دیابت در دوران بارداری، سلامت جنین در خطر است؟

اگر به دیابت نوع دو مبتلا هستید و اخیرا متوجه بارداری خود شده‌اید، با مراقبت‌هاى دقیق پزشکان و خودتان می‌توانید مانند هر زن دیگرى، باردارى سالمى داشته باشید. در دیابت نوع دوم، بدن آنطور که باید، به ترشح انسولین پاسخ نمى‌دهد. کلیدى‌ترین کارى که براى کنترل این بیمارى در دوران باردارى باید انجام دهید این است که، حداقل تا شش ماه قبل از باردارى، سطح گلوکز خونتان را به مقدار ایده‌آل برسانید و با کمک راهکارهایى که به شما ارائه مى‌دهیم، آن را تا نه ماه بعدی ثابت نگه دارید.

دیابت چگونه بر جنین اثر مى‌گذارد

اگر مبتلا به دیابت نوع دو باشید، از قبل، میزان گردش گلوکز در خونتان بالا هست، اما مشکل، زمانى پیچیده مى‌شود که قند خونتان کنترل نشود و بالا برود. به همین خاطر قند اضافى وارد خون جنین مى‌شود، درنتیجه بدن جنین در برابر دریافت قند زیاد، انسولین بیشترى ترشح مى‌کند.

تیم پزشکى مراقبت از شما

قطعاً شما نسبت به مادران دیگر، نیاز به مراقبت و نظارت بیشترى دارید و احتمالاً دستورات پزشکى بیشترى را باید دنبال کنید و تعداد دفعات بیشترى باید به پزشک مراجعه کنید. پس بهتر است قبل از اقدام به باردارى، با بررسى و تحقیق، تعدادى پزشک با تخصص‌هاى مختلف در نظر بگیرید تا مرتب تحت نظر آن‌ها باشید. ما به شما مى‌گوییم که به چه پزشکانى احتیاج خواهید داشت: یک متخصص غدد درون‌ریز. احتمالاً از پیش تحت نظر چنین پزشکى هستید زیرا درمان و کنترل دیابت توسط این افراد صورت مى‌گیرد.

اما نیاز به نظارت یک پزشک داخلى هم دارید تا در طول دوره باردارى، قند خون شما مرتب اندازه‌گیرى و بررسى شود. یک متخصص باردارى‌هاى پرخطر. اگر دیابت نوع یک یا دو دارید، یک متخصص زنان و زایمان بیابید که در زمینه باردارى‌هاى پرخطر باتجربه باشد. او مى‌تواند با مشورت متخصص درون‌ریزتان، از پیچیده شدن باردارى جلوگیرى کند. یک متخصص تغذیه. اگر تا به حال به هیچ متخصص تغذیه‌اى مراجعه نکرده‌اید حتماً براى باردارى این کار را بکنید. متخصص تغذیه‌اى بیابید که در زمینه دیابت اطلاعات زیادى داشته باشد.

رژیم غذایى‌اى را که او تجویز مى‌کند، پیش از باردارى شروع کنید و حتى بعد از باردارى نیز دنبال کنید. یک متخصص دیابت. رشته تخصصى این افراد، پیشگیرى، درمان و کنترل دیابت است. این پزشکان به شما کمک مى‌کنند تا به طور دقیق از شرایطى که دیابت در بدنتان به وجود مى‌آورد، مطلع شوید و بتوانید بهتر آن را کنترل کنید. یک متخصص جنین‌شناسى. بد نیست از سه ماهه دوم باردارى، به یک متخصص اطفال نیز مراجعه کنید تا کودکتان هم تحت مراقبت قرار گیرد.

چگونه دیابت را کنترل کنیم

چه دیابت داشته باشید چه نداشته باشید، بهتر است پیش از باردارى از سلامت کامل خودتان و همچنین وزن مناسبتان، مطمئن باشید، تا باردارى سالمى را پشت سر بگذارید.

