انجام آزمایش اسپرم، چگونگی آن

برای تشخیص علل ناباروری زوج‌ها، از جمله آزمایشاتی که انجام می‌شود، آزمایش اسپرم است. زن و مرد هر دو ممکن است در باروری دچار مشکل باشند؛ ناباروری مردان دلایل زیادی داشته که برای تشخیص آن باید ابتدا مایع منی او بررسی شود. به‌طور کلی نحوه انجام آزمایش اسپرم به دو صورت است؛ آزمایش اسپرم در خانه و آزمایش اسپرم تحت نظر پزشک. آزمایش در آزمایشگاه باید ۲ تا ۷ روز بعد از آخرین نوبت خروج منی صورت گیرد تا معتبر باشد؛ چرا که زودتر از دو روز اسپرم‌ها بیش از حد جوان و دیرتر از آن بیش از حد پیر خواهند بود و بنابراین نمی‌توان به نتایج آزمایش اتکا کرد. در ادامه به نحوه انجام این آزمایش و موضوعات مرتبط پرداخته ‌می‌شود.

نحوه انجام آزمایش اسپرم
در آزمایش اسپرم مایع منی مردان در یک ظرف نمونه‌گیری به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا فاکتور‌های مهم و دخیل در باروری مردان بررسی شود. نمونه اسپرم باید به یکی از سه طریق زیر دریافت شود:
اسمتناء
استفاده از کاندوم در طول نزدیکی
انزال با محرک‌های الکتریکی
از میان سه روش بالا، استمناء بیش از همه رواج دارد؛ اما در تعدادی از آزمایشگاه‌ها می‌توان روش‌های دیگر را نیز انتخاب کرد. در نحوه انجام آزمایش اسپرم مایع منی باید تا نهایتا یک ساعت بعد از انزال، تحت آزمایش قرار بگیرد تا کیفیت خود را از دست ندهد. همچنین، نمونه اسپرم دریافت شده در طول این مدت باید در دمایی معادل با دمای بدن نگهداری شود.
نمونه‌گیری اسپرم را می‌توان در خانه نیز انجام داد، اما باید توجه داشت که نمونه باید تحت شرایطی خاص (نگهداری در دمای بدن) نگه‌داری شود. همچنین باید ظرف مدت ۶۰ دقیقه به آزمایشگاه تحویل داده شود. دقت کنید که آزمایش اسپرم در منزل، تنها اطلاعاتی در رابطه با تعداد اسپرم‌ها در اختیار می‌گذارد. به همین خاطر، کسانی که به دنبال درمان و یافتن علل ناباروری هستند، حتما باید آزمایش اسپرم را در آزمایشگاه انجام دهند.
آزمایش اسپرم معمولا بیش از یک بار انجام می‌شود تا پزشک از صحت نتایج مطمئن شود. چرا که کیفیت اسپرم‌ها می‌تواند در روز‌های مختلف و تحت شرایط مختلف متفاوت باشد.
توجه داشته باشید که عوامل زیر می‌توانند بر نتیجه آزمایش اثر منفی بگذارند:
استفاده از روان‌کننده‌ها یا اسپرم‌کش‌ها
نمونه‌گیری در زمان بیماری یا استرس
آلودگی نمونه اسپرم
مصرف الکل یا کافئین
مصرف برخی دارو‌های گیاهی و شیمیایی
مصرف مواد مخدر

هدف از آزمایش اسپرم
یکی از مهم‌ترین دلایلی که پزشک آزمایش اسپرم را تجویز می‌کند، تشخیص ناباروری در مردان است. برای زوج‌هایی که با مشکلات ناباروری دست و پنجه نرم می‌کنند، این آزمایش نشان می‌دهد که مرد چه میزان در این ناباروری دخیل است. اما در آقایانی که تحت عمل وازکتومی قرار گرفته‌اند نیز، آزمایش اسپرم انجام می‌شود. هدف از این آزمایش تعیین میزان موفقیت عمل وازکتومی است.

آمادگی برای انجام آزمایش اسپرم
پزشک شما حتما نکاتی را که باید برای آمادگی قبل از آزمایش رعایت کنید، به شما خواهد گفت. رعایت این نکات به دقت هر چه بیشتر آزمایش کمک می‌کند. برخی از این موارد به قرار زیر هستند:
یک تا سه روز قبل از روز آزمایش از انزال اجتناب شود.
حداقل از دو روز قبل از روز آزمایش از مصرف الکل، کافئین و هرگونه ماده مخدر (ماریجوانا، کوکائین و ...) پرهیز شود.
با مشورت پزشک، مصرف دارو‌های گیاهی و هورمونی را قبل از انجام آزمایش قطع کنید؛ به‌طور کلی قبل از انجام آزمایش در رابطه با دارو‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک مشورت کنید.

