ایا ماهی تیلاپیا برای زن باردار ضرر دارد؟

احتمالا شما هم هنگام گذر از ماهی‌فروشی‌ها یا فروشگاه‌های مواد پروتئینی با تابلوی «ماهی تیلاپیا موجود است» مواجه شده‌اید. مدتی است که این ماهی به بازار ایران وارد شده و حتی استخرهای پرورش ماهی هم شروع به پرورش تیلاپیا کرده‌اند.

شاید یکی از عوامل رواج این نوع ماهی در بازار ایران قیمت مناسب آن در مقایسه با دیگر ماهی‌ها باشد. اما از آنجایی که از قدیم گفته‌اند هیچ ارزانی بی‌سبب نیست، ما درمورد درستی و نادرستی این شایعه (ضررهای ماهی تیلاپیا) با متخصص تغذیه و کارشناس ارشد شیلات گفت‌و‌گو کرده‌ایم که شما در ادامه این مطلب می‌خوانید.

آیا تیلاپیا ضرر دارد؟

ماهی تیلاپیا در بسیاری از کشورهای آسیا، آفریقا و ایالات‌متحده پرورش می‌یابد. این ماهی نسبت به سایر ماهی‌ها قیمت پایینی دارد و به سبب سهولت مصرف، طرفداران بسیاری دارد. تیلاپیا مثل بسیاری دیگر از ماهی‌ها تیغ‌های آزاردهنده ندارد و گوشت آن به راحتی فیله و پخته می‌شود اما در سال 2008، متخصصان دانشکده پزشکی دانشگاه «ویک فارست» گزارشی از یک تحقیق منتشر کردند که خبر از مضرات ماهی تیلاپیا می‌داد. تیلاپیا میزان بالایی امگا 6 دارد. این نوع اسید چرب مزایایی برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده بدن دارد اما در عین حال مصرف بیش از اندازه‌اش هم خطرات بسیاری مثل اختلالات مغزی به دنبال دارد و درواقع در این نوع ماهی میزان اسید چرب امگا 3 از امگا 6 بسیار کمتر است.

دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد نسبت این دو نوع اسید چرب در دو ماهی تیلاپیا و سالمون به سیب سبز می‌گوید: به‌طور معمول اسید چرب امگا 3 باید بیشتر از اسید چرب امگا 6 باشد. به‌طور مثال نسبت امگا 3 به امگا 6 موجود در ماهی سالمون 10برابر همین اسیدهای چرب در ماهی تیلاپیاست و همین نسبت به خوبی ارزش‌های غذایی این نوع ماهی را مشخص می‌کند. در 300 گرم ماهی تیلاپیا، 67 میلی گرم امگا 3، 84 میلی‌گرم امگا6 و 16 میلی گرم کلسترول وجود دارد و همین آمار می‌تواند به شما نشان دهد که این ماهی علاوه بر امگا6، دارای میزان بالایی کلسترول هم هست.

تیلاپیا دستپخت چینی‌ها

تیلاپیا نیاز اکسیژنی کمی دارد و دارای هزینه تولید پایین است. ضمن اینکه این ماهی قابلیت رشد و تکثیر خیلی سریع داشته و به علت نزدیک بودن طعم آن به طعم مرغ، خیلی زود طرفداران بسیاری پیدا کرده‌است. اوایل ورود ماهی تیلاپیا به ایران، این ماهی مثل بسیاری اجناس دیگر بازار از چین وارد می‌شد. طی گزارش منتشرشده توسط فاکس نیوز این ماهی‌ها در کشور چین در محیط نامناسب آلوده به پسماندهای صنعتی پرورش یافته و با وجود این شرایط به بازار مواد غذایی دیگر کشورها وارد می‌شدند.

در این گزارش آمده است که تیلاپیای چینی در استخرهای آب حاوی آنتی‌بیوتیک و هورمون پرورش می‌یابد و از زباله، مواد بی‌ارزش و بعضا آلوده برای تغذیه‌شان استفاده می‌شود و مقادیر بالای هورمون می‌تواند اختلالات زیادی برای نوجوانان در دوره بلوغ به وجود آورد. دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد این موضوع نظر خاصی ارائه نمی‌کند چراکه به نظر می‌رسد سازمان‌های مرتبط همچون سازمان کنترل غذا و دارو و وزارت بازرگانی نسبت به این موضوع نظارت کافی داشته باشند.