برای این منظور:

١- رژیم غذایی‌تان را در دوران باردارى تنظیم کنید

یک رژیم غذایى معمولى در باردارى، شامل: مقدار زیادى کربوهیدرات، مقدار متعادلى پروتئین، مقدار کمى کلسترول و چربى، و مقدار خیلى ناچیزى قند است. در اینجا راه‌کارهایى براى زنان باردار مبتلا به دیابت داریم:

- به کربوهیدرات و فیبر، توجه ویژه‌اى داشته باشید. اگر داروهاى خوراکى مصرف مى‌کنید، نسبت به افرادى که انسولین تزریق مى‌کنند، باید توجه بیشترى به سطح قند خونتان داشته باشید. محدودیت استفاده از کربوهیدرات براى شما، بستگى به واکنش بدن شما نسبت به غذاى خاصى دارد. اکثر خانم‌هاى مبتلا به دیابت، بدنشان نسبت به کربوهیدرات‌هاى موجود در سبزیجات، غلات کامل و حبوبات واکنش بهترى نشان مى‌دهد تا نسبت به کربوهیدرات‌هاى موجود در میوه‌ها. مطالعات نشان داده‌اند که مقدار فیبر دریافتى در رژیم غذایى، نیاز به انسولین را در زنان باردار مبتلا به دیابت نوع دو، کاهش مى‌دهد.

از پزشک‌تان بخواهید که سقف دریافت کربوهیدرات را برایتان مشخص کند و گلوکز خون‌تان را مدام چک کند. براى اینکه سطح قند خون‌تان ثابت بماند، باید به دریافت کربوهیدرات مخصوصاً صبح‌ها، توجه زیادى داشته باشید. - میان‌وعده‌هاى کوچک. اسنک‌ها و میان‌وعده‌ها براى شما، نسبت به مادران دیگر واجب‌تر است. این اسنک‌ها باید شامل هر دو گروه کربوهیدرات و پروتئین باشند. ( نان‌هاى غلات کامل، لوبیا، پنیر و مرغ) - مرتب و با فواصل کم بخورید. چشم‌پوشى از یک وعده اصلى یا حتى یک میان‌وعده، مى‌تواند باعث افت خطرناک قند خون شود. بنابراین حتى اگر به خاطر تهوع صبحگاهى یا سوء هاضمه اشتها ندارید، به هیچ وجه معده‌تان را خالى نگذارید. خوردن شش وعده غذایى کوچک در روز، با فواصل منظم و حاوى مواد مغذى، بهترین راه‌کار براى مبارزه با این مشکل است.

۲- در طول دوران باردارى، میزان مناسبى وزن اضافه کنید

روش درست این است که قبل از باردارى به وزن ایده‌آل برسید. اما اگر بارداری‌تان با اضافه وزن شروع مى‌شود، سعى نکنید از این نه ماه باردارى، براى کاهش وزن استفاده کنید. دریافت مقدار کافى کالرى، براى سلامت کودک‌تان حیاتى است. سعى کنید براساس برنامه غذایى‌اى که تیم پزشکی‌تان تنظیم کرده است، پیش بروید.

٣- ورزش را فراموش نکنید

یک برنامه ورزشى متعادل، به ویژه اگر دیابت نوع دو داشته باشید، به شما انرژى بیشترى مى‌دهد و کمک مى‌کند تا قند خون‌تان تنظیم شود و بدنتان براى زایمان راحت‌تر آماده شود. اما از تیم پزشکی‌تان کمک بگیرید تا برنامه‌تان متناسب با برنامه غذایى و دارویی‌تان باشد. اگر از نظر فیزیکى مشکلى ندارید و با پیچیدگى‌هاى باردارى و پزشکى روبه‌رو نیستید، ورزش‌هاى متعادلى مانند پیاده‌روى سریع، شنا، و دوچرخه‌سوارى ثابت، مى‌توانند در لیست‌تان باشند.

