مقابله با سقط جنین، چه راهی دارد؟

بالا رفتن سن ازدواج از یک طرف و سقط جنین از طرف دیگر نرخ باروری را در ایران به چالش کشانده‌اند، آن‌چنان که متولیان امر نسبت به آن هشدار داده و خواهان رسیدگی به این معضل هستند. از سوی دیگر، بازار سیاه «قرص سقط جنین» به این مساله دامن زده و موجی از سقط جنین غیرقانونی را رقم زده است؛ این ماجرا نظارت بیشتر دستگاه‌های مسئول را می‌طلبد.
هر روز زنان باردار بسیاری تا یک قدمی مرگ می‌روند؛ زنانی که قربانی فقر فرهنگی و آموزشی‌اند. آنها به هر دلیلی از حفظ آبرو گرفته تا نداشتن امکانات قید فرزندآوری را زده و روی احساس مادرانه خود خط بطلان می‌کشند؛ زنانی که حتی ممکن است تا پایان عمر طعم مادر شدن را نیز نچشند. هر سال در جهان حدود ۲۰۵‌میلیون بارداری اتفاق می‌افتد. بیش از یک سوم آنها ناخواسته هستند و در حدود یک پنجم به سقط جنین عمدی ختم می‌شوند. این در حالی است ‌‌نشانه هایی از سقط جنین در دو‌هزار و 700 سال قبل از میلادی در تمدن‌ چین،‌هزار و 500 سال قبل از میلاد در تمدن مصر باستان و 200 سال قبل از میلاد در امپراطوری رم مشهود است. بر اساس آمارهای موجود در سازمان پزشکی قانونی کشور آمار مراجعان و تعداد مجوزهای صادر شده با افزایش مواجه بوده است، به گونه‌ای که در شش‌ماهه نخست سال گذشته 5720 نفر برای دریافت مجوز سقط درمانی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که برای 4019 نفر از آنان مجوز صادر شد.
آمار مراجعان سقط درمانی در نیمه نخست سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد ۹/۱۷‌درصدی روبه رو بوده و تعداد مجوزهای صادر شده ۳/۱۴‌درصد رشد داشته است. البته داستان به اینجا ختم نمی‌شود، چرا که اطلاعاتی از سقط‌های غیرقانونی در دست نیست و این مساله عمق ماجرا را می‌رساند، چرا که تنها کافی است با جست‌و‌جو در فضای مجازی به انواع قرص‌های سقط جنین دست یابید. افرادی پای شبکه‌های اجتماعی نشسته و سریعا جوابگوی مشتریان خود هستند. نیازی به تحقیق نیست. آدرس سرراستی دارند. کافی است در قسمت جست‌و‌جو در اینستاگرام سه کلمه «قرص سقط جنین» را بنویسید. بلافاصله تعداد زیادی پیشنهاد پیش روی شماست. بر همین اساس «آرمان» در این گزارش به سراغ فروشندگان قرص‌های سقط جنین رفته است که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.

قرص زخم معده برای سقط جنین
انگار همیشه خدا آنلاین اند؛ قاتلان جنین را می‌گوییم. طوری خیمه زده و به سرعت پیام‌های خود را بررسی می‌کنند که گویا سقط جنین تنها رسالت آنها در زندگی است! با چند نفری از آنها صحبت کرده و متوجه می‌شویم که قیمت قرص سقط جنین از 250 تا 350‌هزار تومان است. یکی از فروشندگان این قرص به «آرمان» می‌گوید: سقط جنین زیاد شده و قرص مخصوص آن تنها تا سه ماه اول بارداری اثربخش است. او اظهار می‌‌کند: تقریبا این قرص را همه دارند؛ از ماما و متخصص زنان و زایمان گرفته تا عطاری‌ها و برخی شاغلان داروخانه ها. در واقع قرص سقط جنین بیشتر به صورت رابطه‌ای تهیه می‌شود. از او درباره عوارضش می‌پرسیم که می‌گوید: کاربرد قرص سقط جنین در اصل برای زخم معده است، اما بعدها متوجه شدند که به سقط جنین هم کمک می‌کند. تهوع، اسهال، استفراغ و آهسته شدن ضربان قلب مادر از جمله پیامدهای این قرص است که جای نگرانی ندارد.
گرچه سقط جنین در ایران ناپسند است و همچون قتل در نظر گرفته می‌شود، اما این آسیب اجتماعی روزبه‌روز در حال افزایش است و معمولا پنهانی از مراکز درمانی انجام می‌شود. از سوی دیگر، هیچ‌نظارتی هم در این بین اتفاق نمی‌افتد و باعث می‌شود که قرص سقط جنین به راحتی در دسترس همگان باشد؛ قرصی که در اصل بودن آن ابهام است و مصرف نادرست آن تبعاتی را با خود به همراه دارد. از این رو خلأ نظارتی و نبود آموزش صحیح سلامت مادران را به خطر می‌اندازد. بنابراین ضعف تنظیم خانواده بار دیگر در این زمینه خود را نشان می‌دهد، چرا که بسیاری از معضلات ریشه در ناآگاهی دارد.

