علت کم شنوایی در کودکان چیست؟

کم شنوایی کودکان از جمله آسیب ‌های شنوایی و نقص شنوایی است که معمولا نرخ شیوع کمی داشته و می‌ تواند ناشی از عوامل ژنتیکی و محیطی مختلفی باشد. کودکان مبتلا به کم شنوایی در زمینه رشد زبان و گفتار با مشکلاتی مواجه می‌ شوند اما در زمینه هوش غیرکلامی مانند ریاضیات با افراد عادی تفاوتی ندارند. تشخیص زودهنگام مشکل شنوایی، احتمال بهبودی را بالا می‌برد و از آن‌ جایی که کودک کم شنوا به دلیل کمبود آگاهی از مشکلات، معمولا از خود چیزی بروز نمی‌دهد؛ والدین باید به دقت، فعالیت‌های آن‌ها را زیر نظر داشته باشند و مرتب برای چکاپ، کودکان را نزد پزشک ببرند. امروزه به هنگام تولد کودکان یک معاینه کامل انجام می‌شود اما ممکن است مشکلاتی بعد از به دنیا آمدن به وجود بیاید. بنابراین لازم است برخی از رفتارهای کودک کم شنوا را بدانید و در مورد پیامدهای آن آگاهی پیدا کند.

کم شنوایی کودکان
تقریبا از هر ۲۰۰۰ کودک، ۳ نفر دارای مشکلات شنوایی هستند. مشکلات شنوایی به چهار دسته خفیف، متوسط، شدید و عمیق تقسیم می‌شود. اکثر کم شنوایی‌ها علل ژنتیکی و مادر زادی دارند و با جراحی یا وسیله‌های مختلف قابل درمان هستند. تعیین سطح کم شنوایی کودک توسط پزشک مشخص شده و می‌تواند از اولین روز تولد در کودک وجود داشته باشد.

علل کم شنوایی
چندین علل برای افت شنوایی در کودکان وجود دارد. کم شنوایی کودکان هرچه زودتر تشخیص داده شود به درمان یا سازگاری با آن کمک می‌کند. در ادامه برخی از اصلی ترین علل کم شنوایی را بررسی می‌کنیم.
علل ژنتیکی کم شنوایی کودکان
سندروم آلپورت
بیماری وراثتی غالب است و در مردان شدیدتر و زیادتر از زنان رخ می‌دهد. از علائم آن اختلالات کلیوی همراه با کم شنوایی و ناهنجاری چشمی است. معمولا سن شروع این سندروم قبل از دوران بلوغ است.
سندروم آپرت
ناهنجاری‌های اسکلتی به خصوص در جمجمه، فاصله زیاد بین دو چشم و سخت شدن مفاصل از علائم آن است. الگوی بیماری اتوزومال غالب است. در این کودکان ناهنجاری محسوس در مجرای حلزونی و بزرگ شدگی مجرای شنوایی داخلی وجود دارد.
کندوپلازی
نوعی نابهنجاری اسکلتی مادرزادی و با رشد غضروفی کند و تاخیر در استخوانی شدن درون غضروفی مشخص می‌شود.
سندروم کلیپ فیل
دلیل آن احتمالا نقص در تکامل مزودرم بوده و در ماه دوم بارداری اتفاق می‌افتد. در این سندروم چون گردن کوتاه است و سر روی شانه قرار می‌گیرد، گوش و چشم و گردن درگیر می‌شوند. این اختلال در زنان بیشتر دیده می‌شود.
سندروم واردنبرگ
با کم شنوایی ژنتیکی و ناهنجاری‌های سیستم پوستی همراه است. الگوی وراثتی آن اتوزومال غالب است و از علل آن فقدان عضو کورتی و تخریب گانگلیون مارپیجی است.

