عفونت روده در نوزادان و درمان

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: دختر ۴ ماهه دارم که یک هفته است شکمش سبز کار می کنه و دکتر گفته عفونت روده داره که سفکسیم تجویز کردند و مصرف کرد به مدت یک روز و مدفوعش زرد بود. اما امروز دوباره سبز چسبنده البته بدون بو بود. آیا هنوز عفونت داره؟

پاسخ دکتر رویا طاهری تفتی، فوق تخصص نوزادان:
رنگ سبز مدفوع در نوزادان طبیعی است و اهمیتی ندارد چون تغییر رنگ در مدفوع نوزاد ، آبکی و شل بودن آن از مواردی است که کاملا طبیعی است ولی بدبو شدن مدفوع می تواند نشان دهنده رشد باکتری ها باشد به شما توصیه می کنم در صورتی که فرزند شما دچار اسهال، استفراغ، تب و بی اشتهایی پیدا کرد هم به پزشک اطلاع دهید. همچنین در صورتی که نوزد شما شیر مادر می خورد، تغییر رنگ مدفوع کودک وابسته به رژیم غذایی شما است و جای نگرانی وجود ندارد اما برای اطمینان بیشتر می توانید یک آزمایش مدفوع انجام دهید.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
دفعات مدفوع
تعداد دفعات مدفوع در بین نوزادان بسیار متفاوت است. برخی از نوزادان بعد از هر وعده‌ شیر خوردن و برخی تنها یک یا دو بار در هفته مدفوع می‌کنند. مهم این است که مدفوع کودک تا حدی نرم باشد. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، اغلب بعد از هر بار شیر خوردن یعنی تقریباً شش تا ۱۰ بار در روز مدفوع می‌کنند، اما پس از حدود سه تا شش هفته، این تعداد می‌تواند کاهش یابد و دفع کمتری داشته باشند. به‌طورکلی نیز تعداد دفعات مدفوع نوزادی که فقط از شیر مادر خود تغذیه می‌کند، بیشتر از نوزادی است که شیر خشک می‌خورد و قوام آن نیز خیلی نرم‌تر است. اما اگر یک تغییر ناگهانی در الگوی مدفوع کودکتان ایجاد شد یا متوجه نشانه‌هایی از ناراحتی در او شده‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.

اولین مدفوع‌های نوزاد
در روزهای اول بعد از تولد نوزاد، انتظار دیدن مدفوعی به رنگ سیاه مایل به سبز، قیرمانند و چسبنده را که مکونیوم نام دارد و شبیه روغن موتور است، در پوشک کودکتان داشته باشید. از آنجا که مکونیوم از مایع آمنیوتیک، مخاط، سلول‌های پوست و دیگر چیزهای قورت داده‌شده در دوران جنینی ساخته شده است، بوی بدی ندارد، بنابراین ممکن است متوجه نشوید که وقت تعویض پوشک رسیده، پس بهتر است پوشک نوزاد را مدام بررسی کنید تا بتوانید در زمان درستی آن را عوض کنید. هنگامی که نوزاد شما بین دو تا چهار روزه است، مدفوع او روشن‌تر یعنی نوعی رنگ سبز ارتشی دارد و چسبنده خواهد بود. این تغییر مدفوع، نشانۀ این است که نوزاد شروع به هضم اولین وعده‌های شیر مادر یا شیر خشک کرده و دستگاه گوارش او به خوبی فعالیت می‌کند.

مدفوع طبیعی نوزاد تغذیه‌ شده با شیر مادر
اگر نوزادتان تنها با شیر مادر تغذیه می‌شود، مدفوع او زرد یا کمی سبز خواهد بود و قوام آن، خمیرمانند یا خامه‌ای خواهد بود یا حتی ممکن است آن‌قدر آبکی باشد که شبیه اسهال به نظر برسد. مدفوع این نوزادان معمولاً شبیه ترکیب سس خردل و پنیر به نظر می‌رسد و ممکن است دانه‌های کوچک تخمه‌مانندی نیز داشته باشد و جالب این است که بوی آن نیز اصلاً بد نیست. وقتی نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود، بسیاری از رنگ‌ها برای مدفوع طبیعی است. یکی از رنگ‌هایی که ممکن است در پوشک نوزاد ببینید، یک رنگ سبزتر است که می‌تواند نشانۀ این باشد که شما چیزی متفاوت از بقیۀ روزها در طول روز خورده‌اید. اگر کودک شما هیچ‌گونه علائم دیگری ندارد، جای نگرانی نیست. همچنین لازم است بدانید که رنگ سبز مدفوع نوزادان برخلاف باورهای رایج نادرست، نشانۀ وجود یک بیماری نیست.

