اضافه وزن در بارداری، بررسی دلایل

اضافه وزن پیش از ‌بارداری یا وزن‌گیری بیش از اندازۀ مادر در دوران بارداری ممکن است باعث بروز مشکلاتی در بارداری شود. از آنجا که کاهش وزن در دوران بارداری خطرناک است، بهتر است برای کنترل وزن‌گیری خود در دوران بارداری با پزشکتان مشورت کنید. در این مطلب می‌توانید با مشکلات ناشی از اضافه ‌وزن در بارداری و همچنین راه‌های کنترل آن آشنا شوید.

دلایل اضافه ‌وزن یا وزن‌گیری بیش از حد
میزان وزن‌گیری مناسب در بارداری برای هر مادر متفاوت است و بر این اساس که شما با چاقی، اضافه وزن، تناسب وزن یا لاغری وارد بارداری شده باشید، متفاوت خواهد بود. درصورتی‌که مادر باردار بیشتر از حد مجاز خود وزن گرفته است، پزشک باید علت‌های اضافه ‌وزن مادر پیش از بارداری یا وزن‌گیری بیش از حد او در بارداری را با دقت بررسی کند و بر اساس آن به مادر مشاوره بدهد.
یکی از عمده‌ترین علت‌های اضافه ‌وزن یا وزن‌گیری بیش از حد در بارداری، عادت‌های غذایی نامناسب مادر است. مصرف بیش از حد منابع قندی و نشاسته‌ای مانند برنج، نان، ماکارونی یا سیب‌زمینی و همچنین مصرف زیاد غذا‌های چرب و سرخ‌شده، چیپس، سیب‌زمینی سرخ‌شده، غذاهای حاضری و فست‌فود می‌تواند باعث افزایش وزن سریع زن باردار شود. همچنین مصرف بیش از اندازۀ نوشیدنی‌های قندی مانند نوشابه یا آب‌میوه‌های مصنوعی که قند زیادی دارند یا مصرف شکلات و شیرینی نیز می‌تواند باعث اضافه وزن مادر پیش از بارداری یا وزن‌گیری بیش از حد او در دوران بارداری شود.
در کنار عادت‌های غذایی زیاد، کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت جسمانی کافی نیز می‌تواند باعث افزایش اضافه ‌وزن مادر شود. اگرچه برخی از بیماری‌ها یا اختلالات مانند دیابت نیز می‌تواند در افزایش وزن مادر نقش داشته باشد. در هر صورت اگر شاخص تودۀ ‌بدنی یا bmi شما بیشتر از ۲۵ است و قصد بارداری دارید یا باردار هستید، بهتر است برای مشاوره در مورد کنترل وزن مناسب در دوران بارداری به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی وضعیت جسمی و رفتار‌های غذایی شما، نکته‌های لازم برای کنترل وزن و وزن‌گیری مناسب در دوران بارداری را به شما گوشزد خواهد کرد.

خطرات اضافه وزن
اضافه ‌وزن پیش از بارداری می‌تواند تأثیرهای منفی‌ای در دوران بارداری داشته باشد. هرچه میزان اضافه وزن بیشتر باشد و فرد چاق‌تر باشد، احتمال بروز خطرات ناشی از اضافه وزن در بارداری افزایش پیدا می‌کند. برخی از عوارض مرتبط با اضافه وزن در زیر آمده است:
سقط ناخواستۀ جنین: خطر سقط شدن جنین در هفته‌های کمتر از هفتۀ ۱۲ بارداری در صورت داشتن شاخص ‌تودۀ ‌بدنی بالای ۳۰ بیشتر است.
دیابت بارداری: احتمال ابتلا به دیابت بارداری در زنان دارای شاخص ‌تودۀ ‌بدنی بالای ۳۰ نسبت به سایر زنان بیشتر است.
فشار خون بالا و مسمومیت حاملگی: شاخص ‌تودۀ ‌بدنی بالاتر از ۳۵ در مادر باردار احتمال عارضه‌هایی مانند مسمومیت حاملگی و فشار خون را در آنها افزایش می‌دهد.
ترومبوز وریدی یا لختۀ خون: خطر ترومبوز وریدی در زنان باردار وجود دارد، اما در زنانی با شاخص ‌تودۀ ‌بدنی بیشتر از ۳۰، این خطر به مراتب افزایش پیدا می‌کند.
احتمال دیستوشی شانۀ نوزاد: در زنان دارای اضافه ‌وزن، به دلیل بزرگ بودن جنین، احتمال گیر کردن شانه‌های نوزاد هنگام زایمان و خارج نشدن آنها و در نتیجه دیستوشی شانه افزایش پیدا می‌کند.
احتمال نوزاد بزرگ‌جثه: احتمال تولد نوزاد بزرگ‌جثه یا ماکروزوم که وزنی بیشتر از ۴ کیلوگرم دارند، در زنانی با اضافه ‌وزن، بیشتر از سایرین است. داشتن جنین بزرگ‌جثه می‌تواند باعث مشکلاتی هنگام زایمان مانند پارگی پرینه، دیستوشی شانه یا سزارین شود.
این مشکلات بدون در نظر گرفتن اضافه وزن، ممکن است برای دیگر زنان باردار نیز پیش بیاید، اما به خاطر داشته باشید که داشتن شاخص تودۀ ‌بدنی بیشتر از ۳۰، احتمال این خطرات را افزایش می‌دهد. اگر دارای اضافه وزن هستید، بهتر است تحت نظر پزشک قرار بگیرید. اغلب زنان دارای اضافه ‌وزن که تحت نظر پزشک بوده‌اند، موفق شده‌اند نوزادی سالم به دنیا آورند و سلامت خودشان را نیز حفظ کنند.

