ارتباط سرطان پستان و شیردهی

با توجه به شیوع بالای سرطان پستان در زنان و پایین بودن سن نسبی ابتلا به این بیماری در ایران، بسیار محتمل است که ابتلا به این سرطان مصادف شود با بارداری یک زن. در این صورت، چه ملاحظاتی باید در نظر گرفته شود تا بارداری و بیماری بتوانند با هم کنار بیایند؟

آیا احتمال دارد یک خانم در حالی که باردار است، به سرطان پستان مبتلا شود؟
بله، سرطان پستان در هر موقعی از زندگی یک خانم ممکن است اتفاق بیفتد؛ از جمله در هنگام بارداری و شیردهی. این سرطان در کمین همه خانم‌ها در هر دوره از زندگی است.
بارداری، احتمال ابتلا به آن را بیشتر می‌کند یا کمتر؟
اصلا هیچ تاثیری ندارد. یعنی میزان ابتلا به این سرطان در دوران بارداری با میزان ابتلا به آن در سایر دوران‌های زندگی هیچ تفاوتی ندارد. به همان صورتی که خانم‌ها در دوران غیر از بارداری به این بیماری مبتلا می‌شوند، در دوران بارداری هم احتمال ابتلای‌شان هست.
سن بارداری چطور؟ آن‌ هم تاثیری ندارد؟ نه، آن هم تاثیر چندانی ندارد. درست است که اگر خانمی اولین بارداری‌اش بعد از سن ۳۰ سالگی باشد، احتمال ابتلا‌ی‌اش به سرطان پستان کمی بیشتر می‌شود، اما این به معنی آن نیست که او در دورانی که باردار است مبتلا به این بیماری شود. ممکن است سرطان در بارداری یادر هر زمان دیگری اتفاق بیفتد اگر خانم ۴۰ ساله‌ای باردار باشد در مقایسه با خانم ۳۰ ساله ای که باردار است، از نظر احتمال ابتلا هیچ تفاوتی بین آنها وجود ندارد. البته افرادی که سن بالاتری دارند احتمال ابتلای‌شان به سرطان پستان بیشتر است اما این احتمال ربطی به بارداری ندارد و به سن خانم مرتبط است.

چرا یک خانم باردار ممکن است به سرطان پستان مبتلا شود؟

علت سرطان پستان به‌طور کامل کشف نشده و هنوز مشخص نیست چرا سلولی در سینه رشد می‌کند و تبدیل به سرطان می‌شود. درست است که می‌دانیم برخی از عوامل از جمله سابقه خانوادگی و سبک زندگی در بروز این قضیه مهم است اما علت اصلی سرطان ناشناخته است. در دوران بارداری هم همین‌طور است. علت سرطان در دوران بارداری هم نامشخص است. تنها چیزی که در خانم‌های باردار نسبت به خانم‌های غیرباردار، تفاوت وجود دارد این است که به دلیل اینکه سینه‌ها در دوران بارداری متورم هستند و بزرگ‌تر می‌شوند، توده‌هایش دیرتر پیدا می‌شوند. و خانم‌ها معمولا انتظار ندارند که در سینه‌هایشان توموری تشکیل شده باشد. و هر چیزی که در سینه پیدا می‌کنند به بارداری خود ربط می‌دهند؛ مثلا تصور می‌کنند شیر در سینه جمع شده است. سرطان‌های دوران بارداری و شیردهی دیرتر تشخیص داده می‌شود و حتی ممکن است در مراحل پیشرفته‌تری به پزشک مراجعه شود.

علایم این سرطان در دوران بارداری چگونه است؟
اغلب خانم‌هایی که سرطان پستان دارند با یک توده بدون درد به پزشک مراجعه می‌کنند. این توده بدون درد به طور اتفاقی توسط خانم باردار لمس شود که این خانم باید به پزشک مراجعه کنند تا با انجام بررسی‌های لازم مشکل‌شان بررسی شود. تورم پستان، غیرقرینه شدن پستان، افزایش اندازه نسبت به پستان دیگر، کشیده شدن پوست پستان به داخل، تغییر شکل نوک پستان، تغییر رنگ پستان (رنگ قرمز در تشخیص بسیار مهم است) و ترشحات داخلی در دوران بارداری در خیلی اوقات دیده می‌شود که البته در اغلب موارد خوش‌خیم هستند و ربطی به سرطان ندارند اما با این همه، اگر ترشحات یک طرفه بوده و از یک منفذ پستان خارج شود برای ما بسیار اهمیت دارد و باید بررسی شود.

آیا ممکن است امتناع از خوردن شیر توسط نوزاد بیانگر سرطان پستان باشد؟نه! سلول‌های سرطانی به داخل شیر راه پیدا نمی‌کنند و موجب تغییر طعم شیر نمی‌شوند و شیر ضرری برای بچه ندارد. اما در موقع درمان و شیمی‌درمانی، شیردهی معمولا باید قطع شود. اما شیردهی از پستانی که مبتلا به سرطان شده هیچ تفاوتی با شیردهی از پستان سالم ندارد.

