سندرم هلپ در زنان باردار، چرا اتفاق می افتد؟

سندرم هلپ / HELLP شرایط پیچیده‌ای است که با پری اکلامپسیا (پره اکلامپسی) مرتبط بوده و ممکن است بعد از هفته ۲۰ بارداری یا حتی بعد از زایمان بروز کند و زندگی مادر را به خطر بیندازد.
قبلا تصور می‌شد هلپ هم یکی از انواع پره اکلامپسیا باشد که معمولا در ۵ تا ۸ درصد تمام بارداری‌ها رخ می‌دهد اما حالا متخصصان سندرم هلپ را به عنوان یک اختلال مستقل مورد بررسی قرار می‌دهند.

سندرم هلپ چیست؟
اصطلاح هلپ / HELLP اولین بار توسط دکتر لوئیس واین‌اشتاین در سال ۱۹۸۲ به کار رفته شد که از کنار هم قرار دادن حرف اول کلمات زیر تشکیل شده است:
Hemolsis: تجزیه گلبول های قرمز خون
Elevated Liver enzymes: عملکرد کبد
Low Platelet count: کاهش پلاکت و لختگی خون
وقتی گلبول های قرمز خون زودتر از آنچه باید تجزیه می‌شوند، ممکن است سطح گلبول های قرمز کاهش یابد و در نهایت آنمی یا کم خونی رخ دهد که در این وضعیت، سطح اکسیژن موجود در بدن کافی نیست.
اگر آنزیم های کبد بالا باشد، یعنی کبد عملکرد درستی ندارد. کبد نقشی اساسی در بدن بازی می‌کند؛ خون را تصفیه کرده و مواد سمی را دفع می‌کند، مواد مغذی غذاها را فرآوری کرده و متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند.
پلاکت‌ها به لخته شدن خون کمک می‌کنند. اگر سطح پلاکت‌ها پایین باشد، ریسک بروز خونریزی شدید افزایش می‌یابد.

چرا سندرم هلپ اتفاق می‌افتد؟
با اینکه هلپ اختلال نادری است و کمتر از یک درصد بارداری های جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما هلپ موقعیتی خطرناکی است که می‌تواند نتایج ویران‌کننده‌ای داشته باشد.
متخصصان هنوز علت دقیق بروز سندرم هلپ را شناسایی نکرده‌اند. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد زنانی که دچار پره اکلامپسیا می‌شوند، هلپ را هم تجربه می‌کنند اما زنانی هم هستند که بدون بروز هیچ پیش نشانه‌ای از پره اکلامپسیا دچار هلپ می‌شوند.

علائم سندرم هلپ را بشناسید
شناسایی سندرم هلپ کمی چالش برانگیز است؛ به خصوص اگر هیچ علائم بالینی مثل بالا بودن فشار خون یا وجود پروتئین در ادرار وجود نداشته باشد.
علائم هلپ شبیه علائم بیماری کیسه صفرا، آنفلوانزا یا هپاتیت حاد است. اگر خانم بارداری دچار سردرد، تهوع و استفراغ فزاینده، درد در ناحیه بالایی شکم یا حتی سینه (از بالای کبد) و کسالت بوه یا در کل حالش خوب نباشد و دچار علامت‌های دیگری از جمله درد موقع تنفس عمیق، ورم به خصوص در ناحیه صورت، دست‌ها و پاها، خونریزی، تاری دید، درد شانه، فشارخون بالا، پروتئین در ادرار و گیجی داشته و دچار حمله‌های ناگهانی شود، نیاز به مراقبت سریع پزشکی دارد. زنانی که دچار سندرم هلپ می‌شوند، به شدت بیمار می‌شوند و حتی ممکن است به خاطر جراحت کبد یا سکته جان خود را از دست دهند.

