آمپول روگام در بارداری، دقیقا کی تزریق می شود؟

آمپول روگام محلولی از آنتی بادی هایی است که از اهداکنندگان پلاسما جمع آوری می­شود. اگر گروه خونی مادر منفی باشد، پزشک آمپول روگام یا آنتی D تجویز خواهد کرد. در دوران بارداری به طور طبیعی مقدار کمی از خون جنین به جریان خون مادر وارد می­شود. اگر گروه خونی جنین مثبت باشد و وارد خون گروه منفی مادر شود، نوعی عدم تطابق خون ایجاد خواهد شد که به آن ناسازگاری خونی مادر و جنین یا ناسازگاری Rh می ­گویند.
سیستم ایمنی بدن مادر گلبول های قرمز جنین را به عنوان «عامل خارجی» شناسایی کرده و برای حذف آن نوعی آنتی بادی تولید می­کند. اگر آمپول روگام به موقع به مادر باردار تزریق شود، مانع از واکنش سیستم ایمنی بدن او در مقابل خون جنین خواهد شد.

تاثیر گروه خونی مادر بر جنین
ناسازگاری خونی مادر و جنین یا به عبارتی ناسازگاری Rh معمولاً بر اولین بارداری تاثیر نمی­ گذارد، هرچند می ­تواند در بارداری اول نیز رخ دهد. با این حال به محض اینکه سیستم ایمنی شما بر علیه گروه خونی جنین آنتی بادی تولید کند، نوعی حساسیت ایمنی در بدن مادر ایجاد می­ شود. در بارداری های بعدی اگر جنین دارای گروه خونی مثبت باشد، در معرض خطر بیماری­ کم خونی همولیتیک (HDFN) خواهند بود. بیماری کم خونی همولیتیک نوزاد زمانی به وجود می­آید که آنتی بادی ­های بدن مادر سعی در از بین بردن گلبول های قرمز جنین دارند. این بیماری عارضه ای جدی است که بر جنین یا نوزاد اثر گذاشته و منجر به کم­ خونی، زردی و در موارد شدید، نارسایی قلبی و احتمالاً آسیب مغزی خواهد شد.

فاکتور آرهاش (Rh) خون چیست؟
Rh یکی از سیستم های گروه­ خونی و مخفف کلمه "rhesus" نام میمونی است که برای اولین بار این فاکتور در خون او کشف شد. در این سیستم گروه خونی، آنتی­ژن ها یا فاکتور آرهاش (Rh) فراوان وجود دارد که از این بین می­توان آنتی ژن D یا Rho(D) را نام برد. بطور طبیعی افرادی که در خون خود این ماده را داشته باشند با عنوان گروه خونی مثبت و اگر فاقد آن باشند، دارای گروه خونی منفی هستند.
گروه خونی افراد می­ تواند دارای ارهاش مثبت یا ارهاش منفی باشد. بر روی سطح گلبول های قرمز افراد دارای گروه خونی مثبت، آنتی ژن Rh وجود دارد. افراد دارای گروه خونی منفی فاقد این آنتی ژن هستند. آنتی ژن Rh مانند رنگ چشم وراثتی است. حتماً نوع گروه خونی خود را از پزشک تان بپرسید.

زمان دقیق تزریق آمپول روگام یا آنتی D
پزشک بین هفته ۲۶ تا ۲۸ بارداری، حداقل یک دوز روگام را تجویز می­ کند. اگر گروه خونی جنین به هنگام تولد مثبت تشخیص داده شود، ظرف ۷۲ ساعت پس از زایمان مجدداً یک دوز دیگر دریافت خواهید کرد.
تزریق آمپول روگام در شرایطی ضروری است:
پس از ترومای شکم مانند ضربه، سقوط از بلندی و یا بروز حوادث مختلف برای مادر باردار
- استفاده از دست در معاینه داخلی توسط متخصص زنان
- انجام آزمایش تهاجمی آمنیوسنتز
- انجام آزمایش تهاجمی نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)
- نمونه­ گیری خون بند ناف از راه پوست
- خونریزی مادر یا جنین در دوران بارداری
- بارداری خارج از رحم
- احتمال خطر سقط
در حالت کلی تعیین دوز آمپول روگام و زمان­ دریافت آن بر عهدۀ متخصص زنان و زایمان شماست.
اگر گروه خونی شما منفی باشد و پزشک تشخیص دهد که نسبت به داروی روگام حساسیت ندارد، باید در تمام بارداری های بعدی خود آمپول روگام تزریق کنید.

