مشکلات پس از زایمان، بیماری‌های جسمی و شایع

پس از سزارین درد شکم زائو بسیار شدید است اما پس از زایمان طبیعی، زائو فقط مختصری درد شکمی دارد. دردهای شکمی زائو پس از زایمان را پس درد گویند. پس درد شبیه دردهای زمان پریود است و با خوردن قرصها یا کپسولهای مسکن، برطرف می‌شود. پس درد در زنانی که قبلاً زایمان کرده‌اندشدیدتر از شکم اول‌ها است. همچنین این درد هنگامی که نوزاد پستان مادر را می‌مکد، شدیدتر می‌شود.
پس درد ۳ تا ۴ روز از زایمان از بین می‌رود اما گاه تا یک هفته پس از زایمان، ادامه می‌یابد. علت این درد سفت و منقبض شدنرحم برای خارج کردن خونی است که پس از زایمان در داخل رحم باقی می‌ماند. در واقع پس درد، رحم را تمیز می‌کند.
پس درد با خوردن مسکن و با ریلاکسیشن، کاهش می‌یابد.معمولاً پزشکان برای کاهش درد، کپسول مفنامیک اسید تجویز می‌کنند.

کمردرد زائو پس از زایمان
در دوران بعد از زایمان کمردرد طبیعی نسیت، اما به علت اینکه مفاصل و ماهیچه‌های خانمها در دوران پس از زایمان هنوز نرم هستند، بسیاری از زائوها کمردرد می‌شوند. مادر پس از زایمان برای جلوگیری از کمردرد باید به روش صحیح راه برود ، بنشیند و وسایل سنگین را از زمین بردارد.
برای کاهش کمردرد، زائو باید استراحت کافی داشته باشد، از سرما خوردن کمد جلوگیری کند و به روش درستس راه برود و بایستد.

احساس سنگینی زیر دل در دوران پس از زایمان
احساس سنگینی زیر دل پس از زایمان طبیعی نیست. علت این سنگینی زیر دل می‌تواند افتادگی‌های رحم، مثانه و … باشد. اگر مادر علاوه بر سنگینی زیر دل، در هنگام عطسه و سرفه، ترشح ادرار داشته باشد، به احتمال زیاد دچار افتادگی رحم و مثانه شده است و برای تشخیص قطعی باید به پزشک زنان یا ماما مراجعه کند.
بهترین راه جلوگیری از افتادگی رحم و مثانه، انجام منظم و روزانه ورزش است. به خصوص انجام روزانه ورزشهای کیجل که در جلوگیری از افتادگی رحم و مثانه بسیار موثر است.

خونریزی زائو پس از زایمان
زائو تا ۱۰روز پس از زایمان خونریزی مختصری دارد. اگر خونریزی زیاد باشد یا به مدت طولانی ادامه داشته باشد، طبیعی نیست و باید هر چه سریع‌تر با پزشک مشورت شود.
خونریزی طبیعی پس از زایمان تا ۳ الی ۴ روز در حد پریود است. سپس این خونریزی بسیار کمتر می‌شود و بعد از گذشت حدود ۱۰ روز از زایمان، کاملاً از بین می‌رود. خونریزی بیش از اندازه یکی از سه علامت زیر را دارد:
- خونریزی در روز اول پس از زایمان بیش از پریود است.
- خونریزی در حد پریود است، اما با گذشت ۱۰ روز از زایمان ، همچنان ادامه دارد.
- زائو ۱-۲ هفته اول پس از زایمان، ناگهان دچار خونریزی شدید می‌شود.
در صورتی که مادریکی از این سه علامت را داشته باشد، به احتمال زیاد دچار خونریزی غیر طبیعی پس از زایمان شده وباید زود به پزشک مراجعه کند.
معمولاً علت خونریزی بیش از اندازه پس از زایمان، می‌تواند خوب جمع نشدن رحم، عفونت، باقی ماندن قسمتی از جفت ، خونریزی محل بخیه‌ها و… باشد.