تشخیص سرطان پستان در بارداری چگونه است؟

هر ضایعه و هر تغییر پوستی در خانم‌هایی باردار و غیرباردار باید بیشتر بررسی شود. در خانم‌های باردار برای تشخیص سرطان پستان از معاینه دقیق و از سونوگرافی استفاده می‌شود اگر به توده‌ای برخورد کردیم معمولا از آن نمونه‌برداری می‌کنیم. در دوران بارداری محدودیت‌های برای انجام روش‌های تشخیصی وجود دارد. از جمله اینکه ماموگرافی را معمولا به دلیل اشعه سعی می‌کنیم انجام ندهیم. در صورتی که مجبور شدیم ماموگرافی را در زن باردار انجام دهیم می‌توانیم با قرار دادن وسایل محافظ کننده‌‌ای به نام «شیلد» روی شکم مادر که مانع از نفوذ اشعه به بچه می‌شود، این روش تشخیص را انجام می‌دهیم. که در این صورت ماموگرافی خطرناک‌ نخواهد بود. در عین حال برای انجام عمل‌های جراحی و نمونه‌برداری سعی می‌کنیم در خانم باردار از روش‌هایی استفاده کنیم که بی‌هوشی عمومی لازم نداشته باشند و با بی‌حسی موضعی این کار را انجام دهیم. البته در صورتی که ثابت شود توده سرطانی است و نیاز به عمل جراحی داشته باشد، آن موقع می‌توانیم با رعایت برخی از مسایل بیمار را در حین بارداری عمل جراحی کنیم و برای بی‌هوشی هم از داروهایی استفاده می‌کنیم که برای بچه ضرر نداشته باشد.

سیر درمانی سرطان پستان در بارداری چگونه است؟

بستگی به این دارد که سرطان پستان در چه زمانی از بارداری تشخیص داده شود. اگر در اوایل بارداری تشخیص داده شود، ممکن است پیشنهاد کنیم که مادر، فرزندش را سقط کند؛ چرا که درمان‌هایی که برای او شروع می‌شود ممکن است در سه‌ماهه اول بارداری برای جنین خطرناک باشد و موجب بروز مشکلاتی شود. اما اگر در سه‌ماهه دوم و سوم تشخیص داده شود، در عین حال که عمل جراحی را در حین بارداری انجام می‌دهیم، درمان‌ها را بعد از آن می‌توانیم برای بیمارمان انجام دهیم و اختلالی هم برای جنین ایجاد نمی‌شود. پس دو مرحله را باید در نظر گرفت: یکی اینکه بیمار در چه مرحله‌ای از بارداری قرار دارد و دیگر اینکه در چه مرحله‌ای از بیماری قرار دارد و چه درمان‌هایی برای او پیشنهاد می‌شود و این دو مساله باید به دقت مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت تصمیم‌گیری شود. تقدم و تاخر کارهای درمانی مثل عمل جراحی و شیمی‌درمانی و رادیوتراپی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اگر بیمار در مرحله‌ای باشد که قرار باشد جراحی شود، این کار انجام می‌شود و اگر توده کوچک باشد گاهی با بی‌حسی موضعی عمل می‌شود اما خوشبختانه در حال حاضر داروها‌ی زیادی وجود دارد که بسیاری از آنها در بارداری خطر زیادی برای جنین و مادر ایجاد نمی‌کنند همان‌طور که ما می‌توانیم آپاندیسیت را در بارداری عمل کنیم و مشکلی هم ایجاد نمی‌شود؛ سرطان پستان را هم می‌توانیم به همان صورت عمل کنیم و معمولا با در نظر گرفتن برخی از مسایل و انتخاب داروی مناسب مشکلی برای جنین و مادر پیش نخواهد آمد. شیمی‌درمانی در سه‌ماهه دوم و سوم قابل انجام است و مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کند اما پرتودرمانی را معمولا سعی می‌کنیم به بعد از زایمان منتقل کنیم. وقتی در نیمه دوم بارداری متوجه سرطان پستان مادر باردار می‌شویم، جراحی و شیمی‌درمانی‌اش انجام می‌شود و وقتی شیمی درمانی تمام شد، معمولا بچه به دنیا آمده است و بعد اشعه‌ درمانی بعد از زایمان انجام می‌شود.

شیردهی بعد از سرطان پستان چگونه خواهد بود؟

معمولا وقتی برای بیمار، درمان سرطان پستان انجام می‌شود، به مادر گفته می‌شود که شیردهی را قطع کند. چون داروهایی که به بیمار می‌دهیم معمولا مادر نباید به فرزندش شیر بدهد. البته این مادر پس از گذراندن مراحل درمانی قادر است که به فرزند بعدی‌اش شیر بدهد اما دادن شیر مادر به نوزادی که مادرش تحت شیمی‌درمانی است توصیه نمی‌شود.

آیا امکان بارداری بعد از سرطان پستان وجود دارد؟
درمان‌هایی که برای سرطان پستان انجام می‌شود موجب نازایی کامل نخواهد شد. یعنی فرد بعد از سرطان پستان امکان بچه‌دار شدن دارد. البته این در مورد بیماران مختلف، متفاوت است و تصمیم با پزشک است که آیا خانمی بعد از سرطان پستان باردار شود یا خیر. اولا برای ما مهم است که نوع سرطان پستان چگونه است چرا که برخی از انواع سرطان‌های پستان به هورمون‌ها حساس هستند و برخی‌ها به هورمون حساس نیستند. معمولا به بیمارانی که برای سرطان پستان درمان می شوند توصیه می‌شود بعد از اتمام درمان‌شان برای بچه‌دارشدن حداقل 2 سال صبر کنند به برخی از بیماران که تومورشان به هورمون حساس است ممکن است گفته شود که تا 5 سال صبر کنند و از بچه‌دارشدن جلوگیری کنند. اما باز هم تاکید می کنم که وضعیت بیمار و وضعیت تومور و شرایط فرهنگی و خانوادگی بسیار مهم است. چرا که اگر برخی خانم‌ها بخواهند این مدت صبر کنند، سال‌های طلایی بچه‌دارشدن را از دست خواهد داد. در این صورت، ممکن است به او زودتر اجازه بچه‌دارشدن داده شود. به بیماری که دو فرزند دارد ممکن است توصیه شود که دیگر بچه‌دار نشود.