از پوشک گرفتن کودک، چگونه و چه زمان؟

پوشک تا دو سالگی همراه همیشگی کودکان است. به عقیده روانشناسان کودک، بهترین سن برای گرفتن کودک از پوشک و آموزش دستشویی رفتن ۲ سالگی است. اما از پوشک گرفتن کودک در سن ۲ سالگی یک قانون نیست و با توجه به شرایط مختلف در بچه‌ها پروسه‌ای متفاوت است. آموزش دستشویی رفتن به بچه‌ها برای اغلب والدین کار چندان آسانی نیست و با توجه به خلق و خوی کودک ممکن است به کاری سخت تبدیل شود.

۱- کودک را با لگن دستشویی آشنا کنید
از زمانی که کودک به صورت معمول از سن ۱۸ تا ۳۰ ماهگی تحت آموزش دستشویی رفتن قرار می‌گیرد بهتر است با مقوله لگن دستشویی مخصوص بچه‌ها هم آشنا شود. برای این‌که کودک ترغیب شود روی لگن دستشویی بنشیند چند کتاب جذاب که بهتر است موضوع‌شان دستشویی رفتن بچه‌ها باشد را در دستشویی و در سایر نقاط خانه قرار دهید و با کودک این کتاب‌ها را مطالعه کنید. حین خواندن این کتاب‌ها با کودک در مورد موضوع دستشویی رفتن صحبت کنید. مثلا به او بگویید: برام عجیبه که مثلا «پوکویو»، یا هر شخصیت یا حیوان کارتونی که مورد علاقه کودک است، هم به لگن دستشویی نیاز داره. برای او شعر آموزشی بخوانید یا داستان آموزشی برای او تعریف کنید. یا بازی‌های عروسکی انجام دهید و بازی را به گونه‌ای طراحی کنید که عروسک‌ها یکی یکی نیاز به دستشویی رفتن پیدا کنند و به کودک بگویند که من الان باید به دستشویی بروم و روی لگن دستشویی بنشینم و شماره یک یا شماره دو را انجام بدهم. یا این‌که از خودتان مایه بگذارید و بگویید: «من باید برم دستشویی و باید روی لگن دستشویی بشینم و کارم رو انجام بدم». به این ترتیب کم کم کودک را با مقوله لگن دستشویی آشنا و فضایی را آماده می‌کنید که او با لگن دستشویی مخصوص خودش احساس راحتی کند. به این ترتیب گرفتن کودک از پوشک آسان‌تر می‌شود.

۲- به نشانه‌های آمادگی کودک توجه کنید
اگر کودک شما به مرحله‌ای رسیده که در طول روز حداقل ۲ ساعت پوشکش را خیس نمی‌کند، یا در زمان‌های معین مدفوع می‌کند به این معنی است که او کم کم آمادگی گرفته شدن از پوشک و نشستن روی لگن دستشویی را پیدا کرده و آماده این تغییر بزرگ است. قبل از این‌که کودک‌تان را برای دستشویی رفتن آماده کنید مطمئن شوید که او به درستی می‌تواند در دستشویی راه برود و لباس‌هایش را درآورد. همچنین مطمئن شوید که او به پوشیدن شورت و لباس زیر علاقه‌مند شده است، یا با پوشک کردن مخالفت کند. دقت کنید که آیا وقتی کودک پوشک خود را خیس می‌کند یا مدفوع می‌کند متوجه می‌شود؟ مثلا احساس ناراحتی کند و این ناراحتی را با گریه یا کلام ابراز کند و به زبان بیاورد. این نشانه‌ها به شما می‌گویند که زمان گرفتن او از پوشک و آموزش توالت رفتن فرا رسیده است.

۳- لگن دستشویی را در جایی غیر از دستشویی قرار دهید
در جریان پروسه گرفتن کودک از پوشک، بسیاری از بچه‌ها از این‌که در دستشویی زمین بخورند یا داخل توالت بیفتند یا حتی ترس از صدای سیفون دستشویی، از رفتن به توالت امتناع می‌کنند. برای مقابله با این مانع، لگن دستشویی را در حمام یا اتاق کودک بگذارید. اگر کودک با حمام خانه راحت است، یک لگن دستشویی سیار کوچک که روی توالت فرنگی سوار می‌شود بخرید و از کودک بخواهید روی آن بنشیند در غیر این صورت همان استراتژی گذاشتن لگن در اتاق یا حمام را به کار ببرید. این شیوه را برای مدت کوتاهی اجرا کنید و بعد از آن لگن را به توالت منتقل کنید. اگر پای کودک از لگن به زمین نمی‌رسد برای زیر پای او چیزی تهیه کنید تا پاهایش روی زمین قرار بگیرند چون حتی آدم بزرگ‌ها هم زمانی که پای‌شان روی زمین نباشد نمی‌توانند به راحتی در دستشویی کارشان را انجام دهند.