درمان خونریزی بیش از اندازه زائو پس از زایمان
اگر مادر روز اول پس از زایمان خونریزی کند، پزشکان با ماساژ رحم از روی شکم، استفاده از داروهای مختلف جمع کننده رحمف گذاشتن کیسه یخ روی شکم زائو و … خونریزی را بند می‌آورند. اگر مادر چند روز پس از زایمان خونریزی کند، معمولاً در بیمارستان بستری شده و آزمایش و سونوگرافی انجام می‌دهد تا علت آن مشخص شود.
اگر علت خونریزی زائو خوب جمع نشدن رحم باشد، داروهای جمع کننده رحم تجویز می‌شود و اگر علت آن عفونت باشد، درمان با آنتی بیوتیک انجام می‌شود. همچنین اگر علت این خونریزی ماندن تکه ای از جفت باشد، مادر کورتاژ می‌شود. خونریزی پس از زایمان بسیار خطرناک است و زائو باید هر زمان که احساس کند خونریزی اش بیش از اندازه شده است، هر چه سریعتر به پزشک یا ماما مراجعه کند.

دفع ادرار پس از زایمان
ممکن است زائو پس از زایمان به علت فشارهای زمان زایمان نتواند ادرار کند یا اصلاً متوجه نباشد که ادرار دارد. در اینگونه موارد بهتر است زائو در دستشوئی نشسته و آب را باز نگه دارد. معمولاً این کار موجب می‌شود زائو بتواند ادرار کند. اگر موثر نبود، پرسنل بیمارستان یا همراهی زائو می‌تواند پائین شکم زائو را کمی فشار دهند. اگر باز هم موثر نبود وتا ۴ ساعت پس از زایمان زائو نتوانست ادرار کند، اکثر پزشکان سوند ادراری برای زائو می‌گذارند.
نکته: معمولاً میزان ادرار چند روز اول پس از زایمان زیاد می‌شود و این طبیعی است.

ایجاد عفونت ادرای در زائو
به علت تغییراتی که در بدن زائوها اتفاق می‌افتد، زائوها بیشتر از افراد دیگر عفونت ادراری می‌گیرند. به همین علت خانمهای زائو بایدعلاوه بر اینکه بهداشت را رعایت می‌کنند، آب و مایعات کافی نیز بنوشند و همچنین به هیچ عنوان ادرار خود را نگه ندارند تا به عفونت ادراری مبتلا نشوند.

مصرف آب پس از زایمان
بعضی از مردم معتقدند که زائو پس از زایمان نباید آب بنوشد. این عقیده کاملاً اشتباه است و مصرف آب پس از زایمان برای زائو بسیار لازم است. زائو پس از زایمان به علت خونریزی و عرق کردن زیاد، تشنه است و نیاز به آب دارد. همجنین مصرف آب موجب می‌شود زائو کمتر به عفونت ادراری مبتلا شود.

نکته مهم برای مادران
به علت جلوگیری از فشار به محل بخیه‌ها بهتر است در چند روز اول پس از زایمان از توالت فرنگی استفاده شود.

یبوست بعد از زایمان
اکثر مادران پس از زایمان دچار یبوست می‌شوند که طبیعی است. رعایت توصیه‌های زیر موجب می‌شود زائو کمتر به یبوست پس از زایمان مبتلا شود:
- سعی کند پس از زایمان سریعتر از بستر برخیزد و راه برود.
- آب و مایعات به میزان کافی مصرف کند.
- به میزان کافی غذا بخورد.
- روزانه میوه و سبزیجات مصرف کند.
- از ضد یبوستهای طبیعی مثل آب آلو یا خود آلو استفاده کند.
- پس از زایمان بعضی پزشکان برای جلوگیری از یبوست به زائو داروهای مسهل مثل شیاف بیزاکودیل می‌دهند.

