چرا اسپرم مرد ضعیف میشه؟

اختلالات تولید اسپرم و ضعیف شدن اسپرم، علت مادرزادی یا اکتسابی دارد. علل اکتسابی اغلب ناشی از شغل، محیط و سبک است زندگی که خوشبختانه اغلب آنها قابل کنترلند.
تماس مداوم با پرتوهای آسیب‌زا یا مواد شیمیایی موجود در علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها می‌تواند باعث اختلال در تولید اسپرم شود.
در زندگی روزمره نیز عواملی مثل چاقی، استفاده بیش از حد از سونا و جکوزی، قرار دادن مداوم لپ‌تاپ روی پاها، استفاده بیش از هشت ساعت از تلفن همراه، پوشیدن لباس زیر و شلوار تنگ و مصرف دخانیات و الکل می‌تواند به‌طور موقت باعث توقف تولید اسپرم شود.

چرا اسپرم ضعیف میشود
با حذف این عوامل خطرزا، ظرف سه ماه شرایط اسپرم بهبود پیدا می‌کند. اما باید توجه داشت که این عوامل روی هم اثر تشدیدکننده دارند، یعنی اگر آقایی هم چاق و هم شغلش رانندگی باشد و دخانیات مصرف کند، عوامل موثر در ناباروری یکدیگر را تشدید می‌کنند و شرایط وی سخت‌تر می‌شود.
نتایج پژوهش نشان می‌دهد بر خلاف ورزش شدید، ورزش استقامتی همراه با مصرف متعادل و نه دوز بالای مکمل‌های حاوی آمینواسیدهای شاخه‌دار، می‌تواند موجب برخی اثرات مساعد بر عملکرد اسپرم و تولید تستوسترون شود.
همچنین مردان با کیفیت پایین اسپرم نسبت به مردان با کیفیت بهتر اسپرم، مقدار بیشتری گوشت قرمز، سیب‌زمینی و ماست می‌خوردند. برعکس، مردان با کیفیت بهتر اسپرم مصرف بالای شیر کم‌چربی، صدف خوراکی، سبزی‌ها و میوه‌ها و شیرینی‌ها را داشتند.
فرآیند تولید اسپرم توسط مغز و محور هیپوتالاموس - هیپوفیز هدایت می‌شود و با ترشح هورمون‌ها و انتقال آنها از طریق دستگاه گردش خون به غدد جنسی و اندام‌های تناسلی، فرآیند تولید سلول‌های اسپرم انجام می‌شود؛ بنابراین اگر این روند دچار اختلال شود، تولید اسپرم مختل می‌شود.
گاهی اسپرم تولید می‌شود، اما در مسیر انتقال به بیرون با مانع مواجه می‌شود. مثلا مجاری اسپرم‌بر به عللی دچار انسداد می‌شود یا التهاب پروستات مانع عبور اسپرم می‌شود. در مواردی نیز تولید و انتقال سالم است، اما مشکل در مرحله انزال (به‌ویژه در مبتلایان به دیابت) است.

چه عواملی اسپرم ضعیف میکند و از بین می برد؟
پزشکان توصیه می‌کنند که با زیر نظر قرار دادن همیشگی ناراحتی‌های پزشکی نظیر فشار خون بالا و دیابت، شانس مردان برای به حداکثر رساندن شانسشان در بارورسازی تخم افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند. حتی ثابت شده که بیماری «فیبروز کیسه‌ای» که طی آن رگ‌های بیضه بزرگ‌تر شده و در نتیجه با گرم‌تر شدن آن، اسپرم‌ها به سرعت از بین می‌روند نیز باروری مردان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به خاطر داشته باشید حالات روحی نظیر افسردگی، اضطراب و فاکتورهای دیگری نظیر دردهای مزمن و پروستات دارای عملکرد ناقص تأثیر منفی در بارور شدن مردان دارد. حتی بسیاری از کارشناسان استفاده از مکمل‌های تستستورون را نیز در کاهش قدرت باروری مردان تأثیرگذار می‌دانند زیرا ثابت شده که این مکمل‌ها سطح تولید چنین هورمون حیاتی برای باروری در مردان را کاهش می‌دهد. در عین حال برخی تحقیقات نشان داده‌اند که یک سری از داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی (که برای درمان سرطان به کار برده می‌شود) نیز می‌تواند به نابارور شدن دائمی مردان منجر شود. به همین دلیل به مردانی که به پزشک متخصص باروری مراجعه می‌کنند توصیه می‌شود تمامی این موارد را به اطلاع وی برسانند.

