تخمدان پلی کیستیک در بارداری، دلیلش چیست؟

این سندروم یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در میان زنان در سنین باروری است. در شرایطی که این سندروم می‌تواند باردار شدن را دشوارتر سازد، برخی داروهای خاص و تغییرات مربوط به سبک زندگی باعث افزایش قدرت باروری و کاهش خطرهای سلامت خواهند شد.

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند شبیه نوعی سیستم کامپیوتری جدید باشد، که بیشتر با بچه‌ها سر و کار دارد نه با بیت و بایت. سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در زنان محسوب می‌شود که تقریبا ۵ میلیون زن آمریکایی (یا از هر ۱۰ زنی که در سنین بچه‌آوری هستند، یک زن) دچار آن هستند. در شرایطی که این بیماری می‌تواند بارداری را با مشکلات چالش‌برانگیزی مواجه کند، (و از طرفی خطر برخی بیماری‌های دیگر را هم افزایش می‌دهد)، زنانی که دچار سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند روزانه بچه‌های سالمی به دنیا می‌آورند. در اینجا به نکاتی اشاره می‌کنیم که در افزایش احتمال باروری و داشتن یک بچه سالم اهمیت فراوانی دارد.

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (سندروم تخمدان پلی‌کیستیک) چیست؟

تخمک‌ها معمولا در یک کیسه کوچک سرشار از مایع در تخمدان‌ها رشد می‌کنند (که آن را فولیکول یا کیست می‌نامند.) وقتی هر تخمک بالغ می‌شود، فولیکول‌هایی که آن را در اختیار دارند ترک خورده و باز می‌شوند تا آن را منتشر کنند (منظور همان فرآیند تخمک‌گذاری است). سندروم تخمدان پلی‌کیستیک در این روند دخیل است. تخمدان‌های زنی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارد میزان بالاتری از هورمون مردانه آندروژن را تولید می‌کنند که همین باعث متوقف شدن ترک‌خوردگی و باز شدن فولیکول‌ها و انتشار تخمک‌ها شده و به قاعدگی‌های نامنظم یا عدم بروز قاعدگی منتهی خواهند شد. در نهایت این فولیکول‌های سرشار از مایع در قالب کیست در تخمدان‌ها به جا مانده و بارور شدن آن را دشوار خواهند ساخت.

علل بروز سندروم تخمدان پلی‌کیستیک

در شرایطی که پزشکان هنوز درباره علل دقیق ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک مطمئن نیستند، اما می‌توان علل زیر را با وقوع آن مرتبط دانست.

-عوامل ژنتیکی: سندروم تخمدان پلی‌کیستیک اغلب سابقه خانوادگی به دنبال دارد.

-انسولین بیش از اندازه: محققان دریافته‌اند زنانی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارند میزان انسولین بدن‌شان بسیار بالاست؛ (همانطور که می‌دانید انسولین هورمونی است که مسئول تنظیم نحوه تجزیه قند در بدن شماست) چرا که بدن‌شان دوران سختی را در طول مصرف آن سپری می‌کند. بالا رفتن میزان انسولین باعث افزایش تولید آندروژن خواهد شد.

-اضافه‌وزن یا چاقی: در شرایطی که زنانی که اضافه‌وزن دارند بیشتر از بقیه در معرض خطر بروز سندروم تخمدان پلی‌کیستیک قرار دارند و زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هم در معرض خطر افزایش وزن‌اند، هنوز به طور کامل مشخص نیست که آیا اضافه‌وزن مسبب سندروم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود یا برعکس. (با این حال، بهترین ایده این است که اگر تصمیم به باردار شدن دارید، شروع کنید به خوردن غذاهای سالم و ورزش.)