تفسیر فاکتورها در آزمایش اسپرم
در آزمایش اسپرم فاکتور‌های مختلفی بررسی می‌شوند. هدف از انجام آزمایش این است که قدرت و سلامت اسپرم‌های موجود در منی مردان و در واقع توان آن‌ها برای باردار کردن تخمک بررسی شود. در ادامه توضیح برخی از این فاکتورها آورده شده‌است.
۱.شکل اسپرم‌ها
بیش از نیمی از اسپرم‌های موجود در نمونه آزمایش باید دارای شکل طبیعی بوده تا شکل اسپرم‌ها نرمال گزارش شود. اختلال در شکل اسپرم می‌تواند در قسمت سر، تنه و دم باشد. همچنین اسپرم‌ها باید به رنگ سفید یا خاکستری مایل به شیری باشند. رنگ قرمز اسپرم‌ها نشانه خون در مایع منی و زردی آن به علت آلودگی یا مصرف برخی مواد دارویی است.
۲. حرکت اسپرم
عامل تعیئن‌کننده دیگر در باروری مردان، حرکت اسپرم‌هاست که در آزمایش اسپرم بررسی می‌شود. اسپرم‌ها باید به گونه‌ای حرکت کنند که حداقل نصف آن‌ها در عرض یک ساعت بتوانند به تخمک برسند و آن را بارور کنند. حرکت اسپرم‌ها از لحاظ کیفیت به چهار کلاس تقسیم می‌شود؛ این کلاس‌ها عبارتند از:
کلاس A: اسپرم‌هایی هستند که برای باروری ایده آل هستند. این اسپرم‌ها حرکتی با سرعت مناسب و رو به جلو داشته و برای نتایج نرمال باید حداقل ۲۵ درصد از نمونه را تشکیل دهند.
کلاس B: اسپرم‌های کلاس B حرکت خوبی دارند، اما آهسته هستند. در یک نمونه نرمال ۲۵ درصد از اسپرم‌ها را کلاس B تشکیل می‌دهند؛ بنابراین تا این جای کار، نیمی از مایع منی نرمال، اسپرم‌های گروه A و B هستند.
کلاس C: اسپرم‌ها در این دسته تنها در جای خود حرکت می‌کنند.
کلاس D: اسپرم‌های ثابتی که در باروری نقشی ندارند.
۳. اسیدیته مایع منی
pH منی باید بین ۷/۲ تا ۸ باشد تا نتایج آزمایش طبیعی قلمداد شوند. منی اسیدی می‌تواند نشانه‌ای از عارضه‌های زیر باشد.
نبود ترشحات سمینال وزیکول
انسداد مجاری
منی قلیایی نیز بیانگر مشکلات هورمونی یا عفونت است.
۴. حجم انزال
در یک انزال طبیعی باید حدود ۲ تا ۵ سی سی مایع منی خارج شود. اما در صورتی که حجم انزال در آزمایش طبیعی نباشد، به معنای ناباروری قطعی نیست؛ چرا که ممکن است در نحوه انجام آزمایش اسپرم، نمونه به درستی جمع‌آوری نشده یا انزال کامل صورت نگرفته باشد.
۵. تعداد اسپرم
در هر نمونه منی طبیعی باید دست کم ۲۰ میلیون اسپرم در هر سی سی منی وجود داشته باشد. در صورتی که هیچ اسپرمی در مایع منی مشاهده نشود، مشکلات انسدادی یا مشکلات تولید اسپرم توسط بیضه‌های مرد بررسی خواهد شد.
در صورتی که هر یک از این عوامل ذکر شده در بالا غیر طبیعی تشخیص داده شوند، به این معنا خواهد بود که اسپرم‌های مرد قادر به بارور کردن تخمک نیستند. عواملی که باعث نرمال نبودن فاکتورهای اسپرم می‌شوند عبارتند از:
ناباروری
عفونت
اختلالات هورمونی
دیابت
ژنتیک
امواج مضر
پزشکان برای اطمینان از علل دخیل در غیر طبیعی بودن آزمایش، تست‌های دیگری نیز انجام می‌دهند. برخی از این آزمایش‌ها عبارتند از:
آزمایش ژنتیک
آزمایش‌های هورمونی
آزمایش ادرار بعد از انزال
نمون‌برداری از بیضه

هزینه‌ های آزمایش اسپرم
هزینه آزمایش اسپرم، در کلینیک‌ها و آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت خواهد بود. اما به‌طور کلی می‌توان بازه ۷۰۰۰ تا ۷۰۰۰۰ تومان را برای آن تعیین کرد. توجه داشته باشید که این قیمت‌ها بدون استفاده از دفترچه‌های بیمه و آزاد است؛ بنابراین کسانی که از خدمات بیمه بهره‌مند هستند، ملزم به پرداخت مبالغ کمتری خواهند بود.

سخن پایانی
نحوه انجام آزمایش اسپرم به آزمایشگاه، پزشک و انتخاب شما بستگی دارد؛ اما به طور معمول، آزمایش در محل آزمایشگاه و از طریق خودارضایی انجام می‌شود. معمولا هزینه آزمایش اسپرم عددی غیرمنطقی و نجومی نیست، اما ممکن است هر آزمایشگاهی قیمت متفاوتی ارائه کند که مسلما از طریق بیمه می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد.