دفع پروتئین در بارداری، علائم و نحوه تشخیص

آزمایش ادرار، یکی از رایج‌ترین آزمایشاتی است که در دوران بارداری باید برای تشخیص عفونت‌ها یا دیگر مشکلات احتمالی انجام شود. پروتئین ادراری یا وجود پروتئین در ادرار در دوران بارداری، حتما باید از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده شود، تا از عملکرد صحیح کلیه‌ها اطمینان حاصل گردد. در دوران بارداری وجود اندکی پروتئین در ادرار طبیعی است. اما گاهی باعث اختلال در عملکرد کلیه‌ها می‌شود و یا نشانه‌ای از عفونت، فشار یا دیگر مشکلات احتمالی است.

وجود پروتئین در ادرار به چه معناست؟
پروتئینوری یا پروتئین ادراری به معنای وجود بیش از اندازه پروتئین در ادرار است. این مشکل، از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده می‌شود و ترکیبات ادرار مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
دفع مقدار بسیار کمی از پروتئین در ادرار طبیعی است، اما در صورتی که بیش از 300 میلی‌گرم (0.3 گرم) باشد، نشانه ای از پروتئینوری و همچنین اختلال عملکرد کلیه و در نتیجه تصفیه نامناسب خون است.
پروتئینوری به دو دسته‌ی موقت و مزمن تقسیم می‌شود:
1- پروتئینوری مزمن
این عارضه پیش از بارداری ایجاد شده است. اگر پروتئینوری ۲۰ هفته پیش از لقاح تشخیص داده شود از نوع مزمن است و معمولا علت آن سابقه بیماری کلیوی است.
2- پروتئینوری موقت
این عارضه اغلب در دوران بارداری ایجاد شده و باعث بروز مشکل شایعی به نام پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری می شود.

علائم دفع پروتئین از ادرار در بارداری
پروتئینوری را می‌توان از طریق علائم زیر تشخیص داد:
- تورم دست‌ها و پاها
- تورم صورت
- ادرار کف‌آلود
فراموش نکنید که از اواسط دوران بارداری باید علائم پره ‌اکلامپسی بررسی شوند. این علائم عبارتند از:
- تاری دید
- تورم ناگهانی دست‌ها، پاها و صورت
- سردرد مداوم
- احساس کسالت و بیماری
- سوزش مداوم سردل
- درد شدید زیر دنده‌ها
در صورت مشاهده علائم فوق، سریعا به پزشک مراجعه نمایید. معمولاً از حدود هفته 27 بارداری یا در نخستین هفته‌های پس از زایمان، علائم به سرعت نمایان می‌شوند.

علل دفع پروتئین از ادرار (پروتئینوری) در بارداری
کلیه‌ها اغلب مواد زائد خون را پاکسازی نموده و مواد مورد نیاز بدن از جمله پروتئین را جذب می‌کنند. اما در صورت وجود برخی بیماری‌ها و مشکلات، پروتئین‌ها از کلیه به ادرار نشت می‌کنند. شماری از این بیماری‌ها و مشکلات عبارتند از:
1- پره اکلامپسی
این سندرم با نشانه‌هایی همچون فشار خون بالا و دفع پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. پروتئینوری معمولا پس از هفته ۲۰ بارداری همراه با فشار خون بالا رخ می‌دهد. این بیماری علائم دیگری ندارد، اما در صورت سردرد، تورم دست‌ها و صورت، تهوع، استفراغ، درد شکم، کاهش ادرار و تاری دید، می‌توان متوجه شدت این بیماری شد.
پره اکلامپسی حاد منجر به اختلال در اندام‌هایی همچون کلیه، کبد، مغز، چشم، قلب و ریه‌ها می‌شود.
۲- اکلامپسی
اکلامپسی نوعی بیماری است که علاوه بر علائم پره اکلامپسی، تشنج را نیز شامل می‌شود. تشنج یا صرع ممکن است پیش از زایمان، در طول زایمان یا پس از آن رخ دهد. این عارضه، یک مورد اورژانسی مامایی است که نیاز به مداخله پزشکی و رسیدگی فوری دارد.
۳- سندرم HELLP
عوارض سندرم HELLP نوعی پره اکلامپسی است که عارضه بسیار خطرناکی در بارداری به شمار می‌رود. این سندرم بر اساس مشخصه‌های آن نام‌گذاری شده است، H به همولیز یا تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز، EL به افزایش آنزیم‌های کبدی و LP به کمبود پلاکت خون اشاره دارند.
علائم اولیه‌ی این سندرم ممکن است مشابه پره اکلامپسی باشد اما علائم شایع سندرم HELLP عبارتند از حالت تهوع، استفراغ، درد بالای شکم، سردرد، بی حالی و تاری دید. این سندرم می‌تواند عوارض جدی و مهمی همچون آسیب کبدی و کلیوی، التهاب ریوی، جدا شدن زودرس جفت و انعقاد درون عروقی داشته باشد. ابتلا به پره اکلامپسی در دوران بارداری، خطر ابتلا به اکلامپسی و سندرم HELLP را افزایش می‌دهد. این عارضه می‌تواند برای کودک نیز عوارضی هم‌چون کم‌وزنی هنگام تولد، نوزاد نارس، مرگ و نقص رشد را به همراه داشته باشد.
4- عفونت ادراری یا کلیوی
وجود پروتئین در ادرار در دوران بارداری ممکن است به علت عفونت دستگاه های ادراری نیز ایجاد شود. در این صورت موارد زیر باید بررسی شوند:
- تکرر ادرار
- سوزش ادرار یا هرگونه ناراحتی در دفع ادرار
- عفونت های مجاری ادراری باید فوراً درمان شوند تا منجر به عفونت کلیوی نشوند. علائم عفونت کلیوی عبارتند از درد پشت، حالت تهوع، استفراغ و لرز هستند.
- عفونت دستگاه ادراری می تواند جنین را نیز تحت تاثیر قرار دهد و موجب زایمان زودرس و وزن کم زمان تولد او شود.
اگر در بارداری خود دچار عفونت های ادراری شوید، باید با مراجعه به پزشک و دریافت آنتی بیوتیک های ویژه بارداری هرچه سریع تر درمان شوید.
۵- دیگر عوامل
سایر عواملی که منجر به دفع پروتئین از ادرار می‌شوند عبارتند از:
- استرس عاطفی بیش از حد
- قرار گرفتن در دمای هوای بسیار بالا
- تب
- کم آبی بدن
- ورزش بسیار سنگین
- کم خونی
- بیماری خود ایمنی لوپوس
- مشکلات مزمن کلیوی
- ورم مفاصل
- دیابت