واقعا سندرم هلپ دارد؟!
متخصصان برای اطمینان از وجود سندرم هلپ آزمایش‌های زیادی انجام می‌دهند. نرمی یا درد ناحیه شکمی را بررسی می‌کنند که می‌تواند نشان‌دهنده بزرگ شدن کبد باشد. فشارخون، انجام آزمایش تشخیص پروتئین در ادرار و همچنین بررسی آنزیم‌های کبد انجام می‌شود تا بالا رفتن‌شان مشخص شود.

سندرم هلپ درمان می‌شود؟

اگر سندرم هلپ تایید شود، درمان‌های مشخصی بر اساس سن بارداری و شدت علائم آغاز می‌شود. اگر نشانه‌های فرد خفیف باشد و بارداری کمتر از ۳۴ هفته باشد، پزشک معالج احتمالا این اقدامات را انجام می‌دهد:
بستری در بیمارستان
تجویز داروهای کورتیکواستروییدی برای کمک به رشد سریع‌تر ریه‌های جنین
تزریق خون برای درمان آنمی و کاهش سطح پلاکت
تجویز سولفات منیزیم برای جلوگیری از حمله‌ها
تجویز دارو برای کنترل فشارخون بالا
کنترل وضعیت جنین
اگر فرد بیش از ۳۴ هفته باردار باشد یا علائمش بدتر شوند، دستور زایمان سریع صادر خواهد شد و حتما نیازی به عمل سزارین نیست چراکه خانم‌های باردار می‌توانند بعد از هفته ۳۴، زایمان واژینال را تجربه کنند زیرا با توجه به وضعیت مادر و احتمال بالای عدم لختگی خون، سزارین می‌تواند مشکلات خاص خودش را ایجاد کند.

سندرم هلپ چه خطرات و مشکلاتی دارد؟
اگر سندرم هلپ سریع درمان شود، بیشتر خانم‌ها سریع حال‌شان خوب می‌شود و با تولد نوزاد، بیشتر نشانه‌ها ظرف ۳ روز ناپدید خواهد شد.
اما اگر سندرم هلپ شناسایی یا درمان نشود، ممکن است مشکلات زیادی برای مادر و جنین ایجاد کند که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جراحت کبد
تشکیل لخته‌های خون
تجمع مایع در ریه ها (ورم ریه ها)
هموراژی (خونریزی بیش از حد)
از کار افتادن ریه
از کار افتادن کلیه
جدا شدن جفت
سکته
محدودیت رشد درون رحمی
سندرم توقف تنفس جنین
مرگ
میزان مرگ مادران بر اثر سندرم هلپ ۱.۱ درصد است و این آمار برای نوزادان، بسته به سن بارداری و شدت علائم و زمان درمان، بین ۱۰ تا ۶۰ درصد متفاوت است.
همچنین تولد زودرس نوزادان بسته به سن بارداری، با مشکلات مختلف مربوط به نارس بودن روبرو می‌شوند.

سندرم هلپ قابل پیشگیری است؟
از آنجا که علت بروز سندرم هلپ دقیقا مشخص نیست، پیشگیری از بروزش هم سخت است. اما به نظر می‌رسد وجود فاکتورهای زیر می‌تواند ریسک بروز سندرم هلپ را افزایش دهد:
تجربه سندرم هلپ در بارداری قبلی (که احتمال بروز دوباره در هر بارداری افزایش می‌یابد)
پره اکلامپسیا
بارداری با فشار خون بالا
بالا رفتن سن مادر
داشتن نژاد هندواروپایی
سابقه ۲ زایمان یا بیشتر
اگر ریسک ابتلا به سندرم هلپ در شما زیاد است، بهتر است رژیم غذایی سالمی داشته باشید و ورزش روزانه را در دوران بارداری فراموش نکنید.
اگر در مورد سندرم هلپ نگران هستید یا دچارش شده‌اید، هر چه سریع‌تر با پزشک متخصص خود مشورت کنید که شناسایی زودهنگام علائم و درمان سریع مانع از شدت گرفتن سندرم هلپ می‌شود.