آیا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارید؟

قاعدگی نامنظم تنها نشانه سندروم تخمدان پلی‌کیستیک نیست (از طرفی یک چرخه غیرقابل پیش‌بینی هم الزاما نشانه این نیست که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارید). ممکن است متوجه شوید که دچار آکنه، رشد زیاد مو، کم‌پشت شدن مو، لکه‌های تیره پوستی، زوائد پوستی، افزایش وزن، درد‌های لگنی، تشویش، افسردگی و یا تنگی نفس در خواب شده‌اید. از هر دو زنی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارند بیش از یک نفر دیابت نوع ۲ (یا همان مقاومت به انسولین) و یا پیشادیابت (اختلال تحمل گلوکز) را تا سنین پیش از ۴۰ سالگی تجربه خواهد کرد.

از آنجایی که بسیاری از زنانی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک ندارند ممکن است این علائم را داشته باشند، اگر در طول سال هشت بار دچار قاعدگی می‌شوید یا تعدادش از این میزان کمتر است، بهتر است حتما به متخصص مراجعه کنید. متخصص می‌تواند این مسئله را تشیص دهد که آیا در گذشته هم این علائم را مشاهده کرده‌اید یا سابقه خانوادگی داشته‌اید یا نه. از طرفی پزشک متخصص نواحی‌ای را که رشد مو در آنجا زیاد بوده است معاینه کرده، نتیجه آزمایش خون را چک کرده و یک تست لگنی یا آزمایش فراصوتی را برای اطمینان از وجود کیست‌های تخمدانی تجویز خواهد کرد.

درمان سندروم تخمدان پلی‌کیستیک

با این‌که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک قابل درمان نیست، اما دنبال کردن سبک زندگی سالم می‌تواند باعث کنترل علائم شما شود. پزشک متخصص شما می‌تواند بهترین روش درمانی را بر اساس سابقه پزشکی‌‌ای که داشته‌اید برایتان مشخص کند. تحقیقات نشان می‌دهد کاهش تقریبا ۵ تا ۱۰ درصد از وزن‌تان باعث بهبود سطح انسولین شده، میزان فعالیت هورمون‌هایتان را به حالت طبیعی بازگردانده و چرخه قاعدگی‌تان را تنظیم خواهد کرد. (البته باید بیش از ۵ تا ۱۰ درصد از وزن‌تان را کم کنید تا به شاخص ایده‌آل حجم بدن برسید، به خاطر داشته باشید هرچه وزن‌تان کمتر باشد بهتر است.)

اگر در حال حاضر اصلا به دنبال باردار شدن نیستید، پزشک متخصص برایتان قرص‌های ضدبارداری همراه با پروژسترون تجویز خواهد کرد تا بتوانید میزان هورمون‌های مردانه را در بدنتان کاهش داده، قاعدگی‌تان را تنظیم نموده و خطر سرطان آندومتر (یا مخاط رحم) را کم کنید.

باردار شدن با وجود سندروم تخمدان پلی‌کیستیک

اگر پزشک تشخیص داده که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک دارید و به خاطر قاعدگی‌های نامنظم،‌ روند باردار شدنتان دچار مشکل است، این امکان وجود دارد که بتوانید روند تخمک‌گذاری را تحریک کنید. داروهای مربوط به باروری از گزینه‌های شایع در این زمینه هستند؛ میزان موفقیت برای تخمک‌گذاری و بارداری با توجه به نوع درمان با هم تفاوت دارد:

متفورمین: اگرچه این دارو مخصوص بیماران دیابتی است و به تنظیم میزان انسولین در خون کمک می‌کند، اما هنوز سازمان دارو و غذای آمریکا آن را در درمان سندروم تخمدان پلی‌کیستیک مورد تأیید قرار نداده است، اما محققان توصیه می‌کنند که مصرف این دارو و سایر داروهای مربوط به دیابت باعث بهبود باروری می‌شود، بنابراین اگر این دارو برایتان مناسب است حتما برای مصرفش با پزشک مشورت کنید.