افت شنوایی مادر زادی
کم شنوایی مادرزادی یعنی مشکلات شنوایی از همان هنگام تولد وجود دارد. برخی از عوامل ژنتیکی و غیر ژنتیکی می‌تواند باعث آن شود. برخی از این عوامل غیر ژنتیکی شامل موارد زیر است.
عوارض زایمان از جمله هرپس، سرخچه، توکسوپلاسموز، کمبود اکسیژن و یا نیاز به انتقال خون به هر دلیلی
نوزادان زورس، نوزادانی که وزن پایین دارند یا برای زنده ماندن و داشتن تنفس نیاز به برخی داروها دارند، ممکن است در خطر کم شنوایی باشند.
استفاده از داروهای آنتی بیتویک توسط مادر در دوران بارداری، می‌تواند به طور بالقوه باعث آسیب به عصب شنوایی یا سایر ساختارهای شنوایی کودک شود.
عفونت‌های مادر در دوران بارداری مثل ویروس تبخال، ویروس سیتومگال، سرخک و دیابت می‌تواند به شنوایی نوزاد آسیب بزند.
مصرف مواد مخدر، سیگار و الکل توسط مادر در دوران بارداری باعث آسیب به ساختار مغز و سیستم شنوایی نوزاد می‌شود.
این عوامل غیر ژنتیکی، ۲۵ درصد علل کم شنوایی است و ۵۰ درصد ناشی از عوامل ژنتیکی و ارثی است که معمولا به دلیل وجود یک ژن غالب در بدن زن یا مرد رخ می‌دهد. حتی ممکن است بدون هیچ علتی کودکی با مشکل کم شنوایی به دنیا بیاید. بقیه علت‌ها از آسیب‌های دوران کودکی و بعد از تولد ناشی می‌شود.

علل کم شنوایی کودکان بعد از تولد
سوراخ کردن گوش کودک
بیماری‌های منیر پیش رونده
عفونت‌هایی مثل مننژیت، سرخک و اوریون
مصرف داروهای اتوتوکسیک
آسیب و ضربه جدی به سر
قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلند
عفونت گوش
قرار گرفتن در معرض دود دخانیات و مواد مخدر

