در دوران بارداری چه کارهایی باید انجام دهیم؟

زنان به هنگام بارداری، برنامه غذایی خود را کمی تغییر می‌دهند و به نکات آموزشی دوران بارداری و بعد از تولد فرزندشان توجه بیشتری می‌کنند. تمام تلاش آنها در این دوران خاص، برای داشتن فرزندانی سالم، شاد و باهوش است. پژوهش‌های بسیاری نشان داده است که مصرف روغن ماهی موجب باهوش‌تر شدن نوزادان و کاهش خطر افسردگی بعد از زایمان می‌شود.

با این حال اخیرا گروهی از دانشمندان و پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف روغن ماهی و روغن سبزیجات در دوران بارداری تضمین چندانی برای باهوش‌تر شدن کودکان و افزایش مهارت‌های یادگیری آنها نیست. بنابراین اگر نتایج تحقیقات به دست آمده کاملا درست باشد، چه باید کرد تا پس از دوران بارداری کودک سالم و باهوشی پا به دنیای واقعی زندگی بگذارد؟

آیا علم از برخی روش‌های افزایش ضریب هوشی جنین حمایت می‌کند و این روش‌ها را قبول دارد؟
والدین در این دوران سعی دارند با دنبال کردن برخی برنامه‌های آموزشی خاص دوران بارداری که بیشتر آنها را علم تصدیق نمی‌کند، جنین خود را باهوش‌تر کنند. مثلا برخی زنان در این دوران از طریق هدفون به آهنگ‌های موتزارت گوش می‌دهند. از نظر علمی این کار نه تنها موجب افزایش هوش جنین نمی‌شود، بلکه این صداهای بلند به جنین آسیب نیز می‌رساند.

آیا خوردن شکلات در دوران بارداری برای جنین مفید است؟
مصرف شکلات به صورت مداوم باعث می‌شود تا کودک سرحال‌تر و آرام‌تری داشته باشید؛ البته در این کار نباید زیاده‌روی کرد. زنانی که در دوران بارداری هفته‌ای ۵- ۷ بار شکلات می‌خورند، ۴۰ درصد کمتر از دیگران در معرض خطر تشنج آبستنی (افزایش فشارخون که هم برای مادر و هم برای جنین خطرساز است) قرار دارند.

استفاده از ظروف پلاستیکی در دوران بارداری محدودیتی دارد یا خیر؟
پلاستیک‌های خانگی اغلب حاوی مواد شیمیایی بیزفنول A و BPA هستند. مواد شیمیایی موجب اختلال در غدد درون‌ریز می‌شوند. این مواد حتی به میزان بسیار اندک و ناچیز هم روی رشد جنین اثر می‌گذارند؛ زیرا بدن با آنها به عنوان یک عامل خارجی و بیگانه برخورد می‌کند. بنابراین در دوران بارداری به برچسب این مواد پلاستیکی بیشتر توجه کنید؛ زیرا روی برچسب آنها قید شده است که آیا پلاستیک مورد نظر حاوی BPA هست یا خیر. این دسته از ظروف پلاستیکی را داخل مایکروفر و ماشین ظرفشویی قرار ندهید؛ زیرا حرارت صددرصد BPA را آزاد می‌کند.

مصرف الکل در دوران بارداری اکیدا ممنوع
تمام پزشکان در مورد مصرف الکل در طول دوران بارداری هشدار داده‌اند. براساس پژوهش‌ها مصرف الکل در دوران بارداری، خصوصا در سه ماه نخست، به جنین آسیب‌های جدی وارد می‌سازد.

آیا قرار گرفتن در موقعیت‌های پرتنش برای زنان باردار خطرناک است؟
استرس‌های آسیب‌زا و تهدید‌کننده، مثل زندگی در محدوده جنگ و مورد حمله دشمن قرار گرفتن، اثرات منفی روی جنین می‌گذارد. پژوهشگران دریافته‌اند که ارتباط نزدیکی بین استرس مادر و کاهش مهارت‌های زبانی نوزاد وجود دارد. هر چه میزان استرس و حوادث استرس‌زا بیشتر باشد، توانایی‌های نوزاد کاهش می‌یابد و هر چه بزرگ‌تر می‌شود، مشکلات رفتاری او نیز افزایش می‌یابد.

به همین دلیل زنان باردار باید از میزان استرس‌های خود بکاهند و اطرافیان نیز او را از قرار گرفتن در محیط‌های پر تنش محافظت کنند. اما استرس‌های عادی و روزمره برای جنین خطری محسوب نمی‌شود و حتی می‌توان گفت به رشد مغزی آنها کمک هم می‌کند.

آیا ورزش کردن مادران به سالم‌تر و باهوش‌تر شدن نوزاد کمک می‌کند؟
ورزش کردن در حد متوسط و طبیعی برای زنان باردار بسیار مفید است. به هنگام انجام برخی حرکات بسیار سبک و نرم ورزشی، جنین نیز شروع به حرکت می‌کند. زنانی که احتمال می‌دهند نوزادشان به هنگام تولد درشت و سنگین وزن باشد، بهتر است ورزش کردن را فراموش نکنند؛ زیرا احتمال آنکه فرزندشان مغز بزرگ‌تری داشته باشد، بیشتر است.

