چه زایمانی بهتر است؟

مادران از زمانی که طعم شیرین بارداری را می ‌چشند برای تولد فرزند خود لحظه شماری می ‌کنند و برای انتخاب نوع زایمان مناسب همواره سوالات گوناگونی را از پزشک خود می ‌پرسند. در گذشته زایمان تنها به صورت طبیعی انجام می‌گرفت اما امروزه و با پیشرفت علم، به روش‌های جدید و گوناگونی صورت می‌پذیرد که به کاهش درد در مادر کمک می‌کند و با عوارض کمتری نیز همراه است. مادران باردار، قبل و بعد از به دنیا آوردن نوزاد نیازمند توجه و مراقبت هستند، به همین دلیل باید معاینه کامل انجام شود تا مشکلات حین زایمان برای نوزاد و مادر به حداقل برسد. با این حال هر روش معایب و مزیت‌های خود را دارد که باید با پزشک خود مشورت کرده و مطمئن شوید که می‌توانید از آن بهره ببرید.

کدام زایمان بهتر است؟
فرآیند زایمان، به طور کلی به ۲ روش صورت می ‌گیرد که شامل زایمان طبیعی و سزارین است. با توجه به اینکه در گذشته زایمان طبیعی برای اکثر افراد بسیار دردناک بود و زنان در طی آن متحمل رنج‌های زیادی می‌شدند، امروزه بسیاری از بانوان تنها به عمل سزارین فکر می‌کنند و از زایمان طبیعی می‌ترسند. این در حالی است که امروزه با پیشرفت علم پزشکی و افزایش سطح بهداشت عمومی، زایمان طبیعی با سهولت بیشتری انجام می‌شود و آمار مرگ و میر یا بروز خطر جدی در حین آن در اکثر کشورها امر شایعی محسوب نمی‌شود.
همچنین ابداع و به کارگیری روش‌های جدیدی نظیر زایمان در آب و القای زایمان نقش مؤثری در آسان‌تر شدن زایمان طبیعی داشته‌اند. در نتیجه اگر می‌خواهید بین زایمان طبیعی و سزارین دست به انتخاب بزنید، ابتدا لازم است که در مورد روش‌های نوین زایمان، اطلاعات بیشتری به دست بیاورید و سپس با توجه به وضعیت بدنی خود و تشخیص پزشک تصمیم نهایی را بگیرید. توجه داشته باشید که مشورت با پزشک زنان در این زمینه نقش بسیار مهمی دارد چراکه در برخی شرایط زنان توانایی انجام زایمان طبیعی را ندارند و باید حتماً برای عمل سزارین اقدام کنند. انجام مراقبت‌های بهداشتی کافی در طول دوران بارداری به شما کمک می‌کند که بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید و زایمان را با سهولت بیشتری پشت سر بگذارید.

روش ‌های جدید زایمان
همان طور که گفتیم امروزه روش‌های جدیدی برای آسان‌تر شدن فرایند زایمان و کاهش خطرات مرتبط با آن مورد استفاده قرار می‌گیرد که منجر به استقبال بیشتر بانوان از زایمان طبیعی شده است. به طوری که در اکثر کشورهای دنیا زایمان طبیعی به سزارین ترجیح داده می‌شود و بانوان کمتر خود را در معرض بی‌هوشی و عمل سزارین قرار می‌دهند. از جمله این روش‌های نوین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

زایمان در آب
قرار گرفتن مادر در آب هنگام زایمان، باعث می‌شود که احساس فشاری که جنین بر رحم وارد می‌کند کمتر احساس شود. همچنین قرار داشتن در آب ولرم به باز شدن دهانه رحم کمک بیشتری کرده و به فرایند زایمان، سرعت می‌بخشد. به همین خاطر زنانی که زایمان در آب را انتخاب می‌کنند معمولاً در مدت زمان کوتاه‌تری موفق می‌شوند نوزاد خود را به دنیا بیاورند و درد کمتری می‌کشند. مادرانی که این روش را انتخاب می‌کنند باید در طول دوران بارداری دست کم ۸ جلسه آموزشی را پشت سر بگذارند تا بتوانند برای این کار آماده شده و اقدامات مراقبتی لازم را در روز زایمان، انجام دهند.

