ترس از زایمان طبیعی، زیر سر کیست؟

هر چند که پس از برزیل رتبه دوم در جهان و حتی رتبه نخست را در منطقه داریم، اما به آن افتخار نمی‌کنیم چرا که کسب این رتبه نشان دهنده از بین رفتن سلامت کودک و مادر است. از سزارینی صحبت می‌کنیم که با وجود مستندات علمی جدید و نهی و اطلاع‌رسانی آن توسط پزشکان، در ۱۰ سال اخیر ۵۶ درصد زایمان‌های کشور را به خود اختصاص داده است.

زایمان طبیعی باید از طرف مردم باشد
کارشناس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت با بیان اینکه اعتقاد بر این است که مادر باید زایمانی ایمن داشته باشد می‌گوید: گرچه سزارین، زایمانی توصیه شده نیست ولی در مواقعی برای نجات جان نوزاد یا مادر ناگزیر به انجام آن هستیم، اما معتقدیم سزارین‌های بی‌ مورد نباید انجام شود. از دلایل مهم سزارین تمایل نداشتن مادر به دلیل ترس از زایمان طبیعی و یا ترغیب پزشک او می‌باشد.
دکتر مهران‌دخت عابدینی ادامه می‌دهد: وضعیت زایمان طبیعی تا اوایل سال ۱۳۶۶ خوب بود، اما پس از آن افزایش غیرعادی سزارین در کشور اتفاق افتاد؛ موجی که در اعمال جراحی پلاستیک نیز به وجود آمد. از همان زمان بود که میزان تمایل افراد به انجام جراحی‌های زیبایی مانند بینی و... زیاد و زیادتر شد. جراحی‌های بی‌موردی که ریشه در رفتارهای جامعه و مسائل شناختی دارد و باید توسط جامعه‌شناسان علت‌یابی شود.
وضعیت زایمان طبیعی تا اوایل سال ۱۳۶۶ خوب بود، اما پس از آن افزایش غیرعادی سزارین در کشور اتفاق افتاد؛ موجی که در اعمال جراحی پلاستیک نیز به وجود آمد. وی به فرهنگ‌سازی در سال‌های گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: مادران باید به آن درجه از شناخت و آگاهی برسند که خود، زایمان طبیعی را مطالبه کنند و پزشک هم نسبت به ارائه این خدمت اقدام کند. بنابراین زایمان طبیعی باید تبدیل به تقاضای مردم شود و مردم به آن میزان از سواد سلامت برسند که بدانند زایمان طبیعی برای آن‌ها بهترین است. به همین منظور و برای ترویج زایمان طبیعی، اقدامات بسیار زیادی توسط وزارت بهداشت صورت گرفته است. به طور نمونه در بحث فرهنگ‌سازی تفاهم‌نامه‌ای با سازمان صدا و سیما امضا و برنامه‌های آموزشی، میزگرد و... تهیه شده است. چرا که ارائه توضیحات در این خصوص بویژه از زبان متخصصان زنان تأثیر بسزایی در آگاهی مردم دارد. فرصت دیگر طرح تحول سلامت در بهداشت بود که طی آن، آموزش‌ها حداقل در یک مرکز بهداشتی درمانی در هر شهرستان طبق بسته آموزشی با نام «آمادگی برای زایمان» راه‌اندازی شد. این کلاس‌ها شامل هشت جلسه‌ است و به‌غیر از فواید زایمان طبیعی و دادن اطلاعاتی در خصوص فیزیولوژی زایمان طبیعی و آمادگی برای آن، در خصوص ورزش در بارداری، تغذیه مناسب، شیردهی و سایر مسائل بهداشتی زنان در بارداری آموزش داده می‌شود. علاوه بر آن به منظور مشارکت و جلب حمایت مردان، یک جلسه از همسر هم دعوت می‌شود.