حدود 20 درصد از زنان در دوران بارداری دچار برخی اختلالات و ناراحتی‌های روحی می‌شوند و حدود 10 درصد در افسردگی حاد به سر می‌برند. این مسائل چه تاثیری روی جنین دارد؟
زنان بارداری که از افسردگی شدید رنج می‌برند، بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس و به دنیا آوردن کودکان بسیار کم وزن قرار دارند. وضعیت روحی مادر روی رشد مغزی و سیستم عصبی جنین تاثیر می‌گذارد. کودکی که از مادر افسرده متولد می‌شود، حساس‌تر و زود‌رنج‌تر است و مشکلات خواب بیشتری دارد.

یکی از نگرانی‌های اصلی زنان باردار این است که چه کار بکنند و چه کار نکنند و یا چه بخورند و چه نخورند. آنها چگونه می‌توانند از شک و تردید نجات یابند و بدانند چه کاری واقعا برای خودشان و فرزندشان مناسب است؟
زنان باید به اندازه کافی مطالعه کرده و با متخصص زایمان خود صحبت کنند. هر کاری که در این دوران برای جنین خود انجام می‌دهند، در تمام طول حیات او تاثیر خود را حفظ می‌کند. اگر نگران این هستید که چه بکنید و چه نکنید، حتما می‌توانید بهترین کارها را برای فرزندتان انجام دهید.

مهم‌ترین عادت برای زنان باردار کدام است؟
هر چیزی که یک زن باردار می‌خورد و می‌نوشد، بسیار اهمیت دارد. این مساله نه تنها روی سلامت خودش، بلکه روی سلامت فرزندش نیز تاثیر می‌گذارد. بهترین کار این است که در این دوران یک رژیم غذایی سالم و متعادل را دنبال کنید. میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و ماهی یک رژیم سالم را تشکیل می‌دهند. اغلب زنان در مورد خوردن غذاهای دریایی نگران هستند. شما می‌توانید از ماهی‌هایی که جیوه کمتری دارند استفاده کنید، مثل: ساردین، ماهی کولی، تیلاپیا و سالمون.

چند نکته مهم که دانستن آنها برای زنان لازم است
جنین در دوران بارداری به شدت تحت تاثیر محیط پیرامون خود است. مادری که کنترل بیشتری روی موادی که جذب می‌کند دارد، به رشد جسمی و ذهنی کودکش کمک بیشتری می‌کند. اگر در فکر بارداری هستید و می‌خواهید فرزند شاد، سرحال و سالمی داشته باشید، بهتر است برخی مراقبت‌های خاص را پیش از مرحله بارداری انجام دهید. مثلا هر روز 400 میکروگرم فولیک اسید بخورید تا از بروز برخی مشکلات عصبی جلوگیری شود.

حتی می‌توانید قبل از بارداری واکسن ضد آنفلوآنزای مرغی و سرخجه نیز بزنید، زیرا در دوران بارداری نمی‌توان از این واکسن‌ها استفاده کرد و بیماری‌ها نیز مشکلاتی جدی برای مادر و فرزند به دنبال خواهند داشت. قبل از بارداری یک آزمایش خون بدهید تا اگر مشکلاتی مثل کم‌خونی و یا عفونت دارید، مشخص شود. قبل از اقدام به بارداری باید راجع به تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید.

برخی از داروهای ضدافسردگی و ضدحمله می‌توانند به قلب نوزاد آسیب برسانند و زایمان مادر را به خطر بیندازند. به هیچ‌وجه سیگار نکشید، زیرا سیگار کشیدن در دوران بارداری باعث افزایش بروز «سندرم مرگ ناگهانی نوزاد» می‌شود. خطر دیابت مربوط به بارداری و زایمان زودهنگام در مادران سنگین وزن که در طول دوران بارداری 5/6 - 5/11 کیلو نیز وزن اضافه می‌کنند و افرادی که وزن عادی دارند، ولی در دوران بارداری 5/11- 16 کیلو وزن اضافه کرده‌اند، بسیار بیشتر است.

ورزش‌های نرم و سبک، باعث می‌شود اکسیژن بیشتری وارد خون شده و به جنین برسد. این جمله کاملا نادرست است که در طول دوران بارداری هر چه بیشتر ویتامین جذب کنید بهتر است. مثلا افزایش ویتامین A می‌تواند موجب برخی نقص‌های مربوط به نخاع، مغز و قلب شود.

بهتر است در مورد ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی و میزان آنها با پزشک خود مشورت کنید. برخی مواد شیمیایی خاص، پلاستیک‌های حاوی BPA، پوشش ظرف‌های مخصوص غذاهای کنسرو شده و لوازم آرایشی موجب بروز مشکلاتی مثل ناباروری می‌شوند. به جای آن خوردن غذاهای سالم و عدم استفاده از ظروف پلاستیکی نگهدارنده غذا با ناباروری مقابله می‌کنند.