القای زایمان
وجود برخی شرایط پزشکی باعث می‌شود که پزشکان ادامه بارداری را به نفع مادر و جنین ندانند. برای مثال افزایش ناگهانی فشار خون مادر و دچار شدن به وضعیت پره اکلامپسی می‌تواند به ارگان‌های مختلف بدن مادر آسیب بزند و از همین رو زایمان، باید هرچه زودتر صورت بگیرد.
شاید فکر کنید در این شرایط راهی به جز عمل سزارین وجود ندارد اما امروزه به کمک روش القای زایمان، می‌توان به مادران کمک کرد تا فرایند زایمان را زودتر از موعد در خود ایجاد نمایند. برای مثال تزریق داروهایی که به شروع انقباض‌های رحمی کمک می‌کنند یا ایجاد شکاف در کیسه آب جنین از جمله روش‌هایی است که باعث می‌شود فرایند زایمان طبیعی زودتر از معمول آغاز شود و مادر به طور طبیعی فرزند خود را به دنیا بیاورد.

آیا زایمان در آب بهتر است؟
این روش به کاهش درد در حین فرایند تولد نوزاد کمک می‌کند. در نتیجه اگر دچار ترس از زایمان هستید و یا می خواهید این فرایند را با آرامش و تسکین بیشتری تجربه کنید این روش می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد. به شرطی که به طور کلی از نظر فیزیکی مادر برای زایمان طبیعی آماده و مشکل پزشکی خاصی در این زمینه نداشته باشد.

سایر روش ‌های زایمان شناخته شده
علاوه بر روش‌های نوین زایمان، شما گزینه‌های دیگری را نیز پیش رو دارید که می‌توانید در انتخاب خود آن‌ها را نیز مد نظر قرار دهید. از جمله این روش‌ها می‌توان به زایمان فیزیولوژیک و سزارین اشاره کرد.

زایمان فیزیولوژیک
زایمان فیزیولوژیک به معنای زایمان طبیعی بدون کمک گرفتن از مداخلات پزشکی و دارویی است. در واقع در این روش تلاش می‌شود تا همه چیز طبق روال عادی و طبیعی خود پیش برود. از همین رو ممکن است که فرایند زایمان، در این روش ۱۴ تا ۱۵ ساعت به طول بیانجامد. آنچه بیش از هر چیز کمک می‌کند بانوان زایمان فیزیولوژیک آسان‌تری را تجربه کنند داشتن آرامش کافی و داشتن یک همراه آموزش دیده است. امروزه بسیاری از افراد با دریافت آموزش در زمینه روش‌های تنفس در حین زایمان و تمرین‌های ریلکسیشن می‌توانند بدون مداخلات پزشکی به کمک یک ماما در محیط‌های درمانی یا خانگی زایمان طبیعی آسانی را تجربه کنند.

زایمان سزارین
عمل سزارین در کشور ما طرفدار بسیاری دارد. بسیاری از افراد به دلیل ترس از زایمان طبیعی و دردهای ناشی از آن ترجیح می‌دهند با عمل جراحی فرزند خود را به دنیا بیاورند. در این روش مادر تحت بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی کامل قرار می‌گیرد و پس از آن پزشک جراح با ایجاد شکاف در دیواره رحم نوزاد را از شکم مادر خارج می‌کند.