تشخیص و نشانه های کم شنوایی کودکان
بیمارستان‌ها در ۲۴ ساعت اول تولد مرتب نوزاد را بررسی می‌کنند تا آسیب‌های مختلف را غربالگری کنند. اما ممکن است نوزاد بعد از ترخیص از بیمارستان دچار مشکل شود. بنابراین لازم است مرتب برای غربالگری به پزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید از طریق نظارت بر صداهای کودک و نقاط قوت شنوایی او، مشکلات شنوایی کودک را تشخیص دهید. در ادامه نشانه‌های سلامت کودکان را بررسی کرده‌ایم.
از تولد تا 4 ماهگی
نوزاد باید با صداهای بلند از جا بپرد.
با صدای بلند از خواب بیدار می‌شود.
به صدای ملایم شما با لبخند و غان و غون کردن پاسخ مناسب دهند.
با صدای آشنا آرام شود.
از ۴ ماه تا ۹ ماه نوزاد
وقتی صحبت می‌کنید لبخند می‌زند.
به اسباب بازی‌های صدادار واکنش نشان می‌دهد.
سر و صدا می‌کند.
به سمت صداهای آشنا سر خود را می‌چرخاند.
حرکات دست مانند بای بای را می‌فهمد و درک می‌کند.
نشانه‌های کم شنوایی کودکان از ۹ تا ۱۵ ماهگی
صداهای مختلفی تولید کند.
صداهای ساده را تکرار کند.
درخواست‌ها و نیازهای اولیه خود را درک کند.
برای جلب توجه از صدای خود استفاده کند.
به اسم خودش واکنش نشان دهد.
از ۱۵ تا ۲۴ ماهگی باید
بتواند از کلمات ساده استفاده کند.
بنا به در خواست شما به قسمت‌های مختلف بدنش اشاره کند.
نام اشیا و وسایل معمولی مثل اتو، تلویزیون، مبل و ... را بداند.
با علاقه به آهنگ، شعر و داستان گوش کند.
به اشیایی که نام آن‌ها را می‌داند اشاره کند.
بتواند برخی از اعمال و دستورالعمل‌های پایه و آسان را انجام دهد.
نوزاد شما در این سنین باید این رفتارها را به مقدار معقول انجام دهد. اشکال در آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از آسیب شنوایی یا حتی آسیب‌های دیگر باشد.
کودکان ۲ تا ۶ سال
آن‌ها نیز می‌توانند از دست دادن موقت یا دائمی شنوایی را تجربه کنند. در اینجا نیز چند مورد برای تشخیص شنوایی ضعیف کودک خواهیم آورد.
حرف‌های مردم را سخت می‌فهمد و درک کردن آن‌ها برایش سخت است.
سن خود را به شکل متفاوت از بقیه می‌گوید.
زمانی که صدایش می‌کنید جواب نمی‌دهد.
سوالات را نمی‌فهمد و به سوالات پاسخ نادرست و نامفهوم می‌دهد.
صدای تلویزیون را بالا می‌برد یا برای شنیدن صدای آن خیلی نزدیک می‌شود.
مشکلات تحصیلی و یادگیری دارد، مخصوصا اگر قبلا نداشته است.
در گفتار و زبان نقص و مشکل دارد.
برای تقلید، رفتار دیگران را با دقت مشاهده می‌کند.
از درد گوش و یا صداهای در گوشش شکایت می‌کند.
صحبت‌های پشت تلفن را نمی‌فهمند یا مرتب تلفن را بین گوش‌های خود جابجا می‌کند.
چند دفعه در روز چی؟ و ها؟ و بله؟ می‌گوید.
معمولا با دقت به چهره و لب‌های گوینده دقت می‌کنند.
بسیاری از کودکان معمولا از این مسئله فرار می‌کنند و توسط والدین قابل تشخیص نیستند چراکه آن‌ها به مقدار زیاد لب خوانی می‌کنند. برای امتحان کردنشان، دست خود را مقابل دهانتان بگیرید و با صدای معمولی حرف بزنید.

پیامدهای کم شنوایی کودکان
افت شنوایی در سنین کودکی، تاثیرات شدیدی بر رشد کودک می‌گذارد. هرچه زودتر این تشخیص انجام شود و کودک درمان شود، آسیب نهایی بسیار کمتر خواهد بود. چهار پیامد عمده افت شنوایی در کودک شامل موارد زیر است.
تاخیر در توسعه مهارت‌های ارتباطی (شنیدن و حرف زدن)
مشکلات یادگیری که باعث افت تحصیلی می‌شود.
مشکلات اجتماعی که منجر به انزوا و کاهش اعتماد به نفس کودک می‌شود.
روی انتخاب‌های فنی و حرفه‌ای، هنری یا تحصیلی تاثیر می‌گذارد.
اثرات خاص کم شنوایی نیز شامل موارد زیر است.
واژگان و دایره لغات کودکان کم شنوا
واژگان و دایره لغات در این کودکان کمتر رشد می‌کند. کلمات به هم پیوسته مثل سگ، پر، باد و ... را بسیار راحت‌تر از کلمات انتزاعی و مفهومی مثل حسادت، دیروز، فردا و ... یاد می‌گیرند. این مسئله باعث شکاف بین آن‌ها و کودکان عادی می‌شود که به مرور زمان بیشتر خواهد شد.
ساختار جمله های کودک کم شنوا
این کودکان اغلب جمله‌های طولانی را درک نمی‌کنند. درک و حتی نوشتن جملات پیچیده برای این کودکان سخت و مشکل است.
تاثیر کم شنوایی بر صحبت کردن
آن‌ها ممکن است هنگام صحبت کردن صدای خود را نشنوند و مجبور باشند با صدای بلندتر حرف بزنند که این اتفاق، واکنش منفی اطرافیان را به دنبال خواهد داشت. همچنین ممکن است به طور کلی در گفتار و تلفظ‌های خود مشکل داشته باشند.
دستاورد های علمی
کودکان دارای افت شنوایی در تمام زمینه‌های تحصیلی، به ویژه خواندن و ریاضیات مشکل دارند. لازم است که مداخلات لازم برای تحصیل این کودکان انجام شود. شکاف تحصیلی بین آن‌ها و دیگر کودکان، باعث اضطراب و فشارهای روانی روی کودک می‌شود.
عملکرد اجتماعی
کودکان کم شنوا، معمولا احساس بی قراری، تنهایی، نداشتن دوست و نارضایتی در مدرسه را دارند. مخصوصا وقتی اجتماعی شدن آن‌ها به دلیل کم شنوایی محدود می‌شود.

درمان کم شنوایی کودکان
بسته به شدت و علت کم شنوایی کودکان، سمعک، کاشت حلزون و ترکیبی از گفتار درمانی و تمرین‌های شنوایی را انجام دهید. گاهی هم ممکن است این کم شنوایی علت پزشکی نداشته باشد و کاملا از اضطراب یا یک اتفاق استرس زا برای کودک پیش آمده باشد. برای بررسی این مسئله می‌توانید با مشاوره کودک موضوع را برطرف کنید.
اگر متوجه هر کدام از علائم بالا شدید، سریعا به پزشک اطفال یا پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. هر چه سن کودک کمتر باشد، درمان آسان‌تر و پایدارتر خواهد بود.
سمعک
سمعک فقط یکی از وسایلی است که می‌تواند به کودکان مبتلا به کم شنوایی کمک کند. در حال حاضر بسیاری از ابزارها و وسایل دیگر هستند که می‌تواند برای کودک صدای قوی تولید کند.
کاشت حلزون
دستگاه‌هایی به وسیله جراحی وارد گوش می‌شود به طور مستقیم با تحریک عصب شنوایی و تحریک الکتریکی، باعث تقویت شنوایی کودک می‌شود. ایمپلنت‌های حلزونی دارای یک دستگاه خارجی هستند که می‌توان با سربندهای زیبا و نرم، آن‌ها را نگه داشت.
گفتار درمانی
برای کودکانی که کم شنوایی، روی حرف زدن آن‌ها تاثیر می‌گذارد، پس از درمان‌های گفته شده نیاز به گفتار درمانی دارند. پس از بهبود شنوایی تکلم نیز بهبود پیدا می‌کند اما این بهبودی به طور کامل نبوده و هنوز تفاوت‌هایی در گفتار کودک وجود دارد. در نتیجه با کمک متخصص، کودکتان به سلامت کامل دست می‌یابد.
وسایل جانبی شنیدن
برخی از شرکت‌ها وسایلی مثل سیستم FM تولید کرده‌اند که به کودک کمک می‌کند تا در کلاس درس، به صورتی که دیگران نفهمند به شنوایی او کمک شود. این دستگاه‌ها میکروفونی مخفی دارند که می‌تواند نویزها و سروصدای زیاد کلاس درس را کنترل کند و صدای معلم را به سمعک کودک انتقال دهد.
روان درمانی
ممکن است کودک بدون هیچ دلیل پزشکی، مشکل شنوایی داشته باشد یا حتی تظاهر به نشنیدن کند. کودک به دلیل فشارهای محیطی یا اتفاقات آسیب زایی که تجربه کرده، برای دفاع از خود و یا ترس، خود را به نشنیدن می‌زند. این اتفاقات به علت اضطراب زیادی که ایجاد می‌کند، می‌تواند برای بزرگسالی کودک نیز آسیب زا باشد و روند زندگی او را مختل کند. بنابراین نیاز است که ترس‌ها و اضطراب‌های کودک به وسیله یک روانشناس بررسی و درمان شود. درمانگر پس از تشخیص، راهکارهایی برای کاهش استرس کودک ارائه خواهد داد.