نباید به خاطر امتیاز بیمارستان، زایمان طبیعی را اجباری کنیم
عابدینی در ادامه می‌گوید: اگر پزشکان و ماماها در خصوص ارائه خدمت به درستی رفتار و کیفیت و حقوق مادر را در این زمینه رعایت نکنند، یا به شیوه‌های کاهش درد توجه نداشته باشند، زایمان از دید مادر مناسب نبوده و تمایلی به زایمان طبیعی در بارداری‌های بعدی نخواهند داشت. انجام ندادن زایمان طبق اصول علمی و آسیب مادر و نوزاد، سبب تخریب اذهان عمومی می‌شود.
کارشناس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت تأکید می‌کند: باید طوری رفتار کرد که زایمان طبیعی برای گیرنده خدمت جذاب باشد. مادران باید بر این باور برسند که زایمان طبیعی مشکلات و عوارض کمتری برای خود و نوزاد دارد. اگر این طور شود، پزشکان هم موظف و مجبور می‌شوند برای پوشش دادن به تقاضای بیماران این کار را انجام دهند.
وی تأکید می‌کند: ارائه دهنده خدمت در بسیاری موارد یا انگیزه انجام زایمان طبیعی ندارد یا شدیداً اعتقاد دارد که سزارین برای بیمار بهترین راهکار است یا نمی‌خواهد وقت بگذارد و یا تبحر کافی در این زمینه ندارد، این‌ها مواردی است که باید روی آن کار شود.
این متخصص زنان و زایمان در ادامه می‌گوید: برای تغییر در نگرش پزشکان اقدامات بسیاری صورت گرفته و هنوز هم نیاز به کارهای بیشتری در این زمینه است. وقتی با وضع قوانین تلاش در نهادینه کردن کاری داریم، در دید مردم این طور به نظر می‌آید که می‌خواهیم این کار را اجباری کنیم و بدیهی است هر کار اجباری، دافعه ایجاد می‌کند. در صورتی که اصلاً این طور نیست و ما نمی‌خواهیم به خاطر امتیاز بیمارستان اجبار به زایمان طبیعی داشته باشیم. عابدینی راهکار ترویج زایمان طبیعی را دادن حق انتخاب توام با بهبود کیفیت ارائه خدمت در زایمان طبیعی ذکر می‌کند و توضیح می‌دهد: سیستم باید به این سمت برود که وقتی فردی برای زایمان بستری می‌شود، بر اساس راهنماهای بالینی خدمت ارائه شود تا به هدف ایمنی در زایمان برسیم و بیم خانواده‌ها از سلامت مادر و نوزاد رفع شود.
کارشناس وزارت بهداشت در پایان با اشاره به آموزش‌های وسیع، مهارت‌آموزی برای زایمان طبیعی، برگذاری کلاس‌ها، آموزش پزشکان متخصص و ماماها، تأکید بر انجام زایمان بی‌درد و کم‌درد، نیز رایگان شدن زایمان طبیعی در بخش دولتی، می‌گوید: با تمام این تدابیر در پنج سال اخیر، تنها حدود ۵ درصد کاهش سزارین در جامعه داشته‌ایم؛ البته این درصد، درصد موفقیت‌آمیزی است، چرا که بر این باور هستیم، بالابردن سواد سلامت همیشه زمان‌بر بوده و در دراز مدت نتیجه می‌دهد.

ناآگاهی؛ ترغیب کننده مادران به سزارین
فاطمه؛ مادری است که نوزاد ۳۲ روزه‌اش را در آغوش گرفته و در مطب دکتر منتظر است تا نوبتش برسد. او می‌گوید: به خاطر شرایط جسمی، دکترم تشخیص به انجام سزارین داد، اما هنوز پس از گذشت بیشتر از یک ماه، درد و برای انجام کارهای معمول زندگی به کمک نیاز دارم. هر چند که تجربه زایمان طبیعی را ندارم، اما با توجه به شرایط سختی که داشتم به مادران پیشنهاد می‌کنم اگر پزشک و بیمارستان خوبی سراغ دارند، زایمان طبیعی داشته باشند. حس می‌کنم با سزارین تا آخر عمر ناقص شده‌ام و از نظر توانایی، فرد قبل از زایمان نیستم.
شیما که مادر یک نوزاد ۲۰ روزه است، هم در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: قبل از تولد دخترم، از زایمان طبیعی ترس داشتم، اما با صحبت‌های خانم پزشکی که تحت نظرش بودم و شنیدن مزایای این نوع زایمان، آن را انتخاب کردم. به نظر من بیشتر ترس از زایمان طبیعی به خاطر استرس، آگاهی نداشتن از روند این نوع زایمان و برخی عادت‌ها و باورهای غلط است.

«طرح تعالی خانواده» در راه تسهیل زایمان طبیعی
نتایج بررسی‌ها و تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد ابهام، تردید و ناآگاهی مادران باردار در مورد محاسن زایمان طبیعی و نیز تغییر در سبک زندگی، افزایش سن ازدواج و کمبود امکانات از عمده دلایل گرایش روزافزون مادران به سزارین است.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی با اشاره به اصلاح قوانین تنظیم جمعیت خانواده و افزایش مرخصی زایمان مادران به ۹ ماه و حمایت از همسران آن ها، به خبرنگار ما می‌گوید: افزون بر این موارد طرح جامع‌تری با عنوان «طرح تعالی خانواده» در کمیسیون فرهنگی مجلس در دست بررسی است که مراحل نهایی‌اش را طی می‌کند. حمایت از فرزندآوری و ترویج زایمان طبیعی نکاتی است که در این طرح به آن توجه ویژه‌ای شده است.
دکتر بهروز بنیادی ادامه می‌دهد: در مورد ترویج زایمان طبیعی مهم‌تر از قانون، اصلاح زیرساخت‌هاست. باید از سنین پایین دخترانمان را از نظر تغذیه‌ای و رشد جسمانی تحت نظر داشته باشیم و آن‌ها را برای سنین بالاتر و باروری آماده کنیم. بیشتر مشکلاتی که سبب تن دادن به سزارین می‌شود مانند نرمی‌های استخوان یا مشکلات لگنی از سنین کودکی قابل پیشگیری و درمان است؛ علاوه بر آن باید به تغذیه دختران رسیدگی شود تا بدن آن‌ها تحمل و توانایی طی کردن مراحل زایمان طبیعی را داشته باشد.
این فوق تخصص بیماری‌های نوزادان در پایان به کمبود پزشک متخصص زنان در کشور اشاره و اضافه می‌کند: در بسیاری از مراکز بهداشتی کشور، پزشک متخصص زنان نداریم، ضمن اینکه ماماها نیز جسارت لازم را برای قبول مسئولیت و انجام زایمانی ایمن ندارند و بیماران را به مراکز بزرگ‌تر و انجام سزارین تشویق می‌کنند. امیدواریم با افزایش متخصصان زنان یا توزیع مناسب آن‌ها در کشور و نیز افزایش سواد علمی ماماها، مادران به این باور برسند که زایمان طبیعی، ایمن‌ترین نوع زایمان است.