مصرف مایعات در بارداری، آب بهتر است یا آب میوه؟

شهرزاد: در زمان بارداری همه نگران این هستند که چه مایعاتی را باید نوشید که مفید باشد و خوردن چه مایعاتی در این دوران بیشتر از همه توصیه می ­شود.همه شنیده‌ایم که کافئین موجود در چای و قهوه ضرر دارد، اما چقدر؟ در این دوران چه آبمیوه­ هایی باید مصرف کنیم؟ مصرف آب زیاد باشد یا نه و سوالاتی دیگر از این دست.برای اینکه به سوالاتی که شما در ذهن‌تان دارید پاسخ داده باشیم با دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه صحبت کرده­ایم که امیدواریم توصیه­‌های ایشان برای شما مفید واقع شود.

چه مایعاتی در زمان بارداری مفیدتر است؟
مهم­ترین نوشیدنی آب است. مصرف چای و قهوه و نسکافه و شربت و نوشیدنی­های گازدار مثل نوشابه ، به دلیل این‌که اسملاریته بالاتری نسبت به آب دارند باعث می­شوند آب بیشتری از بدن دفع شود و دفع آب بیشتر از بدن زمینه تشنگی یا همان دهیدراتاسیون را در بدن مادر باردار فراهم می­کند که خطرناک است. طبیعی­‌ترین نوشیدنی آب است. بنابراین توصیه می­ شود شخص باردار تشنگی خود را نسبت به آب حساس نکند، یعنی به محض تشنگی و در فواصل زمانی کوتاه آب بنوشد.اولین نشانه‌های کم آبی خشکی دهان است. خانم باردار چون نسبت به سایر افراد آسیب پذیرتر است باید تشنگی خود را با آب برطرف کند و اجازه ندهد تشنگی بیشتر شود.در فصل تابستان یک فرد عادی نسبت به گرما حساس است چه برسد به شخص باردار که آسیب پذیری او نسبت به سایرین بیشتر است. نیاز به آب و مایعات با توجه به شرایط تماس افراد با نور و گرما و حرارت و با توجه به شرایط شغلی هر فرد متفاوت است.به‌صورت کلی افرادی که با توجه به شرایط شغلی خود در معرض نور آفتاب و گرما قرار دارند املاح زیادی از بدن‌شان دفع می­شود، بنابراین آب تنها برای آن‌ها کافی نیست. خانم بارداری که شغل او به گونه­ ای است که تماسش با گرما بیشتر است زیاد عرق می ­کند.در این حالت آبی که از بدن او دفع می­شود همراه با مقداری نمک و املاح دیگر به صورت عرق از بدن او دفع می­شود و آب به تنهایی پاسخگوی تمام نیازها نیست. این دسته از مادران باید مایعات دیگری استفاده کنند که نیازهای آن‌ها را تامین کند.حتی در بعضی مواقع آب تنها خطرناک است. مادر باردار باید همراه با آب مایعاتی بنوشد که مقداری نمک و قند و بی­کربنات و املاح دیگری داشته باشد تا املاحی را که از دست داده است، جبران کند.مقداری نمک و چای شیرین می­تواند دفع املاح را جبران کند. بارداری که زیاد عرق نمی­‌کند آب ساده برای او کافی است. چنین فردی باید در فواصل زمانی کوتاه، تشنگی خود را با آب رفع کند و در این صورت مشکل خاصی هم پیدا نخواهد کرد.

غیر از آب چه بخوریم؟
مادر باردار باید در برنامه غذایی معمولی خود چای ، قهوه، شیر، دوغ ، لبنیات، آبمیوه ­ها و نوشیدنی‌هایی هم قرار دهد که مقدار قابل توجهی آب به بدن می­رساند.مصرف چای و قهوه و نسکافه باید ۳ تا ۴ فنجان در روز باشد. چای باید کم رنگ باشد. شیر و لبنیات از نوع کم­چرب مصرف شود. مصرف شیر و لبنیات هم ۲ تا ۳ لیوان در روز باشد. در مورد کافئین در چای و قهوه باید گفت برخی مواقع ممکن است خطرناک باشند. همانطور که گفته شد در روز نباید بیش از ۳ یا ۴ فنجان نوشید.کافئین ماده محرکی است که در دستگاه گوارش باعث حرکات دودی دستگاه گوارش می­شود و طبیعتا یک خانم باردار با توجه به شرایطی که دارد آسیب‌پذیرتر است و ممکن است برای او عوارضی در پی داشته باشد. از جمله این عوارض یبوست است. یبوست در دوران بارداری می­تواند مسئله‌ساز باشد.ترکیبات پلی فنولی که در چای و قهوه وجود دارد، محرک اسید معده است و باعث به وجود آوردن مشکلات گوارشی می­شود. با توجه به این عوارض، باید در نوشیدن چای، قهوه و مشتقات آن مثل نسکافه ، نکات ذکر شده را در نظر گرفت و بیشتر از آنچه گفتیم مصرف نشود.