اما اگر پیش از باردارى اضافه‌وزن داشته‌اید، یا اگر مشکلى درباره دیابت، باردارى، یا رشد جنین داشته باشید، پزشکان فقط اجازه ورزش‌هاى سبک مانند پیاده‌روى آهسته را به شما مى‌دهند. پیش از انجام ورزش، از شما مى‌خواهند تا جوانب احتیاط را در نظر بگیرید. این نکات بهتر است در هر نوع ورزش باردارى رعایت شود:

- قبل از شروع ورزش، یک ساندویچ سبک میل کنید.

- تا حد خستگی ورزش نکنید.

- هرگز در محیط‌هاى گرم ( ٨٠ درجه یا بیشتر ) و بدون تهویه مطبوع، ورزش نکنید. اگر انسولین مصرف می‌کنید، هرگز آن را به بخشى از بدنتان که ورزش کرده است، تزریق نکنید، مثلاً اگر دویده‌اید، به پاهای‌تان تزریق نکنید، و مقدار انسولین دریافتى را قبل از ورزش کاهش ندهید.

٤- به اندازه کافى استراحت کنید

خواب و استراحت باید جزو اولویت‌های‌تان باشد، به خصوص در سه ماهه سوم. البته خواب زیاد هم خوب نیست فقط کافیست زمان‌هایى را در طول روز به یک خواب کوتاه‌ مدت اختصاص دهید و پاهای‌تان را به دیوار تکیه دهید. اگر شغل پرمسئولیتى دارید، پزشکتان دستور مى‌دهد هرچه زودتر از مرخصی‌تان استفاده کنید.

٥- داروهای‌تان را تنظیم کنید

اگر رژیم غذایى و ورزش به تنهایى نمى‌توانند قند خون‌تان را تنظیم کنند، مجبور هستید انسولین دریافت کنید. با وجود انسولین و نظارت کامل تیم پزشکی‌تان، دیگر قادر خواهید بود قند خونتان را ثابت نگه دارید. اگر پیش از باردارى، از داروهاى خوراکى استفاده مى‌کرده‌اید، الان باید انسولین را به صورت تزریقى یا زیر‌پوستى دریافت کنید. در بعضى از خانم‌ها، سطح هورمون‌هاى باردارى که از جفت ترشح مى‌شوند، مانع فعالیت انسولین در خون مى‌شود. همین امر باعث مى‌شود که با پیشرفت باردارى، سطح گلوکوز نیز در خون افزایش یابد، بنابراین میزان انسولین دریافتی‌تان باید به طور مرتب، تنظیم شود.

در صورت افزایش وزن خود و کودکتان، وجود بیمارى، تحت فشار روحى بودن یا دریافت میزان بیشترى کربوهیدرات، ممکن است میزان انسولین دریافتى تغییر کند. براساس نتایج به دست آمده، در برخى موارد، استفاده از داروى خوراکى glyburide به جاى انسولین، در دیابت‌هاى ملایم، اثربخش‌تر بوده است. علاوه بر اینکه باید داروهاى دیابت‌تان را به دقت مصرف کنید، به مصرف داروهاى دیگرتان نیز توجه کنید. زیرا خیلى از داروهاى بدون نسخه، بر سطح انسولین تأثیر مى‌گذارند و برخى هم ممکن است خطرساز باشند. بنابراین هیچ داروى دیگرى را بدون نظارت تیم پزشکی‌تان، مصرف نکنید.

٦- به طور مرتب، قند خون خود را اندازه بگیرید

شاید مجبور باشید، در روز حداقل ٤ تا ١٠ مرتبه قند خون‌تان را با دستگاه‌هاى خانگى اندازه بگیرید تا مطمئن شوید که قند خون‌تان در محدوده‌هاى پایین قرار دارد:

- قبل از غذا یعنى به صورت ناشتا، قندتان باید بین ٦٠ تا ٩٩ mg/dl باشد.

