بارداری خارج از رحم، نحوه درمان و جراحی

از مرحله باروری تا زایمان، حاملگی در بدن زنان چندین مرحله را طی می‌کند. یکی از این مراحل هنگامی است که تخمکِ بارور شده به رحم رفته تا خودش را به رحم متصل کند. در صورت بارداری خارج از رحم، تخمکِ بارور شده به رحم متصل نمی‌شود. در عوض امکان دارد در لوله ها، حفره شکمی یا گردن رحم لانه گزینی کند. با وجود اینکه تست بارداری می‌تواند مشخص کند که زن حامله می‌باشد، تخمک بارور شده نمی‌تواند به درستی در جایی غیر از رحم رشد کند. از هر ۵۰ مورد حاملگی، یک مورد به صورت حاملگی خارج رحمی می‌باشد ( ۲۰ مورد از هر ۱۰۰۰ مورد). حاملگی خارج از رحم یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود. درمان به موقع باعث کاهش خطر ایجاد عوارض ناشی از بارداری خارج از رحم، افزایش احتمال حاملگی سالم در آینده و کاهش عوارض می‌شود.

چه کسانی در معرض خطر بارداری خارج از رحم هستند؟
تمام زنانی که از لحاظ جنسی فعال هستند در معرض خطر حاملگی خارج از رحم هستند. در صورت وجود هریک از موارد زیر احتمال خطر افزایش پیدا می‌کند :
زایمان در سن ۳۵ سالگی یا بیشتر
سابقه جراحی لگنی، جراحی شکمی یا سقط جنین متعدد
سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
سابقه اندومتریوز
حاملگی با وجود بستن لوله‌های رحمی یا استفاده از آی‌یودی
حاملگی که با کمک جراحی یا داروهای باروری ایجاد شده باشد.
استعمال دخانیات
سابقه بارداری خارج از رحم
سابقه بیماریهای مقاربتی (STDs) مانند سوزاک یا کلامیدیا
وجود ناهنجاری ساختاری در لوله‌های رحمی که حرکت تخمک را دشوار می‌سازد.
در صورت وجود هریک از موارد بالا با پزشک مشورت کنید. می‌توانید برای کاهش خطر حاملگی خارج از رحم در آینده از کمک پزشک یا متخصص زنان و زایمان استفاده کنید. دکتر آماده کمک به شما در صورت حاملگی خارج از رحم می‌باشد.

علت بارداری خارج از رحم چیست؟
علت بارداری خارج از رحم چیست؟علت حاملگی خارج از رحم همیشه مشخص نیست. در برخی از موارد، عارضه‌های زیر با حاملگی خارج از رحم مرتبط هستند:
التهاب و زخم شدن لوله‌های رحمی ناشی از عارضه‌های قبلی، عفونت یا جراحی
عوامل هورمونی
اختلالات ژنتیکی
نقص مادرزادی
عارضه‌هایی که بر شکل و وضعیت لوله‌های رحمی و اندامهای تولید مثل اثر می‌گذارند
ممکن است پزشک بتواند اطلاعات دقیق‌تری مورد مشکل شما ارائه دهد.

علائم حاملگی خارج از رحم
علائم حاملگی خارج از رحمحالت تهوع و سینه‌درد علائم شایع حاملگی داخل و خارج از رحم هستند. علائم زیر بیشتر در بارداری خارج از رحم دیده شده و می‌توانند نشان‌دهنده فوریت پزشکی باشند:
درد تیز در شکم، لگن، شانه یا گردن
درد شدید در یک طرف شکم
لکه‌بینی غلیظ یا رقیق یا خونریزی واژینال
سرگیجه یا غش
فشار رکتوم (مقعدی)
در صورتی که حامله هستید و هر یک از موارد بالا را مشاهده کردید بایستی سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص
در صورتی که احتمال وجود حاملگی خارج از رحم را می‌دهید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. حاملگی خارج از رحم با معاینه مشخص نمی‌شود. اگرچه پزشک برای رد احتمال برخی از عوامل می‌تواند از روش‌های زیر استفاده کند.
یک راه برای تشخیص استفاده از سونوگرافی ترانس‌واژینال می‌باشد. در این روش ابزار مخصوصی شبیه عصا داخل واژن شده و پزشک از این ابزار برای تشخیص وجود ساک حاملگی داخل رحم استفاده می‌کند.
پزشک می‌تواند از آزمایش خون برای تشخیص سطح HCG و پروژسترون استفاده کند. این هورمون‌ها در طول دوران بارداری وجود دارند. چنانچه سطح این هورمون‌ها کاهش پیدا کند یا در طول چند روز در یک سطح باقی مانده و سونوگرافی نشانه‌دهنده وجود ساک حاملگی نباشد، حاملگی احتمالاً خارج از رحم خواهد بود.
چنانچه علائم حاد مانند درد یا خونریزی شدید وجود داشته باشند، امکان دارد زمان کافی برای انجام این اقدامات وجود نداشته باشد. امکان دارد لوله رحم در موارد حاد پاره شده و باعث خونریزی شدید داخلی شود. در این صورت پزشک برای درمان فوری، از جراحی اضطراری استفاده خواهد کرد.

