عمل سرکلاژ در بارداری، اقدامات قبل و بعد از آن

بسیاری از خانم‌ها از ابتدای دوره بارداری دچار مشکلات گوناگونی می‌شوند که یا به مراقبت‌های ویژه نیاز پیدا می‌کنند یا اینکه باید کنترل‌های خاص پزشکی برای آن‌ها انجام شود. به همین دلیل نمی‌توان گفت بارداری برای تمام خانم‌ها کاری راحت و بدون دردسر است. یکی از مشکلاتی که برخی از مادران با آن روبه‌رو می‌شوند، نیاز به عمل سرکلاژ یا بستن دهانه رحم است که قبل و پس از آن مراقبت‌هایی هم لازم است.

تعریف
به عدم توانایی سرویکس (گردن رحم) در نگهداری یک حاملگی تا زمان ترم، "نارسایی سرویکس "گفته می شود. نارسایی سرویکس یکی از عوامل خطر زایمان زودرس است که با دیلاتاسیون (اتساع) بدون درد سرویکس همراه با پرولاپس پرده های جنینی به داخل واژن مشخص می شود. درمان جراحی نارسایی سرویکس، "سرکلاژ" نام دارد. مکانیسم اثر سرکلاژ در کاهش زایمان زودرس نامعلوم است، عده ای افزایش طول سرویکس را به عنوان مکانیسم اثر معرفی کرده اند.
زمان مناسب برای انجام سرکلاژ: سرکلاژ رحم به صورت پروفیلاکسی (پیشگیری کننده) در هفته 10-14حاملگی بعد از بی حسی اپی دورال یا بیهوشی عمومی با زدن بخیه با یک ماده غیرقابل جذب محکم، زیر مخاط گردن رحمی، مهبلی که گردن رحم را در سطح دهانه داخلی دور می زند و سپس گره زده می شود، انجام میگیرد. این امر سبب تقویت گردن رحم و بسته ماندن آن می‌گردد. بخیه به دو صورت تکنیک شیرودکار و یا تکنیک مک دونالد زده می شود. انجام عمل سرکلاژ پس از هفته 21 بارداری با احتمال عفونت بیشتر و نیز پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک همراه است و توصیه نمیشود.

در چه مواردی انجام عمل سرکلاژ نیاز است؟
نارسایی دهانه رحم معمولا زمانی تشخیص داده می شود که بیمار سابقه سقط های مکرر بدون درد در سه ماهه دوم حاملگی داشته باشد. معاینه فیزیکی و سونوگرافی در تشخیص این عارضه کمک کننده است؛ نرم، ضعیف یا کوتاه‌تر از اندازه معمول بودن گردن رحم ، ممکن است سبب شود که بدون ایجاد انقباض‌های حاملگی، در سه‌ماهه دوم یا اوایل سه‌ماهه سوم بر اثر افزایش وزن جنین و افزایش فشار به سرویکس، گردن رحم کوتاه و متسع شود. دهانه رحم این افراد تحمل سنگینی محصولات بارداری را ندارد و با بزرگ‌تر‌شدن جنین باز می‌شود و درنتیجه جنین سقط می‌گردد. برای خانم‌هایی که در معاینات بارداری و سونوگرافی، مشخص شود که دهانه رحم‌شان کوتاه‌تر از حد معمول است یا رحم تک‌شاخ دارند یا دچار آنومالی‌های رحمی هستند، انجام سرکلاژ نیاز است. کسانی که به‌دنبال زایمان سخت و مشکل، دچار پارگی دهانه رحم شده‌‌اند و بهبود نیافته‌اند، نیز ممکن است در حاملگی بعدی به سرکلاژ نیاز داشته باشند؛ همچنین در بارداری های دو یا سه قلو که تهدید به سقط وجود دارد نیز عمل سرکلاژ کمک کننده است.

مراقبتها
به دنبال این عمل ممکن است ترشحات خونی روشن تا چند روز وجود داشته باشد که معمولا بعداز این زمان به شکل ترشحات موکوسی در می آید و ممکن است تا پایان حاملگی ادامه پیدا کند. خانم باردار پس از دو روز بستری‌شدن در بیمارستان به استراحت در بستر (استراحت مطلق) به مدت ۳-۵ روز نیاز دارد و پس از آن می‌تواند با احتیاط کامل به امور روزمره‌شان بپردازند. البته این را هم بدانید که در بعضی افراد که همچنان احتمال سقط برای آن‌ها وجود داشته باشد، ممکن است استراحت مطلق به مدت طولانی تری تجویز شود. ضمنا توصیه می شود از یک هفته قبل تا حداقل یک هفته بعد از عمل، نزدیکی صورت نگیرد.

اقدامات قبل از سرکلاژ
۱. انجام سونوگرافی جهت رد ناهنجاریهای جنینی و تایید زنده بودن جنین .
2. اخذ نمونه جهت بررسی عفونت با گنوره و کلامیدیا یا سایر عفونتها و درمان آنها .
۳. خودداری از نزدیکی ۱ هفته قبل از عمل .
4. انجام توکودینامومتری جهت رد انقباضات رحمی.
۵. بررسی علایم کوریوآمنیونیت .

اقدامات بعد از سرکلاژ
۱. کاهش فعالیتهای فیزیکی و یا استراحت در بستر در هفته اول و استراحت نسبی در ادامه بارداری
2. خودداری از نزدیکی تا 1 هفته پس از سرکلاژ و یا باقیمانده بارداری.
۳. استفاده از آنتی بیوتیک و توکولیتیک (اتفاق نظر وجود ندارد) .
4. آموزش علایم خطری که نیاز به برداشتن بخیه ها را مطرح می کنند : علایم عفونت ، پارگی کیسه آب ، شروع زایمان . در صورت شروع انقباضات و برنداشتن بخیه ها احتمال پارگی رحم وجود دارد .
بعد از دوخته شدن دهانه رحم به این موارد دقت کنید:
- انقباضات شکمی
- خونریزی از واژن
- درد کمر یا زیر شکم
- تب بالای ۳۸ درجه یا لرز
- پاره شدن کیسه آب
- تهوع و استفراغ شدید
- ترشحات بدبوی واژینال
گاهی فعالیت حفره لگن تحریک می شود و ممکن است سقط غیر قابل اجتناب باشد، در این حالت بخیه باید برداشته شود، در صورت ادامه بارداری بخیه سرکلاژ باید در هفته های ۳۸-۳۹ برداشته شود وگرنه صدمه شدید به گردن رحم در حال اتساع تحمیل خواهد شد.
موارد منع انجام سرکلاژ: خونریزی واژینال، انقباضات رحمی، پارگی پرده های جنینی و دیلاتاسیون بیشتر از 4 سانت دهانه رحم از کنتراندیکاسیون های (منع) انجام سرکلاژ است، لازم به ذکر است که این روش با افزایش قابل توجه خطرعفونت و از دست رفتن بارداری همراه است.