انجام حرکات متناسب و پیوسته ورزشی
از نظر علمی ثابت شده افرادی (مردانی) که بیشتر ورزش می‌کنند و در عین حال انجام حرکات ورزشی را با پیوستگی و نظم بیشتری دنبال می‌کنند کمتر دچار استرس شده و همواره حس بهتری نسبت به خود دارند. البته باز هم باید به رعایت چند نکته مهم توجه ویژه داشت. بر اساس برخی مطالعات پزشکی صورت گرفته بر روی طیف گسترده‌ای از مردان که در سن مناسب برای پدر شدن قرار دارند، ورزش‌های سنگین و طاقت‌فرسایی نظیر دویدن‌های طولانی مدت و یکسری (نظیر شرکت در دوی ماراتن) و ورزش‌های سه گانه احتمالا برای قدرت باروری مردان آسیب رسان هستند.
به تازگی مطالعه جالب توجهی درخصوص تأثیر استفاده از دوچرخه بر قدرت باروری مردان منتشر شده است. این مطالعه نشان می‌دهد مردانی که برای یک دوره محدود در کلینیک‌های باروری شرکت کرده و همزمان برای حداقل 5 ساعت در هفته از دوچرخه استفاده می‌کردند اسپرم‌های کمتری داشته و در عین حال میزان تحرک آنها نسبت به سایر مردانی که چنین تمرینات ورزشی را انجام نمی‌دهند، کمتر است. این دو عامل یعنی تعداد کم اسپرم و کم تحرکی آنها با ناباروری در مردان ارتباط مستقیم دارد. با این حال حداقل درخصوص دوچرخه سواری (که عادت و تفریح ورزشی بسیاری از مردان در سراسر جهان به شمار می‌آید) و ارتباط احتمالی آن با عملکرد ناقص اسپرم‌ها چیزی ثابت نشده است.

استفاده از مولتی ویتامین‌ها
به طور کلی توصیه می‌شود مردان و به ویژه آنهایی که در نظر دارند تا به زودی پدر خطاب شوند از مولتی میتامین‌ها استفاده کنند. تحقیقاتی که در سال‌های گذشته انجام شده عمدتا بر بی‌خطر بودن آنها و در عین حال عمده مزیتی که برای سلامت کلی مردان دارد تأکید داشته است.
در بسیاری از مولتی ویتامین‌ها ردپای خوشحال کننده آنتی اکسیدان‌ها دیده می‌شود. در این خصوص باید به ویتامین‌هایی نظیر C و E اشاره کرد. همچنین مواد معدنی نظیر سلنیوم و روی نیز دریایی از آنتی اکسیدان‌ها هستند. حتی برخی از تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که آنتی اکسیدان‌ها موجب افزایش شمار اسپرم‌ها و تحرک آنها می‌شود و این خبری خوشحال کننده برای آن دسته از مردانی است که بنا به دلایلی قدرت باروری آنها در سطح پایینی قرار دارد.
به طور کلی می‌توان متصور شد که آنتی اکسیدان‌ها کیفیت اسپرم‌ها را نیز افزایش می‌دهد و این بدان خاطر است که از آنها در برابر رادیکال‌های آزادی که بهDNA اسپرم‌ها آسیب می‌رسانند محافظت می‌کند.

ارتباط باروری در مردان و سن
مردان هم مانند زنان در بدن خود ساعت بیولوژیکی دارند که گویا هر لحظه درحال تیک تاک کردن است. از نظر علمی ثابت شده که قدرت باروری مردان به مراتب دیرتر از زنان افت می‌کند. در مردان کاهش سطح هورمون تستوسترون از ۵۰ سالگی به بعد مشاهده می‌شود که این می‌تواند عملکرد اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد. همزمان که مرد وارد دوران میانسالی می‌شود از شمار اسپرم‌های سالم و تحرک آنها نیز کاسته می‌شد. حتی مشخص شده DNA اسپرم مردانی که سن بالاتری دارند دارای آسیب های بیشتری است که می تواند روند باروری را مختل و کند نماید. تمامی این عوامل بدان معناست که پدر شدن این دسته از مردان - که سن بالایی دارند یعنی ۵۰ سال به بالا - به احتمال کمتری روی می‌دهد.
همچنین هرچه سن مرد افزایش یاید، احتمال بروز اختلالات ژنتیکی در اسپرم‌ها نیز بیشتر می‌شود تا جایی که ثابت شده مردانی که در سن بالا صاحب فرزند می‌شوند بیشتر احتمال دارد که پدر کودک مبتلا به اوتیسم، اسکیزوفرنی یا حتی سندروم داون شوند.

بلایی که سیگار بر سر اسپرم‌ها می‌آورد
اگردرخصوص ارتباط دوچرخه‌سواری و انجام حرکات ورزشی و حتی نوع تغذیه با باروری در مردان شک و تردیدهایی وجود داشته باشد اما حداقل درخصوص سیگار کشیدن خبری از تردید نیست. تحقیقات وسیعی نشان داده است که استعمال سیگار با افت کیفیت اسپرم‌ها در ارتباط مستقیم است به طوری که مشخص شده مردانی که سیگار می‌کشند اسپرم‌های کمتر و کم تحرک تری نسبت به سایر مردان دارند. همچنین اسپرم آنها شکل و شمایل متفاوت و عجیبی در مقایسه با اسپرم مردانی دارد که مواد دخانی استعمال نمی‌کنند. البته تأثیر استعمال سیگار بر قدرت اسپرم در بارورسازی تخم نیز ثابت شده است.