نحوه درمان حاملگی خارج از رحم با جراحی
جراحی لاپاروسکوپی (لاپاروسکوپی) تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. ابزاری شبیه تلسکوپ به نام لاپاراسکوپ وارد ناف شده، لگن معاینه شده و بارداری خارج از رحم رفع خواهد شد. برش کوچکی (در حدود ۱ سانتی‌متر) در ناف ایجاد شده و امکان دارد دو یا سه برش دیگر در شکم ایجاد شود. بسته به آسیبی که به لوله رحمی وارد شده است، اقدامات زیر انجام خواهد شد.
سالپنژکتومی (برداشتن لوله رحمی): چنانچه آسیب یا خونریزی شدید وجود داشته باشد، لوله آسیب‌دیده برداشته خواهد شد.
سالپنگوتومی(برش جراحی لوله رحمی): چنانچه آسیب کم باشد، می‌توان بوسیله برش کوچکی، حاملگی خارج از رحم را بدون آسیب وارد شدن به لوله رفع کرد. احتمال خطر بسیار کم وجود دارد که مقداری از جنین درون لوله بماند. به بیمار توصیه می‌شود که به طور هفتگی آزمایش خون انجام داده تا کاهش سطح HCG بررسی شده و بارداری به طور کامل برطرف شود.
برخی از زنان نیاز به انجام جراحی باز (لاپاروتومی) بوسیله برش بزرگتری در ناحیه تحتانی شکم (ناحیه شرمگاهی) دارند که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. از این روش هنگامی استفاده می‌شود که احتمال وجود خونریزیهای متعدد داخلی وجود داشته باشد و یا جراحی لاپاروسکوپی انجام شده ولی رفع بارداری خارج از رحم امکان‌پذیر نبوده است. چنانچه قبل یا در هنگام جراحی خونریزی شدید وجود داشته باشد، بایستی برای جایگزینی خون از دست رفته از انتقال خون استفاده شود.

آیا انجام جراحی خطراتی به دنبال دارد؟
در تمام جراحی‌هایی که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شوند، خطر کمی در ارتباط با عوارض وجود دارد. برای کاهش خطرات اقدامات لازم انجام خواهد شد. خطرات جراحی عبارتند از :
آسیب‌دیدگی روده، مثانه، رحم یا رگ‌های بزرگ خونی که نیاز به ترمیم فوری بوسیله لاپاروسکوپی یا لاپاروتومی (در موارد نادر) دارد، اگرچه امکان دارد بیش از ۱۵ درصد آسیب‌دیدگیهای روده در زمان لاپاروسکوپی تشخیص داده نشوند.
عدم موفقیت در ورود به حفره شکمی و تکمیل جراحی لاپاروسکوپی که در عوض نیاز به انجام لاپاروتومی می‌باشد.
مجموع خطر ناشی از عوارض شدید لاپاروسکوپی تشخیصی در حدود ۲ در ۱۰۰۰ می‌باشد.
از هر ۱۰۰۰۰۰ زن، (در موارد نادر) ۳ تا ۸ نفر از کسانی که تحت جراحی لاپاروسکوپی قرار می‌گیرند، به علت عوارض ایجاد شده می‌میرند.

انجام جراحی چقدر زمان می‌برد؟
انجام این جراحی در حالت طبیعی بین سی دقیقه تا یک ساعت زمان می‌برد، البته اگر نیاز به انجام لاپاروتومی باشد زمان بیشتری خواهد برد. بیمار بایستی یک تا دو ساعت پس از بهبودی به بیمارستان بازگردد.

وجود درد پس از جراحی
پس از جراحی درد خفیفی در شکم، پاها یا شانه وجود خواهد داشت که طبیعی می‌باشد. پرستار به بیمار داروی مسکن داده و در مورد داروها و زمان مصرف آنها به بیمار توضیح می‌دهد. چنانچه داروی مُسکنی به بیمار داده نشود، بیمار می‌تواند از داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند پاراستامول یا داروهای مشتقات ایبوپروفن استفاده کند. نحوه مصرف داروها بایستی حتماً قبل از مصرف مطالعه شوند. در صورت ادامه یا تشدید درد بایستی با پزشک مشورت شود. درد ناشی از نفخ یکی از مشکلات شایع پس از لاپاروسکوپی می‌باشد. این درد به علت گاز موجود در معده است. استفاده از پک حرارتی یا نوشیدن چای نعناع فلفلی و تحرک پس از جراحی می‌تواند این درد را تسکین دهد.