کارشناسان چه می‌گویند؟

عیسی گلشاهی، مدیرکل دفتر توسعه بازار شیلات در مورد واردات ماهی تیلاپیا می‌گوید: «واردات این نوع ماهی به شیوه خاصی انجام می‌شود و سازمان‌های دامپزشکی و شیلات بر ورود این ماهی‌ها به بازار نظارت می‌کنند. تولید و پرورش این ماهی در کشور چین و دیگر کشورهای تولیدکننده با استانداردهای بهداشتی صورت می‌گیرد و پرورش‌دهندگان این ماهی برای صادرات آن به دیگر کشورها ملزم به رعایت استانداردهای سازمان غذا و داروی کشورهای اروپایی و ایالات‌متحده هستند.

در مورد واردات این ماهی به ایران هم بازدیدهای فنی دقیقی انجام شده و توسط سازمان دامپزشکی گواهی‌های بهداشتی اعطا شده است. نمایندگان ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی از مراحل پرورش بازدید می‌کنند و هیچ یک از موارد شایعه‌شده درخصوص آلودگی محیطی و تغذیه نامناسب این ماهی‌ها تایید نمی‌شود. این موضوع فقط یک شایعه برای تشویش اذهان عمومی و جلب‌توجه افکار مردم به سمت مواد پروتئینی دیگر است.» در حال حاضر در مناطق گرمسیری کشورمان امکان تولید ماهی تیلاپیا وجود دارد اما با توجه به هزینه‌های پرورش و روند تولید، واردات این ماهی‌ها به قوت خود باقی است و فرآوری، بسته‌بندی، توزیع و فروش این محصولات در کشور ما به نظر به‌صرفه‌تر می‌رسد.

پرورشی بخوریم یا دریایی؟

بهزاد سعیدپور، کارشناس محیط زیست دریایی و عضو هیات علمی دانشگاه محیط زیست، درخصوص استفاده از کودهای حیوانی در روند پرورش ماهی تیلاپیا به سیب سبز می‌گوید: «این کار در روند تولید اکثر ماهی‌ها در همه جای دنیا صورت می‌گیرد و منع خاصی وجود ندارد. حتی به صورت طبیعی در رودخانه‌ها هم این اتفاق می‌افتد و این موضوع باعث آلودگی خاصی نمی‌شود چراکه این مواد شرایط لازم برای گسترش جمعیت پلانکتون و فیتوپلانکتون‌‌ها (جلبک‌های تک‌سلولی) را فراهم می‌کنند و پیش از تیلاپیا در مورد قزل‌آلای پرورشی یا کپور هم این کار صورت می‌گرفت.»

دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد ماهی‌های پرورشی و دریایی می‌گوید: «تغذیه دریایی ماهی‌ها از موجودات ریزتر در محیط دریا، بسیار بهتر از ماهی‌های پرورشی است و توصیه می‌کنیم ماهی‌های دریایی را در اولویت قرار دهید، اما در نظر داشته باشید که نسبت به اندازه ماهی‌ها حساس باشید چراکه هر چه جثه ماهی بزرگ‌تر و سن ماهی بالاتر باشد امکان وجود مقدار بالای جیوه در بدن آن بیشتر است، به همین دلیل توصیه می‌کنیم که ماهی‌های کوچک‌تر را به صورت تازه و بدون مواد نگهدارنده مصرف کنید.» تا حد امکان از سلامت پرورش ماهی اطمینان حاصل کنید چراکه ماهی‌ها با موادی که پرورش می‌یابند، بزرگ می‌شوند و با همان مواد هم بر سر سفره‌های ما می‌آیند.

