تخمک گذاری بعد از زایمان، چقدر طول می کشد؟

خیلی از زوجین پس از تولد اولین فرزند خود نگران باردار شدن مجدد هستند. مخصوصا اگر در اطراف خود مادرانی را دیده باشند که بعد زایمان دوباره باردار شده اند.
بارداری بلافاصله پس از زایمان، برای بسیاری از مادران نگران کننده است.

با این حساب باید به فکر روش های پیشگیری از بارداری باشید، شاید بخواهید روش هایی را که پیش از بارداری برای پیشگیری استفاده می کردید، دوباره به کار ببرید، شاید هم به دنبال شیوه دیگری باشید. انتخاب با شماست.
با دکتر شیوا فاطمی شریعت پناهی، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مصاحبه کرده ایم تا از زبان ایشان در مورد بهترین روش جلوگیری از بارداری پس از زایمان بیشتر بدانیم.

تا چه مدت بعد از زایمان بهتر است زوجین روابط زناشویی نداشته باشند؟
نمی توان برای شروع این کار بعد از زایمان تاریخ یا زمان دقیقی تعیین کرد. در خانم ها چه زایمان طبیعی داشته و چه به روش سزارین زایمان کرده باشند، تا زمانی که خونریزی وجود دارد، نباید تماس جنسی انجام شود و بهتر است تا ۶ هفته پس از زایمان نیز روابط زناشویی برقرار نشود زیرا دستگاه تناسلی زن بعد از زایمان حدود ۶ هفته زمان می برد تا به حالت عادی برگردد. در زایمان به روش طبیعی، به علت تغییراتی که در مجرای تناسلی زن ایجاد شده، بهتراست روابط زناشویی کمی دیرتر از سر گرفته شود.
البته ممکن است زن با شروع مقاربت دردهایی در ناحیه تناسلی احساس کند یا به دلیل خشکی مخاط مجرای تناسلی حین روابط زناشویی درد داشته باشد. در این صورت استفاده از ژل های لغزنده کننده مجرا و تغییر وضعیت هنگام نزدیکی می تواند موثر باشد.

آیا این باور صحیح است که مادری که شیر می دهد باردار نمی شود؟
بله، معمولا مادری که بعد از زایمان به فرزندش شیر می دهد، به علت ترشح هورمون پرولاکتین و به دنبال آن عدم تخمک گذاری باردار نمی شود، البته فقط تا ۶ ماه، یعنی تا زمانی که قاعدگی شروع نشده، مادر به فرزندش شیر می دهد و از هیچ غذای مکمل دیگری برای تغذیه نوزاد استفاده نمی کند. در خانمی که یک ماه بعد قاعدگی اش شروع شده است، احتمال بارداری وجود دارد اما نکته ای که خانم ها بعد از زایمان باید به آن توجه کنند این است که فقط به دلیل عدم قاعدگی و تخمک گذاری، نباید بی هیچ روش پیشگیری و بدون نگرانی، روابط زناشویی داشته باشند.
یکی از روش های مناسب برای پیشگیری از بارداری در مادران شیرده، مصرف قرص های محرک شیردهی (لاینسترول؛ یک هورمون پروژسترونی) است که ترجیحا بهتر است در ۶ ماه اول پس از زایمان مصرف شوند، به این شرط که شیرخوار به جز شیر مادر از هیچ نوع نوشیدنی یا غذای دیگری استفاده نکند.

بهترین روش برای جلوگیری از بارداری پس از زایمان کدام است؟
اصلا نمی توان گفت بهترین روش جلوگیری از بارداری پس از زایمان کدام است ولی معمولا زنانی که زایمان می کنند در ۶ ماه اول می توانند از روش های جلوگیری مثل iud و قرص های پروژسترونی استفاده کنند، ولی قرص های ترکیبی و قرص هایی که در بازار وجود دارد به دلیل داشتن هورمون استروژن که باعث کاهش کیفیت و کمیت شیر می شود، مناسب نیستند.
«می نی پیل» (قرص پروژسترونی) است. حتما باید سر ساعت مصرف شود و اگر به فاصله ۳ ساعت تاخیر داشته باشیم باید همراه آن از روش دیگری برای جلو گیری از بارداری استفاده شود. گذاشتن آی یودی هم اگر خانمی عفونت نداشته باشد بعد از ۶هفته مشکلی ایجاد نمی کند.