آیا خونریزی واژینال پس از جراحی طبیعی می‌باشد؟
خونریزی کم در طول دو هفته پس از جراحی طبیعی می‌باشد.

نحوه مراقبت از زخم
زخم بوسیله بخیه بسیار کوچک بسته می‌شود. بخیه معمولاً پس از ۱۰ تا ۱۴ روز حل خواهد شد. چنانچه بخیه حل نشده و ایجاد درد می‌کند بایستی برای خارج کردن آن از پزشک یا پرستار کمک بگیرید. همیشه قبل و بعد از مراقبت از زخم دستها خود را بشویید. زخم بایستی تمیز و خشک نگه داشته شود و توصیه می‌شود که به طور رورانه استحمام کنید. بر روی زخم از پودر تالک یا کرم ( لوسیون بدن کودک ، مرطوب‌کننده) استفاده نکنید. چنانچه هرگونه قرمزی، ورم یا ترشحات ایجاد شود به پزشک مراجعه کنید. در صورت وجود بخیه‌ای که نیاز به خارج کردن داشته باشد، پیش از رفتن به منزل پزشک برای شما توضیحات لازم را خواهد داد.

پس از جراحی از انجام چه کارهایی درمنزل باید خودداری کرد؟
این امر به نوع جراحی انجام شده بستگی دارد. پس از مرخص شدن و رفتن به منزل بایستی استراحت کنید ولی تمریناتی که به شما آموزش داده شده است را انجام دهید. از انجام امور زیر خودداری کنید:
ایستادن برای مدت طولانی
بلند کردن اشیای سنگین
انجام کارهای سنگین در منزل
پیاده‌روی در مسافتهای طولانی
فعالیت‌های خود را به تدریج افزایش داده تا به حالت طبیعی برگردید.

چه زمان می‌توان به محل کار بازگشت؟
در صورت انجام لاپاروسکوپی پس از یک یا دو هفته می‌توانید به سر کار بازگردید. بهبود کاملاً معمولاً دو تا چهار هفته زمان می‌برد. البته در صورت انجام لاپاروتومی به چهار تا شش هفته مرخصی از کار نیاز دارید. پیش از رفتن به منزل پرستار در این مورد توضیحات لازم را به شما خواهد داد.

چه زمانی می‌توانید رانندگی کنید؟
زمان رانندگی به نوع جراحی انجام شده و وضعیت جسمانی فعلی بستگی دارد. در هنگام رانندگی بایستی قادر باشید که در زمان مناسب و سریع خودرو را متوقف کنید. همچنین بایستی با شرکت بیمه مورد نظر مشورت نمایید.

چه زمانی می‌توان مجدداً رابطه جنسی برقرار کرد؟
پس از توقف خونریزی می‌توان مجدداً رابطه جنسی برقرار کرد. جهت جلوگیری از بارداری بایستی پیش از مرخصی از بیمارستان با پزشک یا پرستار مشورت کرده یا می‌توان به پزشک مراجعه کرد.

پس از جراحی دوران قاعدگی به چه صورت می‌باشد؟
زمان دوران قاعدگی پس از جراحی در هر زنی متفاوت می‌باشد. در برخی از مواقع آغاز قاعدگی چهار تا شش هفته پس از جراحی طبیعی می‌باشد. امکان دارد اولین قاعدگی پس از جراحی سنگین‌تر یا سبک‌تر از حالت عادی باشد، ولی این حالت بایستی بین دو تا سه ماه به حالت طبیعی بازگردد.

امکان حاملگی خارج از رحم مجدد چقدر می‌باشد؟
در بیشتر زنان حاملگی خارج از رحم تنها یکبار اتفاق می‌افتد. احتمال بارداری موفق در آینده بالا می‌باشد. حتی در صورتیکه فقط دارای یک لوله رحمی باشید، احتمال حاملگی تنها به میزان کمی کاهش پیدا می‌کند. احتمال حاملگی خارج از رحم مجدد بین ۷ تا ۱۰ مورد در هر ۱۰۰ مورد می‌باشد (۷ تا ۱۰ درصد). این مطلب به نوع جراحی انجام شده و هرگونه آسیب‌دیدگی زمینه‌ای در لوله رحمی باقیمانده و اندام لگنی بستگی دارد. زمانی که یک لوله رحمی آسیب ببیند (برای مثال در اثر چسبندگی) احتمال آسیب‌دیدگی دومین لوله رحمی نیز بالا می‌باشد. این مطلب به این معنی می‌باشد که نه تنها احتمال حاملگی کمتر از حد طبیعی می‌باشد، بلکه خطر بارداری خارج از رحم مجدد نیز وجود دارد. در صورت استفاده از کویل (IUCD) به نظر نمی‌رسد خطری در اثر خارج کردن کویل ایجاد شود.