راه‌های کنترل وزن‌گیری بیش از حد
در صورت داشتن اضافه وزن، بهترین راه برای حفظ سلامت خودتان و جنین، کم کردن وزن قبل از بارداری است. با رسیدن به وزن طبیعی، شانس باروری نیز به صورت طبیعی افزایش و خطر دچار شدن به مشکلات مرتبط با اضافه ‌وزن در دوران بارداری به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد. فراموش نکنید که این رژیم غذایی برای کاهش وزن باید تحت نظر متخصص یا کارشناس تغذیه توصیه شده باشد و به صورت اصولی اجرا شود تا مادر باردار با کمبود تغذیه وارد بارداری نشود. اگر در حال حاضر باردار هستید و اضافه ‌وزن دارید یا وزن‌گیری شما بیشتر از میزان مناسب است، باید با پزشک دربارۀ راه‌های کنترل میزان ‌وزن‌گیری خود مشورت کنید.
زنان باردار به هیچ عنوان نباید سعی کنند در طول بارداری، وزن خود را کاهش دهند. این کار باعث کاهش مواد مغذی مورد نیاز جنین برای رشد می‌شود و می‌تواند خطراتی را برای او همراه داشته باشد. بهترین راه برای زنان چاق یا زنانی که بیشتر از میزان مناسب وزن‌گیری می‌کنند، کنترل میزان کالری دریافتی با رژیم غذایی مغذی و مناسب و تحت نظر گرفتن وزن‌گیری توسط پزشک است. اگر اضافه وزن دارید، بهتر است تمام مراقبت‌های بارداری را به شکل کامل انجام دهید تا پزشک بتواند شما را دقیق‌تر زیر نظر بگیرد تا خطرات ناشی از اضافه وزن را برای شما و جنین کنترل کند و در صورت لزوم، اقداماتی جهت پیشگیری و درمان مناسب انجام دهد. پزشک ممکن است برای کنترل افزایش ‌وزن در مادر، روش‌های مختلفی را توصیه کند. در زیر برخی از راه‌های کنترل وزن‌گیری در دوران بارداری آمده است:
کاهش مصرف روغن و پخت غذا به روش آب‌پز یا کبابی
کاهش مصرف مواد نشاسته‌ای مانند برنج، نان، سیب‌زمینی و ماکارونی
مصرف نکردن نوشیدنی‌های پرکالری مانند نوشابه و آب‌میوه‌های مصنوعی
کاهش مصرف مواد غذایی پرکالری مانند شیرینی، کیک یا چیپس
مصرف پروتئین بیشتر مثل گوشت، ماهی، مرغ و حبوبات
مصرف لبنیات پاستوریزۀ کم‌چرب مثل شیر و ماست کم‌چرب
مصرف میوه‌های حاوی قند کمتر مانند سیب، هلو و گلابی
حذف قند و شکر از مصرف روزانه و جایگزینی آن با خرما یا کشمش
غذا خوردن در وعده‌های بیشتر، اما به میزان کمتر در طول روز
انجام فعالیت‌های منظم روزانۀ بیشتر شامل پیاده‌روی یا ورزش و پرهیز از استراحت بیش از حد
اگر قصد دارید برای کنترل وزن خود یک برنامۀ ورزشی منظم هوازی مثل شنا، پیاده‌روی یا ایروبیک را شروع کنید، بهتر است پس از مشورت با پزشک، از یک مربی ورزشی متخصص در حوزۀ بارداری کمک بگیرید و کنترل وزن خود را شروع کنید.