مدفوع نوزاد تغذیه‌ شده با شیر کم‌کالری مادر
اگر مدفوع سبز روشن و کف‌آلودی تقریباً شبیه جلبک در پوشک نوزاد خود مشاهده کنید، او احتمالاً فقط بیشتر شیر کم‌کالری‌ای را که در ابتدای یک وعده شیردهی از سینۀ مادر خارج می‌شود، خورده است و به قدر کافی از شیر پسین یا انتهایی مادر را که حاوی چربی مغذی بیشتری است نخورده و این یعنی احتمالاً شما به مدت کافی از هر سینه به او شیر نداده‌اید. برای جبران این اتفاق، وعدۀ بعدی شیردهی را با سینه‌ای شروع کنید که آخرین بار با آن به کودکتان شیر داده‌اید تا ادامهٔ شیردهی کامل شود و یادتان باشد لازم است در هر نوبت شیردهی، نوزاد شما یک سینه را کاملاً تخلیه کند.

مدفوع طبیعی نوزاد تغذیه‌ شده با شیر خشک
نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، دفعات مدفوع کمتری نسبت به نوزادانی دارند که با شیر مادر تغذیه می‌شوند. همچنین آنها مدفوعی خمیری و شبیه کرۀ بادام‌‌زمینی و در طیف رنگ‌های قهوه‌ای دارند؛ قهوه‌ای به رنگ برنز یا قهوه‌ای مایل به زرد یا سبز. بوی آن تندتر از مدفوع نوزادان تغذیه‌شده با شیر مادر ولی خفیف‌تر از مدفوع کودکانی است که غذاهای جامد می‌خورند.

اسهال
اسهال در نوزادان ، بسیار آبکی و روان است و به نظر می‌رسد که بیشتر از آب تشکیل شده است تا مواد جامد. اسهال نوزاد می‌تواند زرد، سبز یا قهوه‌ای باشد و ممکن است از پوشک نشت کند یا منفجر و پاشیده شود. اسهال می‌تواند نشانه‌ای از عفونت یا آلرژی و حساسیت باشد و اگر برای مدتی طولانی ادامه یابد و درمان نشود، می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن نوزاد شود. اگر کودک شما سه ماهه یا کوچک‌تر است و بیش از دو یا سه پوشک او با اسهال پر شده یا بیش از یک یا دو روز همچنان اسهال دارد، لازم است حتماً با پزشک تماس بگیرید. همچنین اگر اسهال کودک شامل خون قابل مشاهده یا مخاط است، باز هم باید فوری با پزشک تماس بگیرید. اسهال از مواردی است که باید حتماً و فقط تحت نظر پزشک درمان شود و نباید خودسرانه در خانه و بدون اطلاع به پزشک درمان شود.

یبوست
اگر مدفوع نوزاد شما سفت است و شبیه سنگ‌ریزه‌های کوچک به نظر می‌رسد، او احتمالاً یبوست دارد. ممکن است نوزاد در حین مدفوع کردن به وضوح ناراحت باشد و حتی ممکن است مدفوع به علت تحریک مقعد، آغشته به خون باشد. یک یا دو پوشک با مدفوع‌های ریگ‌مانند نگران‌کننده نیست، اما اگر کودک سه پوشک یا بیشتر با این مشخصه داشت یا اگر در آن خون دیدید، بهتر است با پزشک تماس بگیرید. یبوست اغلب در کودکانی که شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کنند اتفاق می‌افتد و راه پیشگیری از آن نیز دادن آب به صورت منظم و همزمان در روزهای شروع تغذیۀ تکمیلی کودک با غذاهای جامد است. یبوست همچنین می‌تواند نشانه‌ای از حساسیت به پروتئین شیر یا سویا یا ناسازگاری با چیزی در شیر مادر یا شیر خشک باشد که لازم است این مورد را نیز با پزشک در میان بگذارید.

مدفوع غنی از آهن
اگر به کودک خود مکمل آهن می‌دهید، مدفوع او ممکن است به رنگ سبز تیره یا تقریباً سیاه باشد. این مورد زیاد اتفاق نمی‌افتد، اما در نوزادانی که مکمل آهن دریافت می‌کنند کاملاً طبیعی است. اگر مدفوع نوزادتان سیاه است و او مکمل آهن مصرف نمی‌کند، بهتر است با پزشک تماس بگیرید تا مطمئن شوید که این رنگ ناشی از مورد خطرسازی نیست.

مدفوع کودک با شروع مواد غذایی جامد
هنگامی که شروع به تغییر رژیم غذایی کودک به غذاهای جامد مثل غلات، پورۀ موز و غیره می‌کنید، تقریباً بلافاصله متوجه تغییر در مدفوع می‌شوید، به ویژه اگر قبل از آن، او را با شیر مادر تغذیه می‌کردید. مدفوع مواد غذایی جامد، قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره می‌شود و غلیظ‌تر از کرۀ بادام‌زمینی است، اما هنوز هم خمیر مانند است. همچنین این مدفوع بدبوتر نیز خواهد بود. در این زمان، برای پیشگیری از یبوست لازم است همزمان با شروع تغذیه، آب نیز به صورت منظم به کودک داده شود.