نفخ زائو پس از زایمان
اکثر مادران پس از زایمان دچار نفخ می‌شوند و گاز در روده‌هایشان جمع می‌شود ( به اصطلاح باد در شکمشان می‌پیچد). این نفخ با مصرف دارو زیر نظر پزشک بهبود می‌یابد اما برای کم شدن آن، زائو باید سعی کند زودتر از بستر برخیزد و راه برود. همچنین غذاهای نفاخ تا حد امکان مصرف نکند.
سعی کنید پس از زایمان راه بروید چرا که راه رفتن هم از نفخ شما چلوگیری می‌کند و هم از بیوست. اما سعی کنید خسته نشوید و پس از راه رفتن، حتماً به اندازه کافی استراحت کنید.

بی اختیاری ادراری پس از زایمان
بعضی از خانمها ۳ تا ۶ ماه پس از زایمان دچار بی اختیاری ادرار می‌شوند و نمی‌توانند ادرار خود را کنترل کنند و هنگام زور اومدن، سرفه یا عطسه و یا حتی دویدن، مقداری ادرار از آنها خارج می‌شود. البته جای نگرانی نیست و در اکثر مواقع این مشکل خود به خود تا یک سال پس از زایمان از بین می‌رود.
اگر خانمها ورزشهای کیجل را انجام دهند، به ندرت دچار بی اختیاری ادرار می‌شوند. همچنین انجام این ورزشها موجب می‌شود افرادی که دچار بی اختیاری ادرار شده‌اند، سریعتر بهبود بیابند و کمتر نیاز به عمل جراحی برای ترمیم افتادگی مثانه و لگن داشته باشند.
پزشکان نه تنها به خانم‌های زائو، بلکه به تمام خانها در هر سن و شرایطی توصیه می‌کنند ورزشهای کیجل را چندبار در روز انجام دهند تا دچار افتادگی رحم و مثانه و بی اختیاری ادرار در هنگامم عطسه و سرفه نشوند. همچنین این ورزشها از شلی واژن که در سنین بالا در خانها شایع است جلوگیری می‌کند.

عفونت پس از زایمان
به دو علت ممکن است زائو در ۱۰ روز اول پس از زایمان تب کند:
تب به علت عفونت پس از زایمان
تب پس از زایمان ممکن است به علت عفونت بخیه‌ها، رحم یا … باشد. در این موارد باید جهت درمان عفونت ، به پزشک مراجعه شود و دارو مصرف کند.
تب به علت پر شیر شدن پستانها
بعضی از خانمها به علت پرشیر شدن پستانها تب می‌کنند که به آن تب شیر می‌گویند و طبیعی است. این تب نیاز به مراجعه به پزشک ندارد و پس از یک روز از بین می‌رود.

تفاوت تب شیر و تب عفونت پس از زایمان
تب شیر در چند روز اول پس از زایمان به خصوص روز دوم اتفاق می‌افتد و فقط یک روز طول می‌کشد. درجه حرارت بدن نیز از ۳۹ درجه بیشتر نمی‌شود.
- تب عفونت پس از زایمان بعد از دو یا سه روز پس از زایمان پیش می‌آید و بیشتر از یک روز طول می‌کشد. درجه حرارت بدن زائو از ۳۹ درجه بیشتر می‌شود. علت این تب عفونت رحم، بخیه‌ها یا پستان است.
- مادران سزارینی مبتلا به سوء تغذیه، مادران دیابتی، مادران چاق، مادرانی که وضعیت اقتصادی مناسب ندارند و مادرانی که دو قلو زایمان کردند بیشتر از بقیه مادران عفونت بعد از زایمان می‌گیرند.