کلومیفن سیترات: این دارو باعث تحریک تخمک‌گذاری شده و تا سال‌ها یکی از روش‌های استاندارد درمان ناباروری بوده است، خصوصا در زنانی که سندروم تخمدان پلی‌کیستیک داشته‌اند - با این حال، یک‌سری عوارض جانبی به همراه دارد از جمله گُرگرفتگی، تغییر خلق و خو و روحیه و بالا رفتن میزان حاملگی متعدد در مقایسه با باردارد شدن طبیعی (که باعث افزایش خطر عود کردن بیماری‌هایی هم‌چون فشار خون بالا، دیابت بارداری و پری‌اکلامپسی خواهد شد).

گنادوتروپین: تزریق این هورمون‌ها منجر به تخمک‌گذاری شده اما به شکل بارزی خطر تولد‌های چندگانه و متعدد را در مقایسه با کلومیفن افزایش خواهد داد.

لیتروزول: شاید بتوان گفت که یکی از امیدوارکننده‌ترین روش‌های درمانی برای سندروم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده از همین داروست، چرا که باعث مسدود شدن تولید استروژن شده و تولید هورمون‌های تحریک‌کننده فولیکول را افزایش می‌دهد. تحقیقات اخیر در این زمینه نشان می‌دهد که لیتروزول در مقایسه با کلومین به نحو چشمگیری میزان باروری و نیز زایمان سالم را افزایش می‌دهد (در واقع ۲۷.۵ درصد در مقابل ۱۹.۱ درصد). هم‌چنین محققان دریافته‌اند که مصرف این دارو، احتمال تولد نوزادان دوقلو را کاهش خواهد داد.

-ایجاد حفره روی تخمدان: اگر داروهای باروری جواب نداد، پزشک متخصص از نوعی روش جراحی به نام «حفاری تخمدان» استفاده خواهد کرد. در این روش جراح یک سوزن باریک را از طریق شکم وارد بدن کرده و بخش کوچکی از تخمدان‌ها را به منظور کاهش میزان آندروژنی که تولید می‌کنند از بین خواهد برد. تحقیقات نشان می‌دهد که بعد از انجام این عمل روی زنان، میزان تخمک‌گذاری و باروری در آنها به ترتیب ۸۰ و ۶۰ درصد افزایش می‌یابد.

نکاتی درباره سندروم تخمدان پلی‌کیستیک در دوران بارداری

زمانی که باردار می‌شوید، احتمالا مشکلات بیشتری را از سر خواهید گذراند. زنانی که دچار سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند حدودا سه برابر بیشتر از دیگران مجبور به سقط جنین می‌شوند و خطر دیابت بارداری، التهاب، افسردگی پیش از زایمان، بیماری قلبی، فشار خون بالا، پری‌اکلامپسی (اغلب به خاطر فشار خون بالا) و سرطان آندومتر در آنها بیشتر خواهد بود. احتمال انجام سزارین در این مادرها بیشتر است، بچه‌ها ممکن است زودتر از موعد به دنیا بیایند و مدت‌زمانی را در واحد مراقبت ویژه نوزادان سپری کنند.

بهترین کاری که در این دوران می‌توان انجام داد این است که با پزشک‌تان مشورت کنید تا برنامه خوبی برایتان تنظیم کند. افزایش وزن مناسب بر اساس شاخص حجم بدن پیش از باروری از طریق تغذیه مناسب و فعال ماندن و تحرک همواره روشی خوب و مفید برای کاهش خطر مشکلات بارداری بوده است.

هم‌چنین محققان بر این باورند که داروی دیابت یعنی متفورمین هم می‌تواند احتمال بروز مشکلات را هنگام بارداری کاهش دهد، چرا که میزان تولید آندروژن و روند افزایش وزن را کاهش می‌دهد البته در صورتی که اضافه‌وزن داشته یا چاق باشید. اگرچه این مسئله منجر به زایمان ناقص نخواهد شد، تحقیقات معدودی برای تأیید این مسئله انجام شده است. بنابراین بهتر است نسبت به مناسب بودن یا نبودن این روش حتما با پزشک متخصص مشورت نمایید.