هموروئید بعد از زایمان طبیعی | علت‌ها، علائم، درمان و معرفی ۵ پماد موثر
هموروئید یا بواسیر یکی از مشکلات شایعی است که بعضی زنان پس از زایمان طبیعی تجربه می‌کنند. این عارضه به دلیل فشار زیاد بر روی رگ‌های ناحیه مقعد در طول بارداری و هنگام زایمان ایجاد می‌شