درمان تهوع و استفراغ بارداری، نکته‌های طلایی برای درمان

اینکه هر چیزی که می خورید، بخواهید آن را بالا بیاورید، یا حتی بدتر بدون خوردن چیزی، حالت تهوع داشته باشید، حس ناخوشایندی نیست که در دوران بارداری سراغتان می آید.

تهوع و استفراغ یکی از شایع‌ترین اختلال‌های گوارشی است که در ۳ ماهه اول بارداری با مادر همراه است و ممکن است در ماه‌های بعد نیز او را همراهی کند. از آنجا که مادر و جنین رابطه‌ای ناگسستنی و جدایی‌ناپذیر با یکدیگر دارند، تداوم و پیوستگی این اختلال علاوه بر آن‌که سلامت مادر را به خطر می‌اندازد، ممکن است سلامت جنین را تحت تاثیر خود قرار دهد. به همین دلیل است که درمان و کنترل تهوع و استفراغ ناشی از بارداری در مادران باردار لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
از آنجا که درمان تهوع و استفراغ در دوران بارداری، به دلیل رشد جنین باید بدون تجویز دارو و مواد شیمیایی صورت گیرد، به سراغ استاد محمد عبادیانی، مدرس طب سنتی دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم تا نکات بیشتری از شیوه‌های طبیعی درمانی در مکاتب طب ایرانی، برای درمان این بیماری بدانیم.

از تهوع بارداری چه می‌دانید
بیش از ۵۰٪ از زنان باردار بیماری صبحگاهی را تجربه می کنند. بیماری صبحگاهی به احساس تهوع آور شما ممکن است در سه ماهه اول بارداری اشاره داشته باشد، که این نتیجه افزایش هورمون ها در بدن شما است. عموم مردم، تهوع و استفراغ ناشی از بارداری را به عنوان ویار صبحگاهی می‌شناسند و معتقدند زنان بارداری که به محض بیدار شدن از خواب یا به محض خوردن کوچک‌ترین ماده غذایی یا بو کردن آن تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند، دچار این نوع ویار هستند. تهوع و استفراغ ناشی از بارداری در برخی روز‌ها به حدی شدت می‌یابد که مادر باردار هر غذا یا خوراکی را که مصرف می‌کند، با استفراغ دفع می‌کند و به این ترتیب ماده خوارکی مفیدی برای جذب در بدن نگه نمی‌دارد. این عارضه در صورت تداوم به مرور موجب کاهش انرژی مادر و در ‌‌نهایت ضعیف شدن و لاغری او و جنینش می‌شود.

بارداری حساس‌ترین دوره زندگی است و تغییرات گوناگونی در بدن به وجود می آورد. برخی عوارض خاص این دوره می باشند. یکی از عوارض شایع دوران بارداری تهوع و استفراغ است.تهوع در 50 الی 90 درصد حاملگی ها و استفراغ در 25 الی 55 درصد آنها رخ می دهد که در حوالی هفته نهم شدیدتر شده و در 50 درصد زنان تا هفته چهاردهم و در 90 درصد آنها تا هفته بیست و دوم بهبود می یابند. در 15 الی 20 درصد زنان تا سه ماهه سوم و در 5 درصد آنها تا زمان زایمان نیز ادامه می یابد.

تهوع بارداری از چه زمانی شروع می شود؟
حالت تهوع بارداری در نیمه اول حاملگی (با شدت های مختلف) معمولا بین اولین یا دومین موعد قاعدگی عقب افتاده یعنی حدودا در هفته ۵ بارداری تا هفته ۶ بارداری شروع شده و تا هفته ۱۴ تا ۱۶ بارداری ادامه می یابد.
دلایل اصلی شروع تهوع بارداری عبارتند از :
- افزایش هورمون ها HCG ،PGF، استروژن ها، پروژسترون، لپتین ، پرولاکتین، تیروکسین، آدرنوکورتیکال
- اختلال سیستم Vestibular
- کاهش حرکات محتویات معده، در موارد شدید عوامل روانی دخیل هستند.

انواع حالت تهوع بارداری
حالت تهوع بارداری به دو نوع تهوع خفیف و تهوع شدید بارداری تقسیم می شود.
تهوع و استفراغ خفیف بارداری چگونه است و راههای درمان و پیشگیری آن چیست؟
تهوع و استفراغ خفیف بارداری، صبح ها شدیدتر است، ولی در 80 درصد موارد در تمام طول روز ادامه دارد.
راههای درمان و پیشگیری از تهوع و استفراغ خفیف بارداری می تواند شدت علائم را کاهش دهد. خوردن غذای کم چربی، پروتئینی و کربوهیدرات ها به مقدار کم و در فواصل متعدد موثراست، همچنین نوشیدن نوشابه های ساده و خنک و مایعات کربنات دار مثل: لیموناد و زنجبیل و بو کردن لیموی تازه، نعنا و پونه نیز موثر است. همچنین برای پیشگیری از تهوع خفیف بارداری از عوامل تشدید کننده از جمله غذاهای ادویه دار، سر و صدا، رایحه موادی نظیر عطریات، سیگار، قهوه، مواد شیمیایی، غذاهای بودار، اتاق تنگ و خفه، گرما و خشکی هوا و حرکات بدنی و چشمی (نظیر رانندگی و نورهای لرزان)، خستگی و دراز کشیدن پس از خوردن غذا و تغییر وضعیت ناگهانی که علائم را تشدید می کند اجتناب کنید. مسواک زدن دندان ها پس از غذا نیز از بروز علائم پیشگیری می کند.
تهوع شدید بارداری چگونه است و راههای درمان و پیشگیری آن چیست؟
در بعضی زنان حامله، تهوع و استفراغ آن قدر شدید است که منجر به کم آبی، اختلال اسید و باز و اختلال الکترولیت و کتوز می شود که اصطلاحا به آن تهوع شدید حاملگی (تهوع شدید بارداری) می گویند. در اغلب زنان حامله تهوع و استفراغ خفیف تا متوسط، تا هفته شانزدهم بارداری است ولی در برخی شدید بوده و هر روز استفراغ می کنند. در این فرم در صورت تشدید علائم هنگام مصرف قرص آهن و ویتامین ها باید آنها را قطع و یا قبل از خواب استفاده کرد که در صورت قطع آهن تا هفته ۱۴ روزی حداقل ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک تجویز می شود.
در تهوع و استفراغ شدید بارداری معمولا آزمایش های خون و ادرار کم آبی را نشان می دهند و بدن به تغییرات رژیم غذایی نیز جواب نمی دهند. در این فرم شدت آن به حدی است که عوارضی همچون کاهش وزن (حتی تا پنج درصد وزن قبل از حاملگی)، کم آبی(Dehydration)، قلیایی شدن خون (آلکالوز) ناشی از دست دادن اسید هیدروکلریک، کمبود پتاسیم(هیپوکالمی) و در برخی موارد نیز اختلالات کبدی گذرا پیش می آید. معمولا برای درمان و پیشگیری از عوارض تهوع شدید بارداری باید بستری شوید. زنانی که در حاملگی قبل به علت استفراغ بستری شده اند 20 درصد نیاز به بستری شدن در حاملگی بعدی را دارند. زنانی که در حاملگی اول تهوع و استفراغ شدید ندارند در حاملگی بعدی نیز احتمال آن کم است.

تقویت معده را جدی بگیرید
درمانگران طب سنتی علت بروز تهوع و استفراغ دوران بارداری را توقف قاعدگی و ضعف معده و عدم خروج فضولات بدن می‌دانند. از آنجا که با آغاز دوران بارداری، قاعدگی در زنان متوقف می‌شود بخشی از مواد زاید و فضولاتی که به واسطه قاعدگی از بدن خارج می‌شدند، در بدن باقی می‌ماند. این فضولات به دلیل آن‌که استعداد تغذیه جنین را ندارد، در محل رحم جمع نمی‌شود و ناگزیر به صورت طبیعی به سمت معده حرکت کرده و در دهانه معده قرار می‌گیرد. از آنجا که دهانه معده بسیار حساس است با تجمع این مواد زائد از خود واکنش نشان می‌دهد و این مسئله موجب بروز حالت تهوع و استفراغ در زنان باردار می‌شود. این حالت در میان عوام به ویار مشهور است و معمولا ۳ تا ۴ ماه به طول می‌انجامد. در بعضی موارد نیز دیده شده این شرایط تا ۹ ماه بارداری مادر را همراهی می‌کند. حکمای طب ایرانی به همین دلیل، دستوراتی را برای خانم‌های باردار در نظر دارند که به واسطه آن به تقویت معده خود بپردازند چرا که اساس درمان حالت تهوع زنان باردار تقویت دهانه معده است و این کار با دستورات بسیار ساده که برای همه قابل اجراست، امکان پذیر است.

هر ۲ ساعت یک بار کباب بخورید
یکی از شیوه‌های درمانی طب سنتی ایران برای کنترل تهوع بارداری و تقویت معده، این است که زنان باردار باید به مدت ۲ روز خوردن غذا به شیوه همیشگی را ترک کرده و به جای آن هر ۲ ساعت یک بار یک سیخ کباب کوبیده به همراه اناردانه خشک و سماق آسیاب شده، میل کنند.
در این حالت پودر آسیاب شده اناردانه خشک و سماق را باید به گونه‌ای روی کباب بپاشید که سطح آن را کاملا بپوشاند. زنان باردار باید این غذا را بدون برنج و نان هر ۲ ساعت یک بار میل کنند تا حالت تهوع آن‌ها برطرف شود. از بین رفتن حالت تهوع عموما ظرف یک تا ۲ روز اتفاق می‌افتد. اضافه کردن اناردانه و سماق آسیاب شده نیز به دفع مواد مضر دهانه معده کمک می‌کند، بنابراین نباید این مواد را از کباب حذف کرد.
نکته
در صورتی که خانم‌های باردار بعد از خوردن کباب، دچار تهوع شدند، خونسردی خود را حفظ کنند و مصرف کباب را در وعده‌های ۲ ساعتی خود ادامه دهند چرا که‌‌ همان مقدار اندکی از کباب که هضم و جذب معده می‌شود، به تقویت دهانه معده کمک می‌کند.

آب میوه ترش و شیرین بخورید
درمانگران طب سنتی ایران نوشیدن آب میوه‌های ترش و شیرین را به طور همزمان روشی تکمیلی برای درمان تهوع و استفراغ ناشی از بارداری می‌دانند. آن‌ها در حقیقت این مرحله را یک مرحله تکمیلی برای رژیم غذایی ۲ روزه ذکر شده می‌دانند و بر این باورند که زنان باردار که کباب درمانی را تجربه می‌کنند می‌توانند همزمان با این روش، مصرف ۲ لیوان آب میوه ترش و شیرین را نیز تجربه کنند. به این ترتیب که به همراه یکی از وعده‌های صبح و عصر یک لیوان آب سیب ترش و آب سیب شیرین یا یک لیوان آب پرتقال شیرین و نارنگی ترش میل کنند.
نکته
برای انتخاب میوه‌ها می‌توانید از میوه‌های متناسب با فصل استفاده کنید. به عنوان مثال اگر در فصل تابستان هستید از آلبالو یا گیلاس و سیب استفاده کنید. تنها مراقب باشید که باید از یک میوه ترش و یک میوه شیرین در کنار هم استفاده کنید. اگر در فصل زمستان هستید از پرتقال یا نارنگی استفاده کنید.

درمان ویار شدید را به پزشک بسپارید
نکته‌ای که نباید فراموش کنید این است که درمان ویار شدید را حتما باید تحت نظر متخصص طب سنتی و پزشک انجام دهید. منظور از ویار شدید ویارهایی است که عموما با مشکلات دیگری که در بیمار وجود دارد همراه شده و بیماری شدت بیشتری می‌یابد. تشخیص این بیماری‌ها و دلیل شدت ویار تنها از عهده پزشک برمی‌آید. این نوع ویار‌ها عموما بیشتر از ۷۲ ساعت طول می‌کشند و به شدت زنان باردار را اذیت می‌کند و در برخی موارد کوتاهی در درمان آن آسیب جدی به زن باردار و جنین او وارد می‌کند. بنابراین در شرایطی که ویاری بیش از ۲ روز به طول انجامد باید با مراجعه و مشاوره با متخصص طب سنتی یا متخصص زنان برای درمان و تسکین آن اقدام کرد.