وزن گیری مناسب در بارداری، آنچه باید بدانید

رسیدن به وزن مناسب در دوران بارداری و حفظ آن در محدودۀ صحیح، موضوع مهمی است که زنان باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. کنترل و تحت نظر قرار دادن وزن‌گیری در طول بارداری و سعی در نگاه داشتن آن در وضعیت مناسب می‌تواند نقش مهمی در سلامت جنین داشته باشد. در این مطلب با راه‌های کنترل و مدیریت وزن‌گیری در دوران بارداری آشنا می‌شوید.

محدودۀ وزنی مناسب
وزن‌‌گیری مناسب در دوران بارداری رابطۀ مستقیمی با شاخص تودۀ بدنی یا BMI شما در دوران بارداری دارد. شاخص تودۀ بدنی در واقع نسبت وزن به قد شماست و برای محاسبۀ آن کافی است وزن خود را به کیلوگرم بر ارتفاع قد خود به متر، به توان دو تقسیم کنید تا شاخص تودۀ بدنی شما مشخص شود. میزان وزن اضافه‌ای که باید در دوران بارداری کسب کنید، بسته به شاخص تودۀ بدنی شما پیش از بارداری است. بر اساس شاخص تودۀ بدنی، زنان به چهار دستۀ متناسب، کم‌وزن، اضافه وزن و چاق تقسیم می‌شوند که میزان وزن‌گیری مناسب بارداری‌های تک‌قلو برای هر دسته در زیر آمده است:
کم‌وزن: زنان با شاخص تودۀ بدنی کمتر از ۱۸/۵، کم‌وزن به حساب می‌آیند. از آنجا که کم‌وزنی می‌تواند خطرات جدی برای جنین داشته باشد، بهتر است زنان کم‌وزن، پیش از باردار شدن با رژیم مناسب وزن خود را به محدودۀ مناسب برسانند تا در دوران بارداری با مشکلی مواجه نشوند. با این حال مادران باردار کم‌وزن باید در طول دوران بارداری بین ۱۲ کیلو و ۵۰۰ گرم تا ۱۸ کیلوگرم وزن اضافه کنند. اگرچه وزن‌گیری این مادران در سه ماهۀ اول مانند سایرین خواهد بود ولی بهتر است در سه ماهۀ اول بین ۵۰۰ گرم تا ۲ کیلوگرم وزن اضافه کنند، اما در سه ماهۀ دوم و در ادامۀ بارداری باید به طور متوسط هفته‌ای ۵۰۰ گرم وزن اضافه کنند تا بتوانند وزن‌گیری خود را در محدودۀ مناسب نگه دارند.
متناسب: زنان با شاخص تودۀ بدنی بین ۱۸/۵ تا ۲۵، از نظر وزن و قد متناسب هستند. اگر شاخص تودۀ بدنی شما در دوران بارداری در این محدوده قرار دارد، در دوران بارداری باید به تدریج بین ۱۱ کیلو و ۵۰۰ گرم تا ۱۶ کیلوگرم وزن اضافه کنید. بهتر است در سه ماهۀ اول بین ۵۰۰ گرم تا ۲ کیلوگرم و در ادامۀ بارداری حدود ۴۰۰ گرم در هفته افزایش وزن داشته باشید. در این حالت وزن شما در محدودۀ مناسب برای بارداری خواهد بود. فراموش نکنید که گاهی ممکن است شما در سه ماهۀ اول وزن زیادی اضافه نکنید یا اصلاً اضافه وزن نداشته باشید. این موضوع تا زمانی که شما دچار کم‌آبی نشوید و حال عمومی خوبی داشته باشید، ایرادی ندارد.
اضافه وزن: زنان با شاخص تودۀ بدنی بین ۲۵ تا ۳۰، دارای اضافه وزن هستند. این مادران در دوران بارداری تنها باید بین ۷ تا ۱۱ کیلو و ۵۰۰ گرم وزن اضافه کنند. برای وزن‌گیری مناسب و متعادل بهتر است که این مادران در سه ماهۀ دوم تا پایان بارداری، هفته‌ای ۳۰۰ گرم وزن اضافه کنند. با این روش می‌توانند وزن‌گیری خود را در دوران بارداری کنترل کنند و در محدودۀ مناسب وزن‌گیری بمانند.
چاقی: زنان با شاخص تودۀ بدنی بیشتر از ۳۰، چاق محسوب می‌شوند. چاقی می‌تواند خطراتی را برای بارداری همراه داشته باشد و بهتر است مادر پیش از باردار شدن برای اصلاح وزن اقداماتی را انجام دهد. ورزش و رژیم غذایی سالم می‌تواند در رسیدن این مادران به محدودۀ مناسب پیش از بارداری مؤثر باشد. با این حال، این زنان در دوران بارداری باید بین ۵ تا ۹ کیلوگرم وزن اضافه کنند. وزن‌گیری این افراد در سه ماهۀ دوم و در ادامۀ بارداری باید ۲۰۰ گرم در هفته باشد تا بتوانند در محدودۀ وزن‌گیری مناسب باقی بمانند.