آمپول روگام (آنتی D) چگونه عمل می کند؟
روگام می تواند از تولید آنتی ­بادی در بدن مادر باردار دارای گروه خونی منفی جلوگیری کند. مادامی که مادر بارداری که گروه خونی منفی دارد در طول هر یک از بارداری های خود به میزان لازم روگام دریافت کند، احتمال ابتلای جنین های او به کم خونی همولیتیک کاهش بسیاری پیدا می کند.
روگام فقط برای مادران دارای گروه خونی منفی تجویز می شود و هیچ گاه به جنین تزریق نمی­شود. با این که احتمال ترکیب خون مادر و جنین در طول دوران بارداری وجود دارد، ولی ظاهراً تاثیری بر روی جنین ندارد. مادران باردار بسیاری با گروه خونی منفی میلیون­ها دوز روگام را بدون هیچ خطری دریافت کرده­اند و تاکنون تاثیر منفی بر روی کودکانشان گزارش نشده است. اما از آنجایی که روگام از خون انسان تولید می­شود، ممکن است عاملی برای انتقال بیماری­­ها باشد.
در دوران بارداری تنها از طریق روشهای تهاجمی می توان نوع Rh خون جنین را تشخیص داد. از آنجا که گروه خونی مثبت بسیار شایع تر از گروه خونی منفی است، اکثر پزشکان بدون تعیین نوع خون جنین و تنها با منفی بودن گروه خونی مادر آمپول روگام را تجویز می­کنند. چنانچه به هنگام تولد مشخص شود که گروه خونی نوزاد منفی است، دوز بعدی روگام تزریق نخواهد شد.

آمپول روگام بعد از سقط جنین
تشخیص اینکه که چه موقع باید تزریق آمپول روگام برای مادر انجام شود، برعهده پزشک است، از آنجا که عامل Rh خون جنین از هفته هشتم بارداری بر روی گلبول های قرمز او پدیدار می شوند، پزشک در سقط­ های خود بخودی یا القایی بعد از هفته ۱۳ بارداری یا پس از آن یک دوز کامل به اندازه ۳۰۰ میکروگرم روگام تجویز خواهد کرد. در سقط خود به خودی یا القایی قبل از هفته ۱۲ یک دوز کوچک به اندازه ۵۰ میکروگرم روگام کافی است.

عوارض آمپول روگام
عوارض آمپول روگام عبارتند از :
- تورم ناحیه تزریق
- سفت شدن ناحیه تزریق
- قرمزی و درد خفیف در محل تزریق
- تب خفیف در برخی موارد
توجه داشته باشید که در صورت بروز عوارض دیگر باید به پزشک مراجعه شود.
عوارض جانبی خطرناک آمپول روگام وجود دارند که در صورت بروز علائم زیر باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه شود:
- دشواری تنفس
- کهیر
- تورم صورت، لب ها، زبان یا گلو
- تب و لرز یا لرزش اعضا
- افزایش ناگهانی وزن
- تورم در دستها، کف یا مچ پا
- کمردرد
- تغییر رنگ ادرار
- کاهش دفعات ادرار
عوارض کم­ خطر تزریق آمپول روگام عبارتنداز:
- سردرد
- درد عضلات
- تهوع و استفراغ
- کوفتگی
- سرگیجه
- درد یا سوزش محل تزریق
پزشکان باید از تمامی داروهایی که مادر باردار مصرف می­کند، اعم از ویتامین­ ها، مواد معدنی، محصولات گیاهی و داروهای تجویز شده توسط پزشکان دیگر و همچنین داروهای بدون نسخه آگاه باشد.ممکن است روگام با داروهای دیگر تداخل دارویی ایجاد کرده و عوارض جانبی دیگری به وجود آورد. بهتر است پزشک درباره خطرات احتمالی تزریق روگام با مادر باردار صحبت کند.
مادران باردار با گروه خونی مثبت به هیچ وجه و حتی با دوز پایین هم نباید آمپول روگام دریافت کنند. همچنین تزریق روگام به هر اندازه و مقدار برای نوزادان نیز ممنوع است.
در صورت واکنش شدید آلرژیک و یا واکنش شدید به ایمنوگلوبولین انسانی و یا واکنش جدی به سایر داروهای حاوی ایمونوگلوبولین، پزشک باید در جریان امر قرار بگیرد.اگر مادر کمبود ایمونوگلوبولین A (lgA) داشته باشد، از آنجا که روگام حاوی مقدار کمی IgA بوده و خطر بالقوه واکنش آلرژیک در افراد مبتلا به کمبود IgA وجود دارد، برای حصول اطمینان در این خصوص حتما مشورت با پزشک لازم است.اگر مادر فرآورده ­های ایمونوگلوبولین مانند روگام دریافت کند، ممکن است تاثیر برخی از انواع واکسن­ها (آنهایی که حاوی ویروس زنده هستند) از بین برود، لذا سابقه واکسیناسیون مادر حائز اهمیت است. آنتی ­بادی های موجود در روگام مانع از اثرگذاری واکسن می ­شوند. بنابراین بهتر است قبل از تزریق واکسن، پزشک از دریافت روگام مطلع شود.