بیماری قلبی در بارداری، همه نکات مهم

تنگی نفس شدید یا پیشرونده، تنگی نفس حمله ای شبانه، خلط خونی، درد سینه به دنبال فعالیت و هیجان، سرفه مزمن و پایدار، چماقی شدن انگشتان، ادم ثابت دست و پاها و … برخی از علائم و نشانه های غیر طبیعی سیستم قلبی، عروقی در بارداری هستند.

بسیاری از خانم‌ها بی‌آنکه مشکل قلبی داشته باشند، از بارداری می‌ترسند و معتقدند بارداری سلامت قلبشان را تهدید می‌کند. با اینکه بیماری قلبی دومین علت شایع مرگ و میر زنان است و حدود ۲ درصد بارداری‌ها در مادران با بیماری قلبی - عروقی رخ می‌دهد و وجود این همراهی باعث افزایش خطر برای مادر و جنین خواهد شد، بیشتر خانم‌های مبتلا به بیماری قلبی می‌توانند در صورت مراقبت‌های ویژه و ناسب، بارداری سلامت و بدون مشکلی را بگذرانند. اینکه بارداری سلامت قلب را تهدید می‌کند یا قلب را به سوی نارسایی می‌برد، موضوعی است که به بهانه روز جهانی قلب بیشتر در موردش صحبت خواهیم کرد.

اگر خانمی به بیماری قلبی مبتلا باشد و تصمیم به بارداری بگیرد، باید بداند ترکیب بیماری قلبی با بارداری، مراقبت از بیمار را از حیطه کاری بسیاری از مراقبان بهداشتی خارج می‌کند. این بیماران به مراقبت قبل، حین بارداری و پس از بارداری نیاز دارند و بهتر است یک گروه مجرب شامل مشاور، پزشک خانواده، متخصص زنان، متخصص قلب، متخصص بیهوشی و متخصص اطفال آنها را تحت نظر داشته باشند اما در مورد کسانی که مشکل قلبی ندارند، موضوع متفاوت است.

بارداری با قلب چه می‌کند؟
مکانیسم‌های تطابقی بدن مادر با بارداری شامل تغییرات قلبی - عروقی شاخص است. در بارداری برون ده قلبی بیش از 40 درصد افزایش می‌یابد، مصرف اکسیژن مادر 20 درصد بیشتر می‌شود و فشارخون به میزان جزیی کاهش می‌یابد. به دلیل بروز این گونه تغییرات که اثر مستقیمی بر جریان خون و کارکرد قلبی - عروقی دارند؛ برخی بیماری‌های قلبی ممکن است تا زمان بارداری تشخیص داده نشوند از طرف دیگر، نشانه‌های بارداری طبیعی ممکن است وجود بیماری قلبی را تقلید کند. به این عنی که خستگی، احساس سبکی در سر، ضعف، تنگی نفس، ادم (ورم) محیطی و حتی سنکوپ (غش، از دست رفتن هوشیاری برای مدت زمانی نه چندان طولانی که به دلیل نرسیدن کوتاه مدت خون به مغز ایجاد می‌شود) می‌تواند طی بارداری طبیعی نیز دیده شود و افرادی که در این زمینه تبحر کافی ندارند، ممکن است به بیماری قلبی مشکوک شوند.

این نشانه‌ها را جدی بگیرید
نشانه‌هایی که وجود آنها احتمال وجود بیماری قلبی در دوران بارداری را مطرح می‌کنند و باید حتماً ارزیابی طبی شوند، عبارتند از: تنگی نفس محدود کننده فعالیت روزانه، سرفه و خلط خونی، سنکوپ حین فعالیت، درد قفسه سینه در زمان فعالیت. کبودی و صداهای قالبی غیرطبیعی شدید هم در معاینه بالینی بیانگر حضور بیماری قلبی است.

در کشورهای غربی با کاهش شیوع بیماری‌های روماتیسمی قلبی، بیماری‌های قلبی مادرزادی بزرگسالان شایع‌تر شده است ولی در ایران، همچنان بیماری‌های دریچه‌ای در صدر شایع‌ترین علل است.

برای افرادی که بیماری قلبی شناخته شده‌ای دارند، انجام مشاوره قبل از بارداری بسیار مهم است. در این مشاوره‌ها باید از نظر امکان بارداری آگاهی کافی به خانم داده شود و اطلاع‌رسانی در مورد خطرهایی که مادر و جنین را تهدید می‌کند، کاملاً انجام شود این بیماران باید در مراکز مراقبت بارداری مادران پرخطر معاینه شوند.

چکاپ‌های قلبی خطر ندارند؟
بررسی‌های لازم که از آن صحبت می‌کنیم شامل معاینه بالینی، انجام نوار قلب اکوکاردیوگرافی است. بیماران و خانواده‌ها معمولاً نگران اثر این گونه تست‌های تشخیصی بر سلامت جنین هستند. انجام این تست‌ها و حتی ام‌آرآی قلبی بدون تزریق در خانم باردار مشکلی برای سلامت جنین ایجاد نمی‌کند. البته اسکن، اسکن هسته‌ای و آنژیوگرافی خطرهایی دارد و باید از انجام آنها اجتناب شود مگر اینکه پزشک به دلایلی انجام آنها را صلاح بداند.

نشانه‌های کاردیومیوپاتی بارداری
آنچه خانم‌ها از آن به نارسایی قلبی در اثر بارداری یاد می‌کنند، یک بیماری تهدیدکننده حیات با علت نامشخص است و در خانم‌هایی که قبلاً سالم بوده‌اند، در حوالی زایمان دیده می‌شود. این بیماری با اختلال عملکرد بطن چپ و علائم نارسایی قلبی در ماه آخر بارداری تا ۵ ماه پس از زایمان رخ می‌دهد و یک بیماری نادر با میزان بروز تقریباً معادل یک در ۲ هزار و ۳۰۰ مورد تولد زنده است.

شروع این بیماری اغلب تدریجی و پیشرونده است و در صورت تشخیص ندادن به موقع و درمان مناسب با میزان مرگ و میر بالایی همراه خواهد بود. توصیه می‌کنم بی‌جهت نگران نشوید اما اگر جزو افراد در معرض خطر هستید، به محض بروز علائم آن را جدی بگیرید.

اگر بارداری چند قلویی داشتید؛ سن بالایی در زمان بارداری دارید یا به فشارخون بالا و مسمومیت بارداری مبتلا شده‌اید، در معرض خطرید. تظاهرات بالینی این بیماری، شبیه نارسایی قلبی است و علائم آن در ابتدا ممکن است با تغییرات بارداری طبیعی اشتباه شود.

همان گونه که گفته شد، تاخیر در تشخیص فاجعه‌بار است بنابراین پزشکانب اید این بیماری را در هر مادر بارداری با علائم بدون توجیه در نظر داشته باشند. نکته قابل توجه این است که حتی پس از بهبود کامل هم خطر عود بیماری در بارداری‌های بعدی وجود دارد و بارداری مجدد اصلاً توصیه نمی‌شود.