مشکلات ناشی از وزن‌گیری نامناسب
به دلیل شیوۀ زندگی امروزی، با چاقی و افزایش وزن‌گیری در بارداری بیشتر وجود دارد و کمتر زنانی هستند که وزن‌گیری پایین‌تر از حد طبیعی در بارداری داشته باشند. نوزادان زنانی که بیش از مقدار توصیه‌شدۀ مناسب در دوران بارداری وزن اضافه کرده‌اند، ممکن است هنگام تولد خیلی بزرگ باشند. این موضوع می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی هنگام زایمان طبیعی برای مادر و نوزاد شود. مطالعات نشان می‌دهد زنانی که در دوران بارداری بیش از حد وزن اضافه کرده‌اند، بیشتر در معرض احتمال زایمان سزارین یا تولد نوزاد نارس و کم‌وزن هستند. کم کردن وزن بعد از بارداری برای این زنان سخت‌تر خواهد بود و احتمال اضافه وزن در بارداری‌های بعدی آنها بیشتر است.
با این حال شروع بادراری با چاقی یا اضافه وزن نسبت به وزن‌گیری بیش از حد، خطر بیشتری برای مادر و جنین ایجاد می‌کند. زنانی که با اضافه وزن و چاقی باردار می‌شوند، بیشتر از سایرین در خطر عارضه‌هایی مانند دیابت بارداری، پره‌اکلامپسی، خونریزی پس از زایمان، عفونت‌ها، لخته شدن خون در عروق و بسیاری عوارض دیگر است. تولد نوزاد ماکروزوم و زایمان سخت از دیگر عوارض چاقی است که مشکلاتی برای نوزاد ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، زنانی که در شروع بارداری، کمبود وزن دارند یا به اندازۀ کافی در دوران بارداری وزن اضافه نکرده‌اند، بیشتر در معرض خطر تولد نوزادانی نارس یا با وزن‌کم؛ زیر ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم هستند. در صورت زایمان زودرس به دلیل نارسایی نوزادان ممکن است خطرات جدی و حتی مرگ‌، این نوزدان را تهدید کند.

کاهش وزن بعد از زایمان
بخش زیادی از وزن اضافه‌شدۀ شما بعد از زایمان کم می‌شود. مادرانی که افزایش وزن دوران بارداری آنها در محدودۀ سالم بوده است، معمولاً حدود نیمی از افزایش وزن بارداری خود را در چند هفتۀ اول بعد از زایمان از دست می‌هند، زیرا کودک هنگام تولد در حدود ۳ کیلو و ۲۰۰ گرم وزن دارد؛ کمی بیشتر یا کمتر از این نیز طبیعی است، و مایع آمنیوتیک در حدود یک کیلو، جفت نیم کیلو، رحم یک کیلو و خون و مایعات بدن حدود ۱/۵ کیلو از وزن شما را در پایان باداری تشکیل می‌دهند. اگر جنین حدود ۳ کیلو و ۵۰۰ گرم وزن داشته باشد، تقریباً ۷ کیلو و ۵۰۰ گرم تا ۸ کیلوگرم از وزن شما تقریباً بلافاصله پس از زایمان کم می‌شود.
علاوه بر این بخشی از وزن گیری شما به شکل چربی در بدن ذخیره شده است که این مقدار وزن‌گیری معمولاً شما را برای شیردهی شما آماده می‌سازد. بدیهی است که هرچه وزن‌گیری شما در بارداری بیش از حد مجاز باشد، بیشتر به شکل چربی در بدن ذخیره می‌شود و درصورتی‌که این مقدار اضافه وزن را از دست ندهید، شما به وزن اولیه برنمی‌گردید. بهتر است به یاد داشته باشید که وزن اضافه در دوران بارداری در طول نه ماه زمان صورت گرفته است و کاهش وزن، تقریباً در همان مدت یا حتی طولانی‌تر امکان‌پذیر است. رژیم غذایی سالم همراه با ورزش منظم، بهترین راه برای کاهش وزن بعد از زایمان است.
همچنین توجه داشته باشید که بعد از زایمان نیز نباید فوراً کاهش وزن با رژیم غذایی سخت را شروع کنید. شما به عنوان مادر یک نوزاد نیاز به مقدار زیادی انرژی دارید و این بدان معناست که بدن شما باید تمام مواد مغذی مورد نیاز را دریافت کند. اگر صبور باشید و به بدن خود شانسی برای انجام کار و سوخت و ساز طبیعی آن بدهید، از مقدار وزنی که به طور طبیعی کم می‌کنید شگفت‌زده خواهید شد، به خصوص اگر تغذیۀ کودک با شیر مادر را انجام می‌دهید.
اگر در کاهش وزن با مشکل مواجه شده‌اید، از یک متخصص تغذیه و شاید یک مربی تناسب اندام بخواهید در کاهش وزن با روند و سرعت سالم و درست به شما کمک کند. اگر باز هم به خاطر افزایش وزن زیاد، غمگین هستید، می‌توانید با سایر مادرانی که با اضافه وزن بارداری درگیر هستند درددل کنید تا آرام شوید و این واقعیت بجا و گذرا را بپذیرید.