زائو چگونه متوجه می‌شود مبتلا به عفونت پس از زایمان ده است؟
اگر زائو در یکی از روزهای دوم تا دهم پس از زایمان تب بیشتر از ۳۸ درجه داشته باشد و این تب حداقل دو روز طول بکشد، به احتمال زیاد به عفونت پس از زایمان دچار شده است. بخیه‌ها، پستانها، رحم و دستگاه ادراری و… ممکن است بعد از زایمان دچار عفونت شوند.
نشانه‌های دیگر این عفونت عبارتند از:
- درد شدید شکم، بوی بد واژن، ورم و خروج چرک از بخیه‌ها، تهوع واستفراغ، جوش نخوردن بخیه‌ها، درد و ورم شدید ساق پا و…
- تغییرات بوجود آمده در پوست و مو بعد از زایمان
- ترکهایی که درطول دوران بارداری روی شکم زائو ایجاد می‌شوند، بعد از زایمان از بین نمی‌روند اما کمرنگترشده و به مرور زمان نقره‌ای رنگ می‌شوند.
- گاه در طی دوران بارداری، روی صورت و گردن لکه‌های قهوه‌ای رنگی ایجاد می‌شود. این لکه‌های پوستی چند هفته پس از زایمان ازبین می‌روند. البته به ندرت در بعضی خانمها این لکه‌ها تا ۱۰ سال بعد از زایمان نیز باقی می‌ماند که در این گونه مواقع، مادر میتواند به پزشک مراجعه کند و با دارو یا لیزر درمانی این لکه‌ها را از بین ببرد.
- در این دورا ن گاه قسمت‌هایی از پوست بدن مادر مثل ناف، کشاله ران و یا زیر بغل تیره می‌شوند. مادر نباید نگران باشد زیرا چند هفته بعد از زایمان این تیره گیها از بین میروند.
- ریزش مو پس از زایمان کاملاً طبیعی است. یک الی چهار ماه پس از زایمان، موها شروع به ریختن می‎‌کنند و به هنگام شستن یا شانه کردن، تعدادزیادی از تارهای مو از سر جدا می‌شوند. البته نگران نباشید زیرا بعد از شش ماه تا یک سال پس از زایمان، مجدداً موها شروع به رشد کرده و به حالت اولیه باز می‌گردد.
- استراحت کافی و تغذیه مناسب موجب می‌شود که موها سریع‌تر به حالت اولیه برگردند. در طب سنتی جهت تقویت موهای زائو پس از زایمان، از بعضی تقویت کننده‌های طبیعی مثل تخم‌مرغ، کتیرا و… استفاده می‌کنند و زائو این مواد را چند ساعت قبل از حمام کردن، روی سرش می‌مالد.

زخم نوک پستان
درروزهای اول شیردهی، بسیاری از خانم‌ها دچار زخم نوک پستان می‌شوند که گاهی به صورت ترک جزئی و زمانی به صورت کنده شدن پوست نوک پستان است.

ورم قوزک پا
بعضی مادران در دوران بارداری دچار ورم قوزک پا می‌شوند. این ورم چند روز پس از زایمان از بین می‌رود ولی ممکن است تا اواخر هفته دوم پس از زایمان، چندبار مجدد ظاهر شده و محو شود که طبیعی است.

علائم خطر بعد از زایمان
زائو پس از زایمان، در صورت وجود علائم زیر باید هر چه سریعتر به پزشک یا مامای کنترل کننده بارداری مراجعه کند:
- زائو تب بیشتر از ۳۸ درجه داشته باشد.
- زائو دچار تکرر و سوزش ادرار شده باشد.
- خونریزی زائو پس از گذشت ۴ روز از زایمان، هنوز در حد ماهیانه یا بیشتر باشد.
- پس از گذشت ۱۰ روز از زایمان، هنوز خونریزی زائو بند نیامده باشد.
- قسمتی از پستان زائو متورم و قرمز باشد.
- زائو دچار تنگی نفس و درد قفسه سینه و سرفه شده باشد.
- پاهای زائو قرمز و متورم شده باشد و در صورت لمس حساس باشد.
- زائو درد شدید و سوزش در قسمت بخیه‌ها داشته باشد.
- بخیه‌های زائو قرمز شده و ترشح چرکی باشد.
- بخیه‌های زائو باز شدخه باشد.

بیماریهای شایع پس از زایمان در خانمها
بر اساس یک تحقیق در کشور آمریکا،بسیاری از زنان در دوران پس از زایمان حداقل دچار یکی از مشکلات زیر می‌شوند:
- خستگی، مشکلات مربوط به پستان و سیردهی، کم خونی، کمردرد، یبوست، بواسیر، سردرد، افسردگی، باز شدن بخیه‌ها، ترشح زیاد واژن و…
- البته با مراقبت لازم، میتوان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.