مدفوع همراه با مواد غذایی هضم‌ نشده‌
گاهی در مدفوع کودک تکه‌های قابل تشخیصی از مواد غذایی دیده می‌شود یا طیف شگفت‌آوری از رنگ‌های قرمز یا نارنجی در آن مشاهده می‌شود. قرمز می‌تواند ناشی از خوردن چغندر و نارنجی ناشی از خوردن هویج باشد. نگران نباشید، زیرا احتمالاً به این دلیل، این رنگ‌ها را در مدفوع کودکتان می‌بینید که برخی غذاهای خاص فقط تا حد کمی قابل‌ هضم است یا آن‌قدر سریع وارد روده‌ها می‌شود که فرصت تجزیۀ کامل را ندارد.
این اتفاق همچنین زمانی می‌افتد که کودک شما مقدار زیادی از یک نوع غذا می‌خورد یا قبل از قورت دادن یک لقمه، به طور کامل آن را نمی‌جود. وقتی باید با پزشک تماس بگیرید که مدفوع کودک شما به‌ طور مداوم حاوی مواد غذایی هضم‌نشده است، پزشک نیز کودک را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که روده‌های کودک غذاها و مواد مغذی را به خوبی جذب می‌کند.

مدفوع حاوی مخاط
مدفوعی شبیه لجن‌ سبز با رشته‌های براق و درخشان، نشانۀ وجود مخاط است. این امر به ویژه زمانی پیش می‌آید که ترشح بزاق دهان نوزاد زیاد است، زیرا مخاط موجود در بزاق اغلب هضم نمی‌شود. اما وجود مخاط در مدفوع می‌تواند نشانۀ عفونت یا آلرژی نیز باشد. اگر این مدفوع با هر نوع علائم دیگری همراه است یا به مدت دو روز یا بیشتر در پوشک نوزاد دیده ‌شود، با پزشک تماس بگیرید تا از نبود هر گونه مشکلی مطمئن شوید.

مدفوع خون‌ آلود با خون قرمز روشن
خون قرمز روشن به دلایل مختلفی می‌تواند در مدفوع نوزاد دیده شود. اگر موارد زیر را مشاهده کردید، با پزشک تماس بگیرید:
- مدفوع طبیعی، اما آغشته به خون قرمز باشد که اغلب نشانۀ حساسیت به پروتئین شیر است.
- مدفوع نوزاد دچار یبوست، آغشته به خون قرمز شود که شاید نتیجۀ پارگی در مقعد یا هموروئیدهای کوچک است.
- اگر اسهال، مخلوط با خون قرمز باشد که می‌تواند نشانۀ یک عفونت باکتریایی باشد.

مدفوع خون‌ آلود با خون سیاه
گاهی اوقات خون موجود در مدفوع نوزاد، سیاه ‌رنگ است که نشان می‌دهد خون هضم شده است. وجود این خون هضم‌شده در پوشک نوزاد که معمولاً به شکل دانه‌های کوچکی که شبیه دانۀ خشخاش سیاه یا کنجد است، شاید به دلیل این باشد که نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود و خون نوک سینۀ زخم‌شده و ترک خوردۀ مادر را بلعیده است. اما با این حال، لازم است حتماً با پزشک خود تماس بگیرید تا مطمئن شوید که علت وجود خون، عارضه‌ای مانند خونریزی دستگاه گوارش فوقانی کودک نیست و کودک شما کاملاً سالم است.

مدفوع‌های خطرساز
به عنوان یک اصل کلی، اگر در پوشک نوزاد هر چیزی دیدید که کاملاً با عادت همیشگی او فرق داشت، با پزشک کودکتان تماس بگیرید. چند نوع تغییر در مدفوع نوزاد وجود دارد که با وجود نادر بودن، نشانۀ یک مشکل جدی است و شامل موارد زیر است:
مدفوع سیاه: این مدفوع با قوامی قیرمانند است که عمدتاً از خون هضم‌شده تشکیل شده است که ملنا نامیده می‌‌شود. این مدفوع مثل مکونیوم تیره‌رنگ و قیرمانند، اما کمی سفت‌تر است و چسبندگی کمتری دارد.
مدفوع ژله‌ای: مدفوعی که تقریباً به طور کامل از خون قرمز ساخته شده است و مدفوع ژله‌ای نامیده می‌شود که نشان‌دهندۀ یک مشکل جدی در رودۀ کودک است.
مدفوع بی‌رنگ: مدفوع رنگ‌پریده، گچی‌ و بی‌رنگ یا به رنگ خاک رس که نشانۀ وجود مشکلی جدی در کبد و کیسۀ صفرای کودک است. رنگ و جنس این مدفوع شبیه خاک رس یا خمیر بازی است که برنزی‌ رنگ یا سفید به نظر می‌رسد.