طریق کانال زایمان پیشگیری به عمل بیاید. این چنین مادرانی نباید به کودک خود شیر بدهند و باید از غذاهای کمکی استفاده کنند.
اگر کودکی تمایل به داشتن خال کوبی و یا سوراخ کردن عضوی از بدن داشته باشد، مطمئن شوید که از یک فرد متخصص و حرفه ای که تمام دستورالعمل های ایمنی را رعایت می کند و از تجهیزات مخصوص برای این روش استفاده می کند، تماس بگیرید. در حالت ایده آل، کودکان زیر سن ۱۸ سال نباید خالکوبی کنند، هرچند که برخی از والدین ممکن است بخواهند که گوش ها یا بینی کودک خود را سوراخ کنند.
زمانی که کودک شما به هر دلیلی باید واکسینه شود و یا تزریقی را انجام دهد، مطمئن شوید که پزشک متخصص از سرنگ نو و استفاده نشده برای پیشگیری از سرایت و انتقال عفونت استفاده می کند.
در ادامه به برخی از سوالات رایج درباره اچ آی وی در کودکان پاسخ می دهیم.

سوالات متداول در مورد ایدز در کودکان
احتمال زنده ماندن کودکان مبتلا به اچ آی وی چقدر است؟
متاسفانه در حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از کودکان در صورتی که به موقع تحت درمان قرار نگیرند، تا قبل از سن یک سالگی به عفونت مبتلا می شوند، ۵۰ تا ۶۰ درصد از کودکانی که علائم اچ آی وی را در ابتدای زندگی خود دارند، اما به موقع تشخیص داده و یا درمان نمی شوند، در سن دو سالگی می میرند. با این حال، در کودکانی که داروهای ضد ویروسی را به موقع دریافت می کنند، میزان مرگ و میر تا پنج برابر یا بیشتر کاهش پیدا می کند.
در کشورهایی با درآمد بالا، بیشتر از ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به اچ آی وی، بیش از شش سال زنده می مانند و زندگی می کنند.
اچ آی وی چگونه بر رشد و نمو کودک تاثیر می گذارد ؟
مطالعات نشان می دهند که عفونت اچ آی وی در کودکان، می تواند رشد جسمی و ذهنی آنها را به تاخیر بیندازد. کودکانی که به اچ آی وی مثبت مبتلا هستند دارای مشکلات عصبی، رکود رشد شناختی، مشکلات یادگیری و مشکلات گفتاری و زبانی هستند. همچنین این ویروس می تواند یک اثر فیزیولوژیکی نیز داشته باشد، به این معنی که کودک برای گرفتن وزن، دچار مشکل می شود.
به عبارت دیگر، لزومی ندارد که کودک هم در رشد شناختی و هم در رشد حرکتی دچار تاخیر شود. آنها می توانند تنها با یک تاخیر در رشد مواجه شوند که ممکن است در اوایل سن سالگی۲ ظاهر شود.
اچ آی وی می تواند کودک را نسبت به بیماری های مختلف آسیب پذیر سازد. با این حال، از طریق تدابیر پیشگیرانه و اطمینان از اینکه کودک در معرض اقدامات غیر بهداشتی در بیمارستان ها یا اماکن دیگر قرار ندارد، می توان این بیماری را تحت کنترل قرار داد. همچنین درمان به موقع می تواند به افزایش طول عمر کودک کمک کند.