چرا پزشکان سزارین را توصیه نمی کنند؟
سزارین یک روش غیر طبیعی و در واقع یک عمل جراحی است. در این روش برشی بر شکم و رحم مادر ایجاد می‌شود و نوزاد را از شکم مادر بیرون می‌کشند. سزارین زمانی انجام می‌شود که پزشک تشخیص دهد فرد توانایی زایمان طبیعی را ندارد و یا خطری نوزاد را تهدید بکند. اگر فردی قبلا سزارین شده باشد، امکان زایمان طبیعی در بارداری‌های بعدی برای او بسیار پایین خواهد بود. به دلیل عوارض عمل سزارین برای مادر و نوزاد و نیاز به مراقبت های بعد از سزارین پزشکان این روش را توصیه نمی‌کنند. برخی از عوارض عمل سزارین شامل موارد زیر هستند.
افزایش ابتلا به عفونت رحم
افزایش میزان خونریزی در حین تولد بچه
خطرات بیهوشی
ایجاد لخته‌های خون در لگن و پاها
طولانی تر شدن مدت زمان بستری در بیمارستان
خستگی و خواب آلودگی بیشتر مادر به دلیل استفاده از داروهای بیهوشی و بی حسی
عوارض داروهای بیهوشی و بی حسی بر نوزاد
احتمال ایجاد مشکلات ریوی و تنفسی در نوزاد
احتمال عفونت محل بخیه‌ها

آیا زایمان طبیعی بهتر می تواند باشد؟
زایمان طبیعی روشی است که طی آن بدن و طبیعت انسان کار خودش را انجام می‌دهد و دارای چند مرحله است. آگاهی از این مراحل و نشانه‌های زایمان، باعث می‌شود که فرد باردار و خانواده‌اش واکنش درست و به موقعی بدهند.
دردهای زایمان، شبیه به دردهای عادت ماهیانه به وجود می‌آید، اما به تدریج طول زمان درد بیشتر و فاصلۀ بین دردها کمتر می‌شود. دردهایی شبیه به دردهای عادت ماهیانه به وجود می‌آید که به تدریج طول زمان درد بیشتر و فاصلۀ بین دردها کمتر می‌شود. ترشحات آب یا ترشحات خونی از واژن بیرون می‌آید. همچنین حالت‌های اضطرابی در مادر به وجود می‌آید که ممکن است منجر به حالت تهوع نیز بشود. به طور خلاصه مراحل زایمان طبیعی شامل موارد زیر هستند.
مرحله اول: شروع درد تا باز شدن دهانه رحم
مرحله دوم: باز شدن کامل دهانه رحم تا خروج کامل نوزاد
مرحله سوم: از خروج نوزاد تا خروج جفت
زایمان طبیعی نسبت به سزارین از مزیت‌های بیشتری برخوردار است که از جمله آن‌ها می‌توان به روند بهبودی سریع‌تر مادر، به دنیا آمدن به موقع نوزاد، قرار نگرفتن در معرض عوارض بیهوشی و برقراری تماس عاطفی زودتر میان مادر و کودک اشاره کرد. با این حال تصمیم نهایی برای انتخاب زایمان طبیعی باید حتماً با مشورت پزشک صورت بگیرد تا در صورت وجود هرگونه خطر برای عمل سزارین برنامه‌ریزی شود.

