عوارض سقط خود خواسته، مادر چه گناهی کرده؟

هنوز هم بین کسانی که به واسطه حضور جنین در بدن مادر، او را صاحب‌ اختیار و تصمیم‌ گیر در به دنیا آمدن یا نیامدن کودک می‌‌دانند با کسانی که این کار را از نظر شرعی و علمی رد می‌کنند و حق حیات برای هر بچه‌ای قائل هستند جنگ و جدل برقرار است.
در ظاهر همه چیز به یک انتخاب ختم می‌شود. انتخاب برای اینکه آیا به موجودی که خلق شده اجازه رشد، به دنیا آمدن و فرصت زندگی در این دنیا را بدهیم و یا به این خاطر که قدرت بیشتری از او داریم برای از بین بردنش تصمیم بگیریم.
بارداری ناخواسته، بارداری در شرایط مالی بد، بارداری در یک زندگی ناموفق زناشویی و دلایل دیگر برای نخواستن یک بچه، اتفاقی است که ممکن است در زندگی هر زوجی بیفتد. اعتقاد، سن، تحصیلات، نوع نگاه به زندگی و هزاران مسئله دیگر هم عواملی هستند که زوجین بر اساس آن برای یک نطفه بسته شده، تصمیم‌گیری می‌کنند.
هنوز هم بین کسانی که به واسطه حضور جنین در بدن مادر، او را صاحب‌اختیار و تصمیم‌گیر در به دنیا آمدن یا نیامدن کودک می‌‌دانند با کسانی که این کار را از نظر شرعی و علمی رد می‌کنند و حق حیات برای هر بچه‌ای قائل هستند جنگ و جدل برقرار است.
آمار وزارت بهداشت ایران می‌گوید سالانه حدود ۴۲میلیون سقط عمدی در جهان رخ می‌دهد. از سال ۱۳۸۵ آمار سقط جهانی روبه افزایش بوده است. با این تفاوت که در کشورهای توسعه‌یافته این سیر نزولی بوده است اما در کشورهای در حال توسعه ( آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین) شاخص سقط عمدی با افزایش روبه‌رو بوده است.
در ایران اگرچه به دلیل غیرقانونی و غیرشرعی بودن سقط، اطلاعات رسمی موجود فقط به سقط‌های قانونی (سقط با مجوز و به دلایل پزشکی) منحصر می‌شود اما گزارش‌هایی از تعداد بالای سقط‌های غیرقانونی و احتمالا ناایمن هم وجود دارد. بخشی از عوارض این اقدام، مشکلات پزشکی است که درصد ابتلای آن برای زنی که سقط غیرقانونی انجام می‌دهد بسیار بالاست، اما بخش کمتر گفته شده ماجرا، عوارض روحی و روانی سقط است که دامنه آن تا خانواده هم می‌رسد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد حتی وقتی ظاهر یک سقط خودبه خود با سقط عمدی یکسان است، عوارض روحی و روانی آن برای یک زن و خانواده کاملا متفاوت است.
در گزارش پیش‌رو تعدادی از عوارض شایع روحی و روانی سقط جنین عمدی با استناد به منابع داخلی و خارجی گردآوری شده است.

مشکلات روانی
سقط خودبه‌خودی و سقط عمدی اتفاقاتی هستند که به صورت بالقوه باعث مشکلات روحی و روانی می‌شود. در ظاهر از دست دادن بچه به دلایل پزشکی و سقط عمدی دو اتفاق مشابه در زندگی زنان است. اما سقط خودبه خودی، غیرارادی و ناگهانی برای زنی اتفاق می‌افتد که انتظار داشته در چندماه آینده فرزندش را به دنیا بیاورد. در حالی که سقط عمدی یک کار برنامه‌ریزی شده است که مادر از وقوع آن خبر دارد.
مطالعه ای 5ساله که در سایت « BMC Medicine» منتشر شده میزان الگوی نرمال سلامت روانی افراد را قبل و بعد از این دو مدل سقط بررسی کرده است. چهل زن که سقط خودبه خودی را تجربه کرده‌اند و هشتاد زن که تجربه سقط عمدی داشته‌اند در بیمارستان مرکزی «بوسکرود نروژ» مورد مصاحبه قرار گرفتند. همه این زن‌ها، ده روز، شش ماه، دوسال و پنج سال بعد از سقط به سوالات یک پرسشنامه پاسخ دادند.
نتیجه این تحقیق نشان داد زنانی که دچار سقط خودبه خودی می‌شوند بیشتر امکان ابتلا به مشکلات روحی و روانی را دارند اما این مشکلات کوتاه‌مدت است و از شش ماه تجاوز نمی‌کند. درحالی که زنانی که مرتکب سقط عمدی می‌شوند از اختلالات روانی که بین دو تا پنج سال طول می‌کشد رنج می‌برند. همچنین زنان دسته دوم بیشتر از سایر زنان به صورت کلی دچار انواع اختلالات روانی می‌شوند.
زنان با سابقه سقط خوبه خودی زودتر نشانه‌های خشم، غم، از دست دادن، گناه و عصبانیت را پشت سر می‌گذارند. اما در نقطه مقابل، زنانی که سقط عمدی انجام می‌دهند مدت طولانی با احساس عصبانیت، گناه و خجالت درگیر می‌شوند و این احساسات در آن‌ها بسیار دیرتر تسکین پیدا می‌کند.