- یک تا دو ساعت پس از خوردن غذا، قند خون‌تان باید بین ١٠٠ تا ١٢٩ mg/dl باشد. یادداشت کردن میزان قند خون در روز و غذاهایى که میل کرده‌اید به شما کمک مى‌کند تا متوجه شوید که چه غذاهایى باعث افت شدید قند خون‌تان مى‌شود، تا دفعه بعد از آن استفاده نکنید.

براى اینکه سطح طبیعى قند خون‌تان را ثابت نگه دارید، باید مرتب غذا بخورید و رژیم غذایى، برنامه ورزشى، و مصرف داروهای‌تان را با هم تنظیم کنید. اگر پیش از باردارى نیز به انسولین وابسته بوده‌اید، بیشتر از آن موقع در معرض افت قند خون قرار مى‌گیرید، به خصوص در سه ماهه اول؛ بنابراین باید به دقت تحت نظر تیم پزشکى باشید. هرگاه خانه را ترک مى‌کنید، حتماً یک میان‌وعده سبک همراه خود داشته باشید. اگر میزان قند خون‌تان خیلى پایین یا خیلى بالا بود، پزشک‌تان را در جریان قرار دهید.

٧- نظارت دقیق توسط پزشکتان

نگران نشوید اگر پزشکتان به خصوص در سه ماهه آخر، آزمایش‌هاى زیادى تجویز مى‌کند یا براى هفته‌هاى آخر دستور بسترى شدن مى‌دهد. این به معناى وجود مشکلى در بارداری‌تان نیست، او فقط مى‌خواهد مطمئن شود که همه چیز درست پیش می‌رود. آزمایشات براى ارزیابى وضعیت خودتان و جنین است تا زمان زایمان مشخص شود و تدابیر لازم انجام شود. باید انتظار این آزمایش‌ها را داشته باشید:

- تست ادرار. زیرا ممکن است بدن ماده‌اى اسیدى به نام کتون تولید کند، که به واسطه شکسته شدن پیوندهاى چربى در بدن، در ادرار یافت مى‌شوند. سطح بالاى این ماده در ادرار براى کودک خطرناک است. در نتیجه پزشکتان، مرتب از شما تست ادرار مى‌گیرد.

- تست خون و بینایى. شما سالى یک بار باید تست بینایى انجام دهید تا شرایط شبکیه چشمتان بررسى شود. از آنجایى که مشکلات مربوط به شبکیه و حتى کلیه در دوران باردارى تشدید مى‌شوند، ممکن است در طول باردارى به تست شبکیه، خون، و تست شبانه روزى ادرار نیاز پیدا کنید تا کلیه‌های‌تان نیز بررسى شوند.

- آزمایشات فیزیکى. با استفاده از دستگاه‌هاى متفاوتى، شرایط جنین و جفت ارزیابى مى‌شود. همچنین پزشکتان از سونوگرافى کمک مى‌گیرد تا بزرگى جنین را بررسى کند و مطمئن شود که آیا مى‌توانید به شکل طبیعى زایمان کنید یا خیر. همچنین از آنجایى که جنین مادرانى که دیابت دارند، بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات قلبى است، در ١٦ هفتگى توسط سونوگرافى، آناتومى قلب او، و در ٢٢ هفتگى، توسط الکتروکاردیوگرام، صداى ضربان قلب او به دقت مورد بررسى قرار مى‌گیرد تا مطمئن شوند که همه چیز خوب است.

- بررسى حرکات جنین. پس از ٢٨ هفتگى، پزشک از شما مى‌خواهد که خودتان سه بار در طول روز، حرکات جنین را بررسى کنید.

- پره‌اکلامپسى.

از آنجایى که مادران دیابتى بیشتر از مادران دیگر، در معرض مشکل پره‌اکلامپسى در باردارى قرار دارند، پزشک شما، حتماً احتمال بروز این مشکل را بررسى مى‌کند.