خانم دکتر! گفتید iud از بهترین وسایل پیشگیری از بارداری است، مزیت آن چیست؟
همانطور که می دانید iud وسیله کوچکی از جنس پلاستیک است که گاه در بدنه آن مس یا هورمون به کار رفته است. کاربرد این وسیله روشی مطمئن، موثر و طولانی مدت برای پیشگیری از بارداری است. Iud معمولا برای خانم های شیرده، خانم هایی که تمایلی به استفاده از روش های هورمونی ندارند یا به دلیل بیماری در استفاده از روش های دیگر پیشگیری از بارداری مشکل دارند، خانم هایی که ترجیح می دهند روشی انتخاب کنند که نیاز به مصرف روزانه یا استفاده برای هر بار نزدیکی نداشته باشد. خانم هایی که حداقل یکبار زایمان کرده و به یک روش موثر و مناسب احتیاج دارند، مفید است.

آیا این روش عارضه ای هم دارد؟
از عوارض iud می توان به افزایش حجم و مدت خونریزی قاعدگی که معمولاً پس از چند دوره قاعدگی برطرف می شود و به حالت قبل بازمی گردد و نیز خروج خود به خود iud که بیشتر در ماه اول در جا گذاری یا پس از زایمان دیده می شود، اشاره کرد اما چون در روابط زناشویی زن و شوهر تداخل ایجاد نمی کند، به یادآوری روزانه نیاز ندارد و آثار زیانباری برای بارداری های بعدی نخواهد داشت و بلافاصله پس از برداشتن آن بارداری به طور طبیعی اتفاق می افتد، بسیاری از مادران پس از زایمان اول آن را ترجیح می دهند.

معایب استفاده از آی‌ یو دی
احتمال خارج شدن خودبه‌خودی ؛
پیشگیری نکردن از بیماری‌های منتقل‌شونده از راه تماس جنسی (STIs) ؛
نیاز داشتن به معاینه‌ی دوره‌ای.

اگر خانمی خواست iud را به عنوان روش جلوگیری از بارداری پس از زایمان اول استفاده کند، چه زمانی مراجعه کند؟
زمان مناسب گذاشتن iud، در روزهای دوم تا پنجم قاعدگی یا شش هفته پس از زایمان است. در ضمن مادر باید در ماه اول پس از استفاده از iud از روش های پیشگیری دیگری به طور همزمان استفاده کند. برای کنترل و معاینه باید یک ماه بعد، ۳ ماه بعد و سپس سالی یکبار به مرکز بهداشتی یا پزشکی مراجعه کنید. نکته مهم دیگر آنکه تعویض iud پس از پایان مدت زمان اثر آن ضروری است.

مهمترین مطالب در این باره:

اکثر مادرانی که به نوزاد خود شیر می دهند، تا سه ماه بعد از زایمان عادت ماهانه نمی شوند، ولی بعد از آن قاعده می شوند. البته مادران شیردهی هم وجود دارند که یک تا دو سال بعد از زایمان، عادت ماهیانه می شوند. طبق تحقیقات مشخص شده است که یک سری عوامل در شروع قاعدگی و پریود در دوران شیردهی موثرند.
طی قاعدگی و پریود در دوران شیردهی، خانم ها به واسطه از دست دادن مقدار قابل توجهی خون، انرژی خود را از دست می دهند. حال اگر خانمی هم به نوزاد خود شیر دهد و هم عادت ماهیانه در زمان شیردهی داشته باشد، انرژی از دست رفته او چند برابر می شود. بنابراین عادت ماهیانه نشدن در دوران شیردهی، مزیتی تلقی می شود. همچنین شیردهی مداوم مادر به نوزاد خود، یکی از راه های جلوگیری از بارداری محسوب می شود، اما یک سری شروط دارد.
نکته ای که مادران شیرده باید بدانند شناخت عواملی است که در بازگشت تخمک گذاری و به تبع آن شروع قاعدگی تاثیر می گذارد. همچنین مادر باید بداند که چه عواملی در عقب انداختن چرخه قاعدگی موثر می باشد.هر فردی با فرد دیگر متفاوت است (تفاوت های فردی) و این تفاوت ها در شروع عادت ماهیانه و پریود در دوران شیردهی پس از زایمان هم وجود دارد. اگرچه اکثر مادرانی که به نوزاد خود شیر می دهند، تا سه ماه بعد از زایمان عادت ماهانه نمی شوند، ولی بعد از آن قاعده می شوند.
البته مادران شیردهی هم وجود دارند که یک تا دو سال بعد از زایمان، عادت ماهیانه می شوند. طبق تحقیقات مشخص شده است که یک سری عوامل در شروع قاعدگی موثرند.