اضطراب
مطالعه دیگری که نتایج آن در«مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا» منتشر شده می‌گوید که میزان بستری زنان با سابقه سقط عمدی نسبت به جمعیت عمومی زنان بیشتر است. این تحقیق که نرخ پذیرش روانی زنان ۱۳ تا ۴۹ ساله در بازه ۹۰ روز تا ۴سال بعد از سقط خودبه خودی و سقط عمدی را مقایسه کرده است؛ سابقه اختلال افسردگی سایکوتیک و اختلال دوقطبی را در زنانی که سقط عمدی انجام می‌دهند بیشتر اعلام می‌کند.
اما نکته جالب این تحقیق این است که هرچه سن بارداری بیشتر باشد، سقط عمدی عوارض روحی بیشتری به جا می‌گذارد و تمام اختلالات فوق با بالا رفتن سن حاملگی در زنی که اقدام به سقط عمدی می‌کند، تشدید می‌شود.

اختلال خواب و کابوس
مقاله «تجربیات سقط» می‌گوید که «اختلال خواب» از مهم‌ترین مشکلات زنان پس از سقط خودخواسته است. زنی ۲۲ساله گزارش کرده است که روح کودکم را هرشب حس می‌کنم که به سمت من می‌آید. در بعضی خواب‌هایم کودک را در بزرگسالی می‌بینم.
در این مقاله، پژوهشی هست که می‌گوید طی یک مطالعه 23درصد زنان رویاهای تکراری و اضطراب‌آور گزارش داده‌اند. 45درصد زنان گفته‌اند که در خواب انگار روند سقط را دوباره تجربه می‌کنند. 29درصد از تکرار خاطرات سقط گفته‌اند و 35درصد هم گفته‌اند که تا مدت‌ها از هر چیزی که آن‌ها را یاد سقط بیاندازد دوری کرده‌اند.
در کتاب «سقط، فقدان و بازیابی» نویسنده، کابوس‌هایش را اینطور توصیف می‌کند که می‌بیند فرزندش در آب غرق می‌شود. یا اینکه مجبور است او را در آتش بیاندازد و به این خاطر از او عذرخواهی می‌کند.

ارتباط دوران کودکی مادر و سقط
مطالعه‌ای با عنوان «مقایسه سبک‌های دلبستگی در مادران با سابقه سقط جنین عمدی و خودبه خودی و مادران بدون سابقه سقط» در فصلنامه باروری و ناباروری منتشر شده است. این مطالعه بخشی از عوامل موثر در نگاه مادران به سقط و یا نگه داشتن جنین را جمع‌آوری کرده است.
مادرانی که نیازهای دوران کودکی‌شان در رابطه والدین ارضاء نشده باشد و بعدها این نیاز در رابطه با همسر هم برآورده نشود، تحت تاثیر این ناهنجاری‌های هیجانی نمی‌توانند ارتباط درستی هم با کودک خود برقرار کنند. به خاطر اینکه سقط عمدی «انتخابی » است، ارتباط زیادی بین «انتخاب سقط عمدی» و «احساس فقدان» وجود دارد. این احساس فقدان ناشی از تعارضات عاطفی و ارتباطی مادران است و بیشتر این مادران در روابط نزدیک احساس ناخوشایندی از نظر عاطفی دارند.
از طرف دیگر، زوج‌هایی که روابط مثبت و بهتری با دیگران دارند و همچنین عاطفی‌تر هستند، بیشتر تمایل دارند تا کودک را نگه دارند.
تحقیق« ژورنال پزشکی خانوادگی کانادا» می‌گوید که زنان بعد از سقط خودخواسته، اغلب دچار مشکلات رفتاری با فرزندان فعلی و یا بعدی خود می‌شوند. در واقع در این دسته از مادران، ریسک ابتلاء به سوءرفتار با فرزند، بالاتر است.

سقط و روابط درون خانوادگی
سقط عمدی حتی ممکن است رابطه زن با همسر و در نهایت خانواده را هم تحت تاثیر قرار بدهد. در مقاله‌ای که تحت عنوان «مردان و سقط» در سال ۱۹۸۴ منتشر شده است، پژوهشگر هزار مرد را در ۳۰کلینیک سقط جنین در آمریکا مورد مطالعه قرار داده است. ۷۵درصد از این مردان بهترین راه را این می‌دانستند که احساساتشان را کنترل و مخفی کنند. ۴۰درصد از این مردان هم نوع حمایتشان از زنی که برای سقط به کلینیک آمده بود این بود که او را مشایعت کنند و پول کلینیک را پرداخت کنند!
درحالی که این مردان ترس‌های دیگری هم داشتند؛ مثل احساس گناه از به وجود آوردن فرزندی که نمی‌خواهند، احساس تنش بابت اینکه زن، آن‌ها را به خاطر موقعیت پیش آمده مقصر بداند یا ترس از اینکه نتوانند با استرس، غم از دست دادن چیزی که فرزندشان تلقی می‌شد و تاثیر این موضوعات بر روی رابطه با همسرشان کنار بیایند.
مطالعه دیگری ۲۰ زوج را بعد از سقط عمدی با ۲۰زوج بعد از سقط غیرعمدی مقایسه کرده است. شش مرد از گروه اول ابراز ناراحتی، فقدان و تنهایی کردند.

سقط و آمار جهانی
پژوهش‌های بین‌المللی از بیشتر شدن آمار «خودکشی» بین زنانی که سقط عمدی انجام می‌دهند حکایت دارد.

در پژوهشی که در نیوزیلند انجام شده زنانی که به صورت خودخواسته به بارداری خود خاتمه داده‌اند، بیشتر از زنانی
که باردار نیستند یا سقط غیرعمدی داشته‌اند در معرض ابتلا به سوءمصرف الکل و موادمخدر هستند.

نرخ خودکشی یکی از فاکتورهای بررسی سلامت و بهداشت روانی است. در یک مطالعه مشخص شده زنانی که سقط می‌کنند نسبت به زنانی که فرزندشان را به دنیا می‌آوردند تا 12ماه بعد از پایان بارداری، شش برابر بیشتر امکان دارد دست به خودکشی بزند.