۴- در انتخاب زمان مناسب دقت کنید
حتی اگر کودک شما ظاهرا برای ترک پوشک حاضر است باز هم به هیچ‌وجه این پروسه را نباید در یک فضای پر از استرس و با شک و تردید انجام دهید. بهتر است برای شروع این کار یک آخر هفته را انتخاب کنید و یک فرد کمکی مثل پدر کودک، پرستار کودک یا یکی از نزدیکان را در کنار خود داشته باشید. اگر نوزاد جدیدی به خانواده اضافه شده، یا اتفاقی مثل جدایی پدر و مادر یا هر پیشامد سخت دیگری برای کودک رخ داده، پروسه از پوشک گرفتن را به زمان مناسب دیگری موکول کنید تا با آرامش این دوران آموزشی را بگذرانید.
اگر شما آرامش داشته باشید و بدون استرس عصبانیت پروسه از پوشک گرفتن کودک را آغاز کنید خیلی بهتر به نتیجه خواهید رسید. اصلا نیازی نیست خودتان را مقید کنید که در زمان معینی این اتفاق بیفتد مثلا در عرض سه یا هفت روز کودک را از پوشک بگیرید و توالت رفتن را به او آموزش بدهید. روند تعیین کردن تعداد روز برای این کار مهم از سوی کارشناسان و روانشناسان کودک رد شده است. برای این پروسه زمان بگذارید و با آرامش و بدون عصبانی شدن، آهسته و پیوسته با کودک پیش بروید تا ناامید نشوید.
زمانی که تصمیم می‌گیرید کودک را به طور کامل از پوشک بگیرید، یعنی حتی شب‌ها موقع خواب هم از پوشک استفاده نکنید باید مطمئن باشید که او می‌توانید به تنهایی در طول شب یا روز خیلی راحت و ایمن به دستشویی برود. اگر فکر می‌کنید کودک هنوز برای پوشک نشدن در طول شب امادگی ندارد او را مجبور به این کار نکنید چرا که عواقب این کار در دراز مدت مشکلاتی مثل شب‌ادراری را به دنبال دارد. به نظر می‌رسد بهترین سن برای گرفتن کودک از پوشک شب سه سالگی است با این‌همه باز هم با پزشک کودک در این زمینه مشورت کنید. کودک‌تان را در این زمینه با هیچ کودک دیگری حتی خواهر یا برادرش مقایسه نکنید، چرا که توانایی‌های هر کودک با دیگری متفاوت است.

۵- روش‌های آموزشی واضح و مشخصی را در پیش بگیرید
زمانی که کودک را به دستشویی ببرید لباس‌های او را کامل از تنش بیرون نیاورید تا احساس خوبی داشته باشد. سپس یک برنامه زمانبندی طراحی کنید: نکته کلیدی این است که در طول روز و حتی‌المقدور در ساعات معینی یا زمانی که احساس کردید کودک نیاز به دستشویی رفتن دارد کودک را به دستشویی ببرید و روی لگن دستشویی بنشانید. برای مثال شاید تشخیص بدهید هر دو ساعت یک بار باید به توالت برود.
فارغ از این‌که کودک مایل به انجام این کار باشد یه خیر، مواقعی مثل صبح بعد از بیدار شدن از خواب، قبل از بیرون رفتن از منزل و قبل از چرت زدن روز و خواب شب حتما باید این کار را انجام بدهید. به او بگویید شلوار، شورت آموزشی یا شورت آموزشی را پایین بکشد و چند دقیقه روی لگن دستشویی بنشیند (اگر احساس کردید مدفوع دارد زمان بیشتری باید بنشیند) سپس شما سرش را گرم کنید، برایش شعر یا کتاب بخوانید یا بازی کنید. بعد از چند دقیقه حتی اگر ادرار یا مدفوع نداشت دست‌هایش را بشورید و او را از دستشویی خارج کنید و البته یادتان نرود که همیشه به خاطر این‌که برای این کار با شما همکاری کرده تشویقش کنید. اگر حتی در روزهای اول برای کنترل ادرار یا مدفوعش موفق نبود و لباسش را کثیف کرد به هیچ عنوان سرزنشش نکنید و هرگز به او نگویید که به حاطر این اتفاق دوباره پوشکش می‌کنید.

۶- از روش تشویق و جایزه استفاده کنید
هیچ بعید نیست که کودک شما در پروسه از پوشک گرفتن چندین بار کنترل ادرار یا مدفوعش را از دست بدهد. این اتفاق حتی ممکن است در سنین بزرگتر و حتی تا ۵ و شش سالگی و حتی سنین بالاتر به خصوص شب‌ها هم گاهی اوقات پیش بیاید. در صورت بروز این مسئله به هیچ‌وجه کودک را تنبیه نکنید. او در حال یادگیری است و تنبیه سبب اختلال در روند یادگیری می‌شود. یادتان باشد هر وقت کودک در جریان این پروسه با موفقیت از لگن دستشویی استفاده کرد تشویقش کنید و یک لبخند به او هدیه بدهید. می‌توانید هر بار که در این کار موفق بود یک استیکر یا برچسب به او جایزه بدهید و قرار بگذارید که هر وقت تعداد استیکرها به سه رسید یک جایزه کوچک به او می‌دهید، مثلا او را به پارک محل می‌برید یا یک لیوان از نوشیدنی مورد علاقه‌اش را به او می‌دهید. از مزایای یک «بچه بزرگ شدن» برای او بگویید و این‌که اگر لباس زیرش را بدون پوشک بپوشد مجبور نیست به خاطر عوض کردن پوشک وسط بازی با دوستانش آن‌ها را ترک کند.

۷- مسائل بهداشتی را به کودک آموزش بدهید
مسائل بهداشتی مثل شستن دست‌ها با آب و صابون را به فرزندتان آموزش دهید و به او بگویید که هر بار دستشویی می‌رود قبل از خروج باید حتما یک بار دست‌هایش را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشوید. صابون‌های رنگی و شاد مخصوص بچه‌ها تهیه کنید تا برای شستن دست‌هایش با صابون ترغیب شود، در طول شستن دست‌ها برای او شعر بخوانید و سرش را گرم کنید. درست است که مرحله گرفتن کودک از پوشک برای والدین به خصوص والدین کم‌تجربه مرحله‌ای سخت و گاهی استرس‌زاست اما اگر درست فرزندتان را راهنمایی و هدایت کنید، این پروسه برای او استراس‌زا و سخت نخواهد بود.