بارداری و تولد نوزاد چه مشکلات و خطراتی می تواند داشته باشد؟
در هنگام زایمان، ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید که وضعیت را سخت و خطرناک کند. اگر این خطرات به موقع تشخیص داده شوند، سلامت مادر و کودک هر دو تضمین می‌شود.
زایمان بریچ
در برخی مواقع جنین به صورت نادرست در رحم قرار می‌گیرد. نحوه صحیح قرارگیری نوزاد در رحم به این صورت است که باید سر پایین باشد ولی در برخی مواقع پاهای جنین پایین است و یا به صورت عرضی در رحم قرار می‌گیرد. این مشکل تولد نوزاد را سخت و خطرناک می کند.
تغییر زمان تولد
در برخی مواقع یک تا دو هفته از موعد تولد بچه گذشته است ولی مادر هیچ نشانه ای از درد ندارد. بارداری نباید بیش از ۴۰ هفته بشود و در صورت بیشتر شدن این زمان از طریق القای زایمان طبیعی رحم را تحریک می کنند تا کودک به دنیا آید.
در صورتی که نوزاد قبل از هفته 37 بارداری به دنیا بیاید زایمان زودرس انجام شده است. زایمان زودرس می‌تواند ناشی از مصرف الکل و سیگار، بارداری‌های چند قلویی، فشار خون، دیابت، عفونت و سن بالای مادر باشد.
مرگ در زمان تولد
یکی از تلخ ترین اتفاقات در حین به دنیا آوردن بچه، مرگ مادر و یا نوزاد می باشد. مشکلات و بیماری‌های مادر، زایمان‌های زودرس و اشتباهات پزشکی ممکن است منجر به مرگ نوزاد در حین به دنیا آمدن نوزاد بشود. کنار آمدن با مرگ نوزاد برای بسیاری از مادران آسان نبوده و آن‌ها را مشکلات زیادی مواجه می کند. دلایل مرگ مادر در حین به دنیا آوردن فرزند اغلب به شرح زیر است.
در برخی مواقع فشار خون بالا در بارداری باعث منقبض شدن رحم می‌شود و در نتیجه مرگ مادر رخ می‌دهد.
گاه با به دنیا آمدن نوزاد، فشار زیادی به رحم وارد شده و باعث پارگی واژن و در نتیجه مرگ مادر می‌شود.
اگر خونریزی در حین و یا پس از زایمان بسیار زیاد باشد، مرگ مادر اتفاق می‌افتد.
خوشبختانه امروزه با افزایش سطح بهداشت و پیشرفت چشمگیر علم پزشکی مرگ در سزارین چه برای مادر و چه برای نوزاد به ندرت اتفاق می‌افتد و اکثر زایمان‌ها بدون مشکل حاد و غیرمعمول انجام می‌شود.

مراقبت های قبل از زایمان
بهتر است قبل از به دنیا آوردن بچه به پزشک مراجعه کرده و معایناتی مثل غربالگری را برای هفته‌های آخر بارداری نگذارید. همچنین در صورت مصرف دارو و داشتن بیماری‌های مختلف حتما پزشک خود را در جریان بگذارید تا اقدامات خود را بر اساس آن‌ها انجام دهد. در صورتی که به زمان زایمان، نزدیک شده‌اید، بهتر است برای رفتن به بیمارستان خود را آماده کنید.

مراقبت های بعد از زایمان
پس از تولد نوزاد نیز باید مراقب بخیه‌های خود باشید و بیشتر به بهداشت‌تان اهمیت دهید. خونریزی در هر دو نوع زایمان وجود دارد، اما اگر خونریزی بیشتر شد و یا ترشحات واژن داشتید، حتما به پزشک اطلاع دهید؛ چرا که ممکن است دچار عفونت پس از زایمان شده باشید. تغذیه مناسب و خوردن مواد مغذی فراموش نشود. در کارهای خانه و فعالیت‌های فیزیکی مراقب باشید و به خودتان فشار زیادی وارد نکنید.

سؤالات متداول
آیا زایمان دوم درد کم ‌تری دارد؟
بله. اکثر بانوان پس از به دنیا آوردن فرزند اول زایمان‌های بعدی کوتاه‌تری را تجربه می‌کنند. در این شرایط اغلب مدت زایمان کوتاه‌تر و فشارها کم‌تر خواهد بود چراکه دهانه رحم با آسانی و سرعت بیشتری باز خواهد شد. با این حال ممکن است دردهای پسازایمانی پس از زایمان دوم به بعد بیشتر باشد که علت این موضوع تلاش‌های رحم برای بازگشت به وضعیت سابق است.
برای داشتن زایمانی موفق به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
توجه داشته باشید از زمانی که تصمیم به باردار شدن می‌گیرید عوامل مختلفی می‌توانند در این زمینه نقش داشته باشند و حتی مراقبت‌های قبل از بارداری نیز در داشتن یک زایمان بدون مشکل تاثیر دارند. در کنار این مسئله در حین بارداری باید مدام زیر نظر پزشک چکاب شوید و با پیگیری یک سبک زندگی سالم بتوانید زایمانی موفق را تجربه کنید.