چه ماهی‌هایی را جایگزین کنیم؟

در شرایط فعلی کشور ما که سرانه مصرف ماهی پایین است و ذائقه بسیاری از خانواده‌ها با غذاهای دریایی همخوانی ندارد، ورود ماهی تیلاپیا اتفاق خوبی به حساب می‌آید. بااینکه ماهی تنها منبع ید به‌حساب می‌آید بسیاری از خانواده‌ها بر اساس آیین‌های سنتی به‌جز شب یلدا و شب عید، گوشت ماهی را در برنامه غذایی‌شان نمی‌گنجانند و خودشان را درگیر بوی عجیب و تیغ‌های آزاردهنده‌اش نمی‌کنند اما با وجود سهولت مصرف این نوع ماهی، دکتر رحمانی، متخصص تغذیه توصیه می‌کند که این ماهی را به‌طور مداوم مصرف نکنید و در گروه غذایی دریایی‌تان تنوع و گوناگونی به‌وجود بیاورید و خانم‌های باردار، شیرده و کودکان از مصرف زیاد این ماهی خودداری کنند.

میزان مصرف ماهی یک فرد بالغ به‌طور متوسط یک یا دو بار در هفته است و این دفعات را میان ماهی‌های مختلف مثل ماهی قزل‌آلا، سفید، سالمون و تن تقسیم کنید. در مصرف ماهی تیلاپیا احتیاط لازم به خرج دهید چراکه مصرف بیش از اندازه امگا 6 باعث بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های التهابی مثل آرتریت، آسم و آلرژی، بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس می‌شود. این بیماری‌ها طیف گسترده‌ای دارند و باید در مصرف این نوع از اسید چرب جانب احتیاط را در نظر بگیرید.

متخصصان تغذیه می‌گویند ماهی سالمون، کولی، ساردین، قزل‌آلای رنگین کمانی و تن دارای امگا 3 بیشتری نسبت به تیلاپیاهستند، در برنامه غذایی خود بهره ببرید. آنها هیچ یک از ماهی‌ها را حذف نمی‌کنند اما نسبت به میزان مصرف هشدارهای لازم را ارائه می‌کنند.

هرماهی کنسروی تن نیست

از آنجایی که ماهی نسبت به سایر جانشینان گوشت قرمز، پروتئین زودهضمی دارد و چربی‌های ضروری آن برای بدن مفید است، بهتر است مواردی را برای درست انتخاب کردن در نظر بگیرید. توصیه متخصصان تغذیه این است که ترجیحا ماهی را به صورت تازه مصرف کنید، اما اگر سراغ کنسروها رفتید، دور این غلط مصطلح را خط بکشید که هر ماهی کنسروی، ماهی تن است. این روزها انواع ماهی‌ها مثل سالمون، تن و حتی تیلاپیا در کنسرو‌ها بسته‌بندی می‌شوند.

با ماهی ویتامین C مصرف کنید

ماهی‌هایی که چرب هستند، باید به‌صورت تازه میل شوند و ترجیحا آنها را به مدت طولانی در فریزر نگهداری نکنید، علاوه بر اینکه ماهی‌های چرب نسبت به حرارت و نحوه پخت‌وپز حساس هستند.

ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که از روش بخارپز یا کبابی برای صرف این ماده پروتئینی استفاده کنید، ضمن آنکه مصرف مواد غذایی حاوی آهن‌همراه ویتامین C می‌تواند به جذب آن کمک فراوانی کند. برای این منظور می‌توانید به همراه ماهی کمی آبلیمو یا آب نارنج مصرف کنید تا آهن آن به‌طور کامل جذب بدن‌تان شود.

درخوراک‌تان تعادل ایجاد کنید

ماهی تیلاپیا هم مثل ماهی‌های دیگر طبع سرد دارد، پس بهتر است در انتخاب مواد غذایی که همراه آن میل می‌کنید دقت داشته باشید. متخصصان تغذیه پیشنهاد می‌کنند که با استفاده از ادویه‌هایی مثل زیره، دارچین و زنجبیل که طبع گرم دارند ماهی را مزه‌دار کنید و به این وسیله یک تعادل طبیعی به‌وجود آورید.