استرس دوران بارداری، موجب چه مسائلی میشود؟

دو مطالعه از دانشگاه کلمبیا و کالج پادشاهی لندن بر اهمیت نظارت بر روان مادر در دوران بارداری به دلیل تاثیراتی که می‌تواند روی جنسیت و رشد مغز جنین بگذارد، تاکید دارند. دو مطالعه جدید، تأثیر استرس مادر در دوران بارداری بر رشد کودک را برجسته می‌کند. این تحقیقات، همبستگی شدیدی بین میزان تحمل استرس مادر در دوران بارداری و تعدادی از تاثیرات روی جنین از جمله رشد مغز جنین، خطر زایمان زودرس و حتی جنسیت نوزاد یافته‌اند.
مطالعه اول توسط دانشمندان کالج پادشاهی لندن انجام شده است که بزرگترین تحقیق انجام شده در مورد رابطه بین تحمل استرس مادر و رشد مغز نوزاد است. این تحقیق ۲۵۱ نوزاد متولد شده را بررسی کرده و با مقایسه اسکن‌های مغزی آنها، میزان رشد ماده سفید مغز آنها را با سطوح و نمرات استرس محاسبه شده توسط پرسشنامه تکمیل شده توسط مادران بررسی کرده است.
ماده سفید (White matter) یکی از بخش‌های سیستم عصبی مرکزی است. سیستم عصبی مرکزی از دو ناحیه ماده سفید و ماده خاکستری تشکیل شده است. این ماده بخش اصلی مغز و بخش سطحی نخاع را تشکیل می‌دهد و به‌طور عمده از سلول‌های گلیال و آکسون‌های میلینه تشکیل شده است. این آکسون‌ها پیام‌ها را از مخ به سایر بخش‌های سیستم عصبی منتقل می‌کنند. در ماده سفید به‌جز بافت چربی، مویرگ‌ها و عروق مشاهده می‌شوند و فسفولیپیدها نیز در ماده سفید فراوان هستند.
"الکساندرا لوتارسکو"، محقق اصلی این مطالعه می‌گوید: ما دریافتیم در مادرانی که در دوران بارداری و در دوره قبل از تولد استرس بیشتری متحمل شده‌اند، ماده سفید مغز نوزادان آنها تغییر یافته است.
مشخص شد که رشد مغز نوزادهایی که مادرانشان در دوران بارداری استرس زیادی داشته‌اند، تغییر می‌کند. ماده سفید به‌ویژه در منطقه‌ای به نام "آنسینات فاشیکولوس" کاهش می‌یابد. در این مرحله مشخص نیست که چه عواقب ناشی از پیشرفت غیر طبیعی در فاشیکولوس پیش می‌آید، اما پیوندهای بالقوه‌ای با اضطراب، آلزایمر، افسردگی و حتی اسکیزوفرنی دارد.
دومین مطالعه جدید که اخیراً منتشر شده است، توسط تیمی از محققان دانشگاه کلمبیا انجام شده و به طور اختصاصی در آن سعی شده است تا انواع مختلف استرس‌های دوران بارداری دسته‌بندی شود و مشخص کنند که آنها چگونه می‌توانند موجب پیامدهای مختلف روی نوزاد شوند.
۱۸۷ زن در طول بارداری‌شان با استفاده از پرسش‌نامه‌ها، خاطرات و ارزیابی‌های بدنی تحت نظارت قرار گرفتند.
در طول مطالعه سه دسته‌بندی برای استرس مشخص شد: ۱. استرس روانی شامل سطح بالایی از اضطراب و افسردگی از نظر بالینی. ۲. استرس جسمی که شامل فشار خون بالا و دریافت کالری بیش از حد است. ۳. وضعیت بدون استرس و سلامت.
یکی از یافته‌های جالب این تحقیق این بود که سطح بالای استرس روحی و روانی در دوران بارداری به طور چشمگیری شانس تولد نوزاد دختر را افزایش می‌دهد.
به طور کلی نسبت تولد پسر به دختر تقریباً ۱۰۵ به ۱۰۰ است، اما این نسبت در شرایط استرس فیزیکی ۹ به ۴ و در شرایط استرس روانی ۲ به ۳ می‌شود.
"کاترین مونک"، سرپرست این مطالعه گفت: محققان این الگو را پس از حوادث اجتماعی مانند حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در شهر نیویورک بررسی کرده‌اند و دریافته‌اند که پس از وقوع آن تعداد نسبی تولد پسر نسبت به دختر کاهش یافته است.
وی افزود: مطالعات ما نشان داده است که پسرها نسبت به محیط‌های نامطلوب دوران بارداری آسیب‌پذیرتر هستند و زنان پر استرس کمتر پسر به دنیا می‌آورند.
در مطالعه کلمبیا مشخص شد استرس جسمی همچنین با افزایش تولد زودرس و کاهش ضربان قلب جنین ارتباط دارد. عوارض تولد در گروه استرس روانی بالاتر هم بود.
هر دوی این مطالعات جدید به طور خاص تنها بر اینکه چه مکانیسم‌هایی می‌توانند باعث ایجاد این اثرات در جنین شوند، متمرکز نشده‌اند. "کاترین مونک" می‌گوید: تحقیقات روی حیوانات نشان می‌دهد هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌توانند مستقیماً بر رشد جنین تأثیر بگذارند.
وی می‌گوید: استرس همچنین می‌تواند بر سیستم ایمنی مادر تأثیر بگذارد و منجر به تغییراتی شود که بر رشد عصبی و رفتاری در جنین تأثیر می‌گذارد. آنچه از مطالعه ما مشخص است، این است که سلامت روان مادر نه تنها برای مادر بلکه برای فرزند آینده او نیز اهمیت دارد.
هر دو گروه از دانشمندان موافق تأکید بیشتر بر سلامت روانی مادر در دوران بارداری هستند. "الکساندرا لوتارسکو" تأثیر استرس مادران بر رشد جنین را چنان قوی می‌داند که می‌گوید: سلامت روان در دوران بارداری باید بخش عمده‌ای از برنامه یک مادر قبل از تولد نوزاد باشد.
وی افزود: ارائه‌دهندگان خدمات قبل از تولد باید بدانند که مهم است که در مورد استرس مادرها بیشتر بیندیشیم و ما باید از مادرانی که استرس دارند حمایت کنیم. این کار نه تنها به مادر کمک می‌کند، بلکه ممکن است از اختلال در رشد مغز در نوزاد جلوگیری کند و به طور کلی نتایج را بهبود بخشد.
مطالعه کالج پادشاهی لندن در مجله Biological Psychiatry و مطالعه دانشگاه کلمبیا در مجله PNAS منتشر شده است.