کدام آبمیوه‌ها بهترند؟
در مورد آبمیوه ­ها هم باید گفت که این نوشیدنی‌ها متنوع هستند. بعضی از آنها فقط 7درصد آبمیوه دارند و بقیه مواد تشکیل دهنده آن آب قند است؛ چنین آبمیوه‌هایی برای خانم باردار نوشیدنی خوبی محسوب نمی‌شود.بعضی از آن‌ها آبمیوه­‌هایی به عنوان نکتار هستند که بین 40 تا 50 درصد آب میوه دارند و بقیه مواد تشکیل دهنده آن‌ها آب و شکر است. بعضی دیگر هم آب میوه خالص هستند و بیش از 94 تا 95 درصد آن آبمیوه است که بهترین آبمیوه‌­ها برای خانم باردار به حساب می‌آید.تهیه آب میوه به صورت طبیعی برای فرد باردار بهتر است. توصیه می­شود در فصلی که می‌توان آبمیوه را به صورت طبیعی استفاده کرد، مادران حتما آبمیوه را خودشان بگیرند و بنوشند.

آنچه مسلم است نوشیدن آب تصفیه شده، سالم و گوارا برای تمام افراد ضروری و مفید است، اما در برخی از دوره ها که بدن انسان با تغییراتی مواجه می شود، نوشیدن آب تصفیه شده و سالم نقش مهمی در تامین سلامتی بازی می کند. یکی از این دوره ها، بارداری است.تحقیقات نشان می دهد که آب آشامیدنی سالم، بسیاری از عوارض بارداری را کاهش داده و آمادگی بدن را برای روبرو شدن با این تغییر فیزیولوژیکی بیشتر کرده و در نهایت باعث سلامتی بیشتر مادر و فرزند می شود.
آب یکی از عناصر مهم در زمان بارداری است. هنگام بارداری آب بعنوان سیستم حمل غذا عمل کرده و مواد مغذی را از طریق خون مادر به جنین می رساند. همچنین آب تصفیه شده و سالم، سموم بدن را شستشو داده و با رقیق کردن ادرار، از عفونتهای رایج مجاری ادراری که ممکن است در زمان بارداری اتفاق بیفتند جلوگیری می کند.

اما شاید بتوان گفت که بزرگترین دلیل برای نوشیدن آب سالم در دوران بارداری، جلوگیری از کم شدن آب بدن در این دوران است. کم شدن آب بدن در دوران بارداری خطرات بسیار جدی دارد. حجم زیادی از آبی که خانمهای باردار در زمان بارداری می نوشند، در کیسه آب جنین استفاده می شود. مایع درون کیسه آب جنین، به طور متوسط هر یک ساعت تعویض می شود و برای این فرآیند از آب ذخیره شده بدن مادر استفاده می شود. فرآیند تعویض مایع درون کیسه، برای سلامتی جنین درون رحم مادر ، امری حیاتی است.در ماه هشتم بارداری، حجم خون بدن مادر افزایش می یابد. به همین دلیل در این زمان، مادر جهت تامین آب بدن، می بایست آب سالم بیشتری را بنوشد. چراکه در اثر کمبود آب، خون بدن غلیظ شده و مشکلاتی نظیر فشار خون و بیماری های قلبی و عروقی را به دنبال خواهد داشت. کمبود آب بدن در سه ماهه سوم بارداری، علاوه بر مشکلات ذکر شده، ممکن است انقباض ماهیچه های بدن و در نتیجه درد و به دنبال آن زایمان زودرس را به دنبال داشته باشد. مشکلات بعدی زایمان زودرس نیز بر هیچ کس پوشیده نیست.
در بسیاری از مواقع، نوشیدن آب سالم و تصفیه شده به مقدار کافی در دوران بارداری، می تواند از زایمان زودرسی که در اثر کمبود آب بدن حاصل می شود، جلوگیری کند.خانمهای باردار، علاوه بر مصرف غذاهای مفید و مغذی در این دوران، می بایست حداقل هشت لیوان در روز، آب سالم و گوارا بنوشند.برخی کارشناسان معتقدند نوشیدن آب سالم و گوارا به اندازه کافی در دوران بارداری، حتی می تواند از حالت تهوع و استفراغ در این دوران تا حد زیادی جلوگیری کند.نقش آب سالم و تصفیه شده در تامین سلامتی مادر و کودک در دوران بارداری، بدیهی و غیر قابل انکار است. با توجه به اینکه پزشکان به طور اکید، مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین نظیر چای و قهوه و یا مصرف نوشیدنی های الکلی را در دوران بارداری منع می کنند، آب تصفیه شده و سالم می تواند بهترین نوشیدنی در دوران بارداری باشد.همچنین از آنجا که بسیاری از مادران باردار، در دوران بارداری، بنا به توصیه پزشکان به طور مرتب ورزش می کنند، تعرق در هنگام فعالیت می تواند آب زیادی را از بدن مادران باردار دفع کند. در نتیجه نوشیدن آب تصفیه شده و سالم می تواند آب از دست رفته بدن در هنگام تعرق را نیز جبران نماید.

دیگر مزیت های نوشیدن آب تصفیه شده و سالم در دوران بارداری عبارتند از
۱- پوست سالم تر و شاداب تر
2- کاهش جوش های زمان بارداری
۳- دفع سدیم زاید از اندام های بدن
4- کاهش ریسک زایمان زودهنگام و یا سقط جنین
۵- بهتر شدن کارکرد شکم و جهاز هاضمه
6- دفع سموم و عفونت های بارداری از طریق دفع ادرار و تعرق
توصیه می شود با مشاهده علائم نسبت به کیفیت آب مصرفی خود دقت بیشتری نمایید. تحقیقات علمی مختلفی در حال بررسی رابطه زایمان آسان و آب شرب مناسب می باشد، لیکن هنوز نتایج به طور قاطع منتشر نگردیده است از آب حتی به هنگام زایمان به صورت زایمان در آب نیز می توان استفاده نمود و از این طریق دردهای زمان زایمان را کاهش داد.