زایمان پیش از موعد اختیارى

زنانى که دچار دیابت باردارى مى‌شوند نیز همانند زنانى که قبل از باردارى، دیابت کنترل شده داشته‌اند، مى‌توانند با خیال راحت تا موعد زایمان صبر کنند. اما اگر سطح قند خون در طول باردارى ثابت نماند، و یا اگر جفت خیلى زود کیفیت خودش را از دست بدهد، یا اگر هر مشکل دیگرى در اواخر باردارى رخ بدهد، پزشک توصیه مى‌کند که جنین، یک یا دو هفته زودتر از زمان تعیین شده متولد شود. یکى از فواید آزمایشاتى که در بالا نام بردیم، این است که پزشکان درباره زمان مناسب زایمان و اینکه به صورت القاى زایمان طبیعى باشد یا عمل سزارین، تصمیم‌گیرى مى‌کنند.

زیرا زمان زایمان نه باید انقدر زود باشد که ریه نوزاد هنوز کامل نشده باشد، و نه آنقدر دیر که نوزاد هنگام زایمان با مشکل روبه‌رو شود. اگر کودکتان زودتر متولد شد، نگران نباشید اگر او را بلافاصله در دستگاه قرار مى‌دهند. این براى کودکانى که قبل از ٣٧ هفتگى متولد مى‌شوند، عادى است. کودکتان در آنجا به دقت بررسى مى‌شود تا مشکلات تنفسى و افت قند خون در او برطرف شود. به زودى کودکتان نزد شما باز مى‌گردد تا به او شیر دهید.

پیچیدگى‌هاى دیابت در باردارى

از آنجایى که دیابت تقریباً بر تمام دستگاه‌هاى بدن مانند مغز، قلب، پوست، اعصاب، چشم و کلیه اثر مى‌گذارد، عدم توجه به ثبات قند خون، شما را با مشکلاتى چون فشار خون بالا، پره‌اکلامپسى، کلسترول بالا، نقص کلیه، بیمارى‌هاى قلبى، چاقى، مشکلات بینایى، نوروپاتى، عفونت‌هاى پوستى، و مشکلات دهان و دندان، روبه‌رو مى‌کند. کودکان مادران دیابتى، نیز در معرض برخى مشکلات قرار دارند. اگر دیابت در سه ماهه اول باردارى به شکل مناسبی مدیریت نشود، افزایش قند مى‌تواند بر رشد سریع سیستم عصبى جنین اثر بگذارد و باعث ایجاد ناهنجارى در مغز و نخاع او شود که همین امر خطر سقط را افزایش مى‌دهد. در سه ماهه دوم نیز افزایش سطح گلوکز در جنین باعث بروز مشکل ماکروسومى مى‌شود.

در این مشکل، جنین بیش از اندازه مواد غذایى دریافت مى‌کند و سایز او بیش از اندازه بزرگ مى‌شود. قند خون کنترل نشده در باردارى مى‌تواند، مشکلات دیگرى مانند: مشکلات قلبى، لب‌شکرى، ناهنجارى‌هاى مربوط به کلیه و روده، دفرمه شدن اعضاى بدن، آسیب‌هاى مغزى، یرقان یا زردى، کمبود کلسیم، و افزایش گلبول هاى قرمز خون را نیز براى کودک به ارمغان بیاورد. کودکى که مادرش دیابت نوع دو دارد، در آینده بیشتر در معرض خطر چاقى و ابتلا به دیابت نوع دو قرار دارد. با وجود تمام این مشکلات، اگر دیابت نوع دوم، در دوران باردارى به طور دقیق کنترل و مدیریت شود، با چنین معضلاتى رو به رو نخواهید شد. با نظارت کامل پزشکان بر روى خود و جنینتان، تغذیه مناسب، انجام ورزش و افزایش وزن طبیعى، سلامت خودتان و کودکتان چه در طول باردارى و چه در آینده تضمین خوهد شد.