مراقبت های دوران بارداری، خدمات خانه‌های بهداشت روستایی

سلامت و مراقبت‌های زنان در دوران بارداری موضوع بسیار مهمی است. دولت با تاسیس خانه‌های بهداشت و مراکز بهداشتی و درمانی در روستاها، گام مهمی را برای ارائۀ خدمات بهتر به زنان ساکن روستا برداشته است. خانه‌های بهداشت و مراکز درمانی روستایی با ارائۀ خدمات مراقبتی و ارائۀ مشاوره‌های لازم، به مادران باردار در روستاها کمک می‌کنند تا بارداری سالم و زایمان آسانی داشته باشند. اگر در روستا زندگی می‌کنید و قصد باردار شدن دارید یا باردار هستید، با خواندن این مطلب می‌توانید از خدمات خانه‌های بهداشت و مراکز خدمات بهداشتی و درمانی روستایی بیشتر آشنا شوید.

خدمات خانه‌های بهداشت روستایی

خانه‌های بهداشت روستا یکی از واحد‌های دولتی ارائۀ خدمات بهداشتی است که توسط یک یا چند بهورز اداره می‌شود و ممکن است یک یا چند روستا را تحت پوشش قرار دهد. مهم‌ترین وظیفۀ خانۀ بهداشت و بهورز‌های مستقر در آن، آموزش سلامت و بهداشت عمومی است. مراقبت از زنان باردار و مراقبت از کودکان و تنظیم خانواده، نگهداری آمار دقیق زنان باردار، مراقبت‌های ماهانه، ثبت تولدها و آموزش زنان در مورد تغذیه و نگهداری از نوزاد و همچنین ارجاع زنان نیازمند مراقبت‌های پزشکی به مراکز بهداشتی و درمانی یا مراکز تخصصی از جمله وظایف خانۀ بهداشت در قبال زنان باردار است.

بهورزان مستقر در خانه‌های بهداشت با تکمیل فرم مراقبت‌های دوران بارداری در اولین دیدار با زنان باردار، نسبت به ثبت سوابق خانوادگی، زایمان‌ها و سایر مشکلات عمومی برای تشکیل پروندۀ سلامت اقدام می‌کنند. همچنین بهورزان زمان تقریبی زایمان مادران را مشخص و آزمایش‌های تشخیصی و غربالگری لازم را برای آنها تجویز می‌کنند. خانه‌های بهداشت با تحت نظر قرار دادن پیشرفت حاملگی مادر، آموزش‌های لازم در زمینۀ تغذیه، رژیم غذایی مناسب، نحوۀ مصرف مکمل‌هایی مثل فولیک اسید و آهن، ورزش، پوشاک و سایر مراقبت‌های بارداری را آموزش می‌دهند. همچنین وضعیت واکسیناسیون مادر را پیش از بارداری یا هنگام بارداری بررسی می‌کنند و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام خواهند داد. بهورز همچنین ممکن است مادر را برای انجام آزمایش‌های بارداری و آزمایش‌های غربالگری و تشخیصی به مراکز تخصصی ارجاع دهد. معمولاً زنان باردار درصورتی‌که یک بارداری عادی و بی‌خطر داشته باشند، باید برای مراجعه به خانۀ بهداشت طبق زمان‌بندی زیر عمل کنند:

- مراقبت اول در هفته‌های ۶ تا ۱۰

- مراقبت دوم در هفته‌ها‌ی ۱۶ تا ۲۰

- مراقبت سوم در هفته‌های ۲۴ تا ۳۰

- مراقبت چهارم در هفته‌های ۳۱ تا ۳۴

- مراقبت پنجم در هفته‌های ۳۵ تا ۳۷

مراقبت‌های ششم تا هشتم در هفته‌های ۳۸ تا ۴۰؛ به صورت هر هفته یک مراقبت

اگر بهورز موارد هشداردهنده‌ای مانند علائم عفونت یا سایر علائم بارداری پرخطر را مشاهده کند، مادر را به مرکز بهداشتی و درمانی روستایی یا مراکز تخصصی شهری برای مراقبت‌های بیشتر ارجاع خواهد داد. پس از زایمان نیز مراکز بهداشت روستایی و بهورزان مستقر در آن می‌توانند به مادر در مسائلی مثل شیردهی و مراقبت از نوزاد مشاوره بدهند. همچنین وضعیت سلامت مادر را پس از زایمان تحت نظر بگیرند و راهنمایی‌های لازم برای خودمراقبتی پس از زایمان را ارائه دهند. علاوه بر آن، اقدامات مرتبط با واکسیناسیون نوزاد و اندازه‌گیری قد و وزن نوزاد را انجام خواهند داد. به جز مراقبت اول پس از زایمان که در فاصلۀ روز اول تا سوم و اغلب در بیمارستان انجام می شود، دو مراقبت دیگر توسط بهورز در روزهای پس از زایمان؛ یکی در فاصلۀ روز ۱۰ تا ۱۵ و دیگری به فاصلۀ ۳۰ تا ۴۲ روز پس از زایمان باید انجام شود.

​​​​​​​خدمات مراکز بهداشتی و درمانی روستایی

مرکز بهداشتی و درمانی روستایی، یک واحد پزشکی و دولتی مستقر در مناطق روستایی است که توسط یک یا چند پزشک عمومی اداره می‌شود. ماماها و در مواردی پزشکان عمومی مستقر در مرکز بهداشتی و درمانی روستایی، زنان بارداری را که از خانۀ بهداشت ارجاع داده ‌شده‌اند یا مستقیماً به این مراکز مراجعه کرده‌اند را معاینه می‌کنند و آزمایش‌های پاراکلینیکی ممکن را انجام می‌دهند که شامل تست پاپ‌اسمیر یا آزمایش‌های خون و ادرار دوران بارداری است. همچنین در صورت نیاز ممکن است زن باردار را برای مراقبت‌های بیشتر یا سونوگرافی و سایر آزمایش‌ها به مراکز تخصصی یا بیمارستان ارجاع دهند. درصورتی‌که مادر دارای علائم بارداری پرخطر باشد، مرکز بهداشتی و درمانی اقدامات لازم را برای مراقبت از او انجام خواهند داد و مشاوره‌های لازم را ارائه می‌کنند. در موارد اورژانسی، آمبولانس مستقر در مرکز بهداشتی و درمانی روستایی، امکان انتقال مادر باردار به نزدیک‌ترین بیمارستان تخصصی برای مراقبت‌های پزشکی بیشتررا فراهم خواهد کرد.