هیدرونفروز کلیه جنین چیست؟

بعضی وقت‌ها جنین در رحم مادر دچار مشکلاتی می شود که می تواند برای سلامتی او خطر آفرین باشد. از مشکلات قلبی گرفته تا کلیه و ...هیدرونفروز کلیه یکی از همین مشکلاتی است که ممکن است در دوران جنینی رخ بدهد. اما هیدرونفروز یا ورم کلیه در جنین به چه دلایلی بروز می‌کند؟ راه درمان آن چیست؟

هیدرونفروز را بهتر بشناسید
هیدرونفروز یا ورم کلیه وقتی اتفاق می‌افتد که لگنچه‌ها که مسئول جمع کردن ادرار هستند بزرگتر از حد معمول باشند. همین موضوع باعث بزرگ شدن بیش از حد کلیه‌ها یا سرریز شدن ادرار می‌شود. هیدورنفروز کلیه انواع متفاوتی دارد که بسیاری از آنها هیچ آسیبی به کلیه‌ها نمی‌زند، هرچند بعضی موارد هیدرونفروز همراه با نقص عملکرد کلیه است. ورم کلیه ممکن است یک کلیه یا هر دو کلیه را درگیر کند. این اختلال در جنین پسر بیشتر از جنین دختر رخ می‌دهد.

راه تشخیص هیدرونفروز کلیه جنین
این عارضه معمولا در زمان سونوگرافی در سه ماهه دوم به بعد مشخص می‌شود. ۹۰ درصد حجم مایع داخل رحمی (مایع آمنیوتیک) از ادرار جنین است. جنین از هفته ۱۱ بارداری ادرار تولید می‌کند. به همین دلیل کاهش حجم مایع آمنیوتیک که توسط سونوگرافی تشخیص داده می‌شود، اهمیت زیادی دارد و نشان دهنده اختلال در عملکرد هر دو کلیه جنین و یا انسداد در مسیر خروجی مثانه است. پزشک شکل کلیه‌های نوزاد و مقدار مایع آمنیوتیک در رحم مادر را بررسی و عامل انسداد مجرای ادرار را تشخیص می‌دهد.

دلایل بروز هیدرونفروز کلیه
هیدرونفروز به دلیل بسته شدن بخشی از مجرای ادرار یا برگشت ادرار یعنی جریان رو به بالای ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها رخ می‌دهد. رشد غیرطبیعی یا شکل‌گیری نابه‌هنجار کلیه‌ها هم می‌تواند باعث بروز ورم کلیه شود. عوامل ژنتیکی هم در بزرگ شدن کلیه ها بی تاثیر نیستند. اما هیدرونفروز کلیه جنین در سه حالت بروز پیدا می‌کند:
هیدرونفروز خفیف
وقتی اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بارداری بین ۴ الی ۷ میلی متر و در سه ماهه سوم بارداری تا ۹ میلی مترباشد، هیدرونفروز خفیف است. در بیشتر موارد هیدرونفروز خفیف دربارداری برطرف می‌شود و مشکل کلیوی جدی برای نوزاد ایجاد نمی کند، اما ممکن است در بعضی موارد بعد از تولد نوزاد نیاز به درمان داشته باشد.
هیدرونفروز متوسط
اگر اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بارداری ۷ الی ۱۰ میلی متر و در سه ماهه سوم ۹ الی ۱۵ میلی متر باشد، یعنی هیدرونفروز متوسط است.
هیدرونفروز شدید
اگر اندازه لگنچه کلیه در سه ماهه دوم بیش از۱۰ میلی متر و در سه ماهه سوم بیش از ۱۵ میلی متر شود، هیدرونفروز شدید نامیده می‌شود. در موارد هیدرونفروز متوسط تا شدید، احتمال اختلالات مادرزادی کلیوی در جنین افزایش می‌یابد و احتمالا جنین به درمان و جراحی بعد از تولد نیاز پیدا می‌کند.

کنترل هیدرونفروز در دوران بارداری
اگر پزشک تشخیص بدهد که کلیه جنین دچار هیدرونفروز شده است تا پایان بارداری وضعیت جنین را به طور منظم بررسی می‌کند تا متوجه تشدید احتمالی عارضه بشود و مقدار مایع آمنیوتیک را بررسی کند. متخصص اورلوژی کودکان هم نتیجه سونوگرافی جنین را بررسی می‌کند. متخصص اورولوژی روش‌های ارزیابی و درمان پس از تولد نوزاد را به والدین توضیح می‌دهد. در بیشتر مواقع نیازی به زایمان زودهنگام نیست و نوزاد در زمان مقرر و پس از طی شدن کامل دوران بارداری متولد می‌شود. اما در موارد نادر وقتی پزشک تشخیص می دهد مایع آمنیوتیک در رحم خیلی کم شده، مداخله در دوران بارداری را انتخاب می کند، چون ممکن است جان جنین در خطر باشد. در این وضعیت پزشک شانت یا لوله را در سوزن بزرگی قرار می‌دهد، سپس آن را وارد شکم می‌کند و آن را مستقیما وارد مثانه بزرگ شده نوزاد می‌کند. پزشک با شانت‌گذاری ادرار جمع شده و گیر افتاده در مثانه را تخلیه و وارد کیسه آمنیوتیک می‌کند. بعد از تولد نوزاد هم آزمایش‌های متعددی برای تعیین علت هیدرونفروز انجام می‌شود. بعضی آزمایش‌ها روی نمونه خون گرفته شده از نوزاد انجام می‌شود و بعضی عکس‌های رادیولوژی خاصی است. معمولا سونوگرافی نوزاد، شبیه سونوگرافی دوران بارداری، به منظور بررسی اندازه، شکل و محل کلیه‌ها انجام می‌شود.

درمان هیدرونفروز
همه نوزادانی که سابقه هیدرونفروز جنینی یا هیدرونفروز نوزادی دارند تا زمان بررسی تشخیصی کامل و تعیین تکلیف قطعی باید از آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت‌های ادراری استفاده کنند. البته فقط پزشک متخصص می‌تواند نوع و دوز مصرفی آنتی بیوتیک را مشخص کند. زمانی که نوزاد به عمل جراحی نیاز نداشته باشد، باید با انجام سونوگرافی های مکرر و اسکن کلیه مدام وضعیتش بررسی شود. بررسی میزان عملکرد کلیه، کنترل فشار خون، وضعیت رشد جسمی کودک و آزمایش‌های مکرر ادراری از نظر بررسی عفونت ادراری از فاکتورهای مهم است.