۳۰‌درصد سقط‌ها «غیرعمد» هستند
هر‌ساله بالغ بر 200‌هزار سقط جنین در کشور به وقوع می‌پیوندد. بنابر اظهارات یک جمعیت شناس، در حال حاضر نرخ باروری کشور 9/1 کودک به ازای هر زن است و برخی از زنان پس از چندین سقط دچار ناباروری می‌شوند. این در حالی است که چنانچه سقط‌های «غیرعمد» در کشور کنترل شوند، نرخ باروری از 9/1 به 2/2 خواهد رسید. چندی پیش شهلا کاظمی پور با بیان آنکه دو نوع سقط «عمد» و «غیر عمد» وجود دارد گفت: سقط‌های غیر عمد 30‌درصد سقط‌های کشور را شامل می‌شوند؛ این در حالی است که هیچ‌آمار قطعی در مورد سقط‌های غیر قانونی در کشور وجود ندارد و آمار آنها در جایی ثبت نمی‌شود. آمارهای ارائه شده نیز بر اساس برآوردهای صورت گرفته اعلام می‌شوند. او با بیان آنکه مسئولان وزارت بهداشت آمارهای 200 تا 300هزار سقط در کشور را اعلام کرده‌اند، افزود: در مقابل 5/1‌میلیون تولد، سالانه حدود یک پنجم این رقم سقط جنین در کشور اتفاق می‌افتد که شامل سقط‌های عمد و غیر عمد می‌شوند.
این جمعیت شناس درباره «سقط‌های غیر عمد» تصریح کرد: سقط‌های غیر عمد از جمله سقط‌هایی هستند که به صورت خود به خودی و در اثر حادثه، ضعف مادر، آسیب دیدگی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، عدم مراقبت‌های بهداشتی و... اتفاق می‌افتند و این نوع سقط بیشترین تاثیر را در نرخ جمعیت کشور بر جای می‌گذارد. کاظمی پور با تاکید بر آنکه سقط‌های غیر عمد بیشترین تاثیر را بر نرخ جمعیت می‌گذارند، تصریح کرد: سقط‌های قانونی به منظور جلوگیری از معلولیت زایی صورت گرفته و باید اجرا شوند. سقط‌های عمدی نیز به علت آنکه فرد قصد به دنیا آوردن نوزاد خود را ندارد به هر طریقی اقدام به سقط می‌کند و حتی اگر سقط انجام نشود نیز در صورت تولد نوزاد، فرد عملا از بارداری‌های بعدی خود جلوگیری می‌کند. به همین دلیل بیشترین سقطی که بر روی نرخ جمعیت تاثیر می‌گذارد سقط‌های غیر عمد هستند.

مقابله با سقط جنین با فرهنگسازی
«به‌طور کلی اگر ختم بارداری به هر دلیلی زیر 20 هفته باشد، سقط جنین صورت گرفته است. البته برخی‌ها سه ماه اول را در نظر می‌گیرند، ولی از نظر قانونی در کشور ما زیر 20 هفته سقط محسوب می‌شود.» اینها را مستانه نیکفر کارشناس مامایی به «آرمان» می‌گوید. به گفته او آمار دقیقی از سقط عمد و غیرعمد وجود ندارد و برخی سقط‌ها بر اساس غربالگری‌ها به علت اینکه مادر یا جنین دچار عارضه می‌شوند قانونی است، اما تعداد زیادی از سقط‌ها به دلایل فرهنگی و اینکه شاید قشر وسیعی از جامعه اطلاعاتی از تنظیم خانواده نداشته باشند، ایجاد می‌شوند. برای مثال جوانانی که آگاهی ندارند، موجب سقط جنین می‌شوند. نیکفر اضافه می‌کند: سقط عوارض دارد. تعداد زیادی از سقط‌های غیرعمد به صورت غیر درمانی توسط افرادی که توانایی علمی ندارند، انجام می‌شوند. همچنین داروهای استفاده شده کنترل نشده است و تمامی این موارد باعث آسیب‌دیدگی و در مواردی موجب مرگ مادر می‌شوند. البته سقط عوارض دیگری هم دارد و در سال‌های بعد فرزندآوری را تهدید می‌کند.
این کارشناس مامایی توضیح می‌دهد: بنا به دلایلی اطلاعات زیاد به جوانان نمی‌دهیم، در حالی که جوانان در کشور‌های درحال‌توسعه می‌خواهند مانند جوامع پیشرفته عمل کنند، اما آگاهی ندارند. او عنوان می‌کند: نداشتن این آگاهی موجب فرزند ناخواسته می‌شود و آنها به هر طریقی خود را به خطری می‌اندازند تا جنین را از بین ببرند. نیکفر تاکید می‌کند: این موضوع علاوه بر آنکه ضربه به خودشان می‌زند، به جامعه هم آسیب می‌رساند. از سوی دیگر، نسل آینده هم جوانانی هستند که بسیاری از آنها به دلایل مختلف مشکلات نازایی و ناباروی دارند و سقط غیرعمد هم این مساله را تشدید می‌کند.
او معتقد است: باید فرهنگسازی و آموزش از مدارس شروع شود. با توجه به درک کودکان باید آموزش را از این سنین شروع کرد. نیکفر با اشاره به اینکه افزایش جمعیت با توجه به سیاست‌های کشور مهم است، خاطرنشان می‌کند: باید آموزش تنظیم خانواده مورد توجه باشد و اگر فردی ناخواسته در این شرایط قرار گرفت و به هر دلیلی خواهان فرزندآوری نبود و مرتکب سقط شد، به مشاوره، روانشناس و متخصص زنان ارجاع داده شود. به عبارت دیگر باید زیرساخت‌ها مهیا باشد، چون فردی که خواهان فرزند نیست خود را به آب و آتش می‌زند تا جنین را از بین ببرد. این کارشناس مامایی می‌گوید: سقط جنین تبعاتی دارد که باید مانع آن شد و تنها راه آموزش جوانان است. در پایان باید گفت که امروزه داشتن دانش جنسی به حدی حائز اهمیت است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، چرا که سقط جنین ثمره این ناآگاهی است و وضعیت باروری کشور را در حالت هشدار قرار داده است.