تغذیه نوزاد فقط با شیر مادر طی شش ماه اول زندگی
اگر مادر طی شش ماه اول زندگی، به صورت مداوم و پی در پی به نوزاد خود شیر بدهد و هیچ گونه ماده غذایی دیگری به او ندهد، می تواند تا حدی مطمئن باشد که این کار، تخمک گذاری را سرکوب می کند و شروع قاعدگی را عقب می اندازد.
تحقیقات نشان داده است که اگر بین وعده های شیردهی، موادغذایی دیگری به نوزاد داده شود، جایگزین چند وعده شیردهی می شود و فاصله بین وعده های شیر دهی را افزایش می دهد. در نتیجه سبب می شود که هورمون پرولاکتین کمتر ترشح شود.
هورمون پرولاکتین که از غده هیپوفیز ترشح می شود سبب ترشح شیر از سینه مادر می شود و از طرف دیگر این هورمون مانع تخمک گذاری می گردد. لذا ترشح کم هورمون پرولاکتین، احتمال تخمک گذاری را افزایش می دهد.ولی بعد از شش ماهگی، باید موادغذایی دیگری غیر از شیر مادر به کودک داد.

مکیدن سینه مادر
شاید به نظر اکثر افراد، مکیدن شیر مادر توسط نوزاد، فقط برای تغذیه نوزاد است و هیچ تاثیری بر بدن مادر نخواهد داشت. اما این گونه نیست.اگر نوزاد سینه مادر را بمکد، این مکش سبب تحریک ترشح هورمون پرولاکتین می شود که این هورمون، تخمک گذاری و قاعدگی را عقب می اندازد.بنابراین توصیه می شود که مادران از دادن پستانک و شیشه شیر به نوزاد تا حد ممکن خودداری کنند و اکثر مواقع، تغذیه با شیر مادر و از طریق سینه مادر انجام بگیرد.
تغذیه نوزاد با شیشه شیر، زمان مکیدن نوزاد از سینه مادر را کاهش می دهد و سبب کاهش ترشح پرولاکتین می شود و احتمال تخمک گذاری را افزایش می دهد.

مادران شیردهی که احتمال دارد خیلی زود عادت ماهیانه شوند، دارای خصوصیات زیر می باشند
- فرزند شیرخواری دارند که بیش از چهار ساعت پشت سر هم در طی روز و یا شش ساعت پشت سر هم در طی شب می خوابند و شیر مادر خود را نمی خورند.
- کودکشان از پستانک و یا از شیشه شیر استفاده کند.
- نوزاد شیرخوار علاوه بر شیر مادر، غذا های کمکی مصرف کند نظیر شیر خشک و... .
- نوزاد شیرخوار ساعات زیادی از مادر دور است، مثل مادران شاغل.
تذکر
- اگر می خواهید طی چند ماه پس از تولد فرزندتان، به صورت طبیعی از بارداری جلوگیری کنید، باید نوزادتان را فقط با شیر خودتان تغذیه کنید.
- فواصل منظم شیردهی را رعایت کنید و سر ساعت به نوزاد خود شیر دهید.
- رعایت برنامه منظم شیردهی، یکی از عوامل مهم در جلوگیری از بارداری به روش طبیعی می باشد.

هنگامی که قاعدگی در طی شیردهی شروع می شود
مادرانی که در طی دوران شیردهی عادت ماهانه می شوند (منظور شش ماهه اول شیرخوارگی می باشد)، از بی قراری های فرزند خود شکایت دارند. شاید علت این بیقراری، به افت موقتی مقدار شیر در شروع عادت ماهیانه مربوط باشد.
علاوه بر این، مادران در اوایل دوران عادت ماهیانه حساس و تحریک پذیر می شوند و همین امر سبب می شود آستانه تحمل آنها برای بیقرای های کودکشان پایین بیاید. علاوه بر این، مدتی طول می کشد تا عادت ماهیانه پس از زایمان منظم شود و همین بی نظمی در عادت ماهیانه، دلیل دیگری بر حساس شدن مادران در این دوره می باشد.
تذکر
مادران شیردهی که طی شش ماه اول بعد از زایمان، عادت ماهیانه می شوند، باید دقت لازم را در جلوگیری از بارداری داشته باشند.
- این افراد باید روش های جلوگیری از بارداری متناسب با شرایط خود را از پزشک بپرسند، زیرا بارداری در طی شش ماه پس از زایمان، صدمات جبران ناپذیری به سلامت مادر و جنین و نوزاد شیرخوار وارد می کند.
- از طرفی مادر هنوز توان از دست رفته خود در طی بارداری را بدست نیاورده است.
- از طرف دیگر نوزاد شیرخوار هم باید به محض باردار شدن مادر، از شیر او محروم شود.
همچنین شرایط مناسب برای رشد جنین تازه نیز مهیا نمی باشد.
شروع زودهنگام عادت ماهیانه پس از زایمان، زمانی مضر می باشد که فواصل عادت ماهیانه منظم نیست و ممکن است مادر به گمان خود باردار نباشد و اصول جلوگیری از بارداری را رعایت نکند.