تفسیر آزمایش دفع پروتئین در بارداری
روش‌های مختلفی برای تشخیص پروتئینوری وجود دارد، مهم‌ترین آنها عبارتند از:
1- تست نواری
در این روش، پس از آماده کردن نمونه‌ی ادرار، یک نوار شیمیایی داخل ظرف حاوی ادرار قرار داده می‌شود. تغییر رنگ خطوط روی نوار، وجود پروتئین در ادرار را نشان می‌دهد. سطح گلوکز نیز به این طریق نشان داده می‌شود، بنابراین برای غربالگری دیابت بارداری نیز می‌توان از این روش استفاده نمود.
میزان پروتئین موجود در ادرار به چهار دسته طبقه بندی می‌شود. به ازای هر علامت + در جواب آزمایش، سطح پروتئین نشان داده می شود. مانند+، ++، +++، ++++. در این دسته بندی + کمترین میزان و ++++ بیشترین مقدار پروتئین موجود در ادرار را نشان می دهد. دفع زیاد پروتئین از راه ادرار در دوران بارداری نشان دهنده عارضه پره اکلامپسی یا آسیب‌های کلیوی و سطح پایین آن نیز نشاندهنده عفونت ادراری است.
۲- آزمایش ۲۴ ساعته‌ پروتئین
بخشی از پروتئین‌ها پیش از ترشح از کلیه، جذب بدن می‌شوند. در صورت نقص در سیستم فیلتر کلیه، کمی از پروتئین به درون ادرار راه پیدا می کند. اما اگر این میزان زیاد شود، باید به سرعت جهت درمان آن اقدام کرد.
گرفتن یک نمونه ادرار، یا جمع آوری آن در طول یک شبانه روز، به اندازه‌گیری دقیق پروتئین موجود در آن کمک می‌کند. در حقیقت جمع آوری نمونه ادرار در ۲۴ ساعت دقیق‌تر از گرفتن تنها یک نمونه‌ ادرار است.
این آزمایش می‌تواند در خانه یا بیمارستان انجام شود. در این آزمایش، باید نمونه‌های ادرار در ساعات مختلف از شبانه‌روز را درون ظروف جداگانه جمع‌آوری نمود. معمولاً نباید از اولین ادرار صبح بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب نمونه گیری شود، اما در ساعات دیگر می توانید این کار را به راحتی انجام دهید. نمونه‌ها باید در فضای سرد یا ظروف روی یخ نگهداری شوند. این نمونه‌ها پس از تحویل توسط آزمایشگاه تجزیه و تحلیل می‌شوند. اگر در طول یک شبانه روز بیش از mg300 پروتئین از راه ادرار دفع کرده باشید، شما به بیماری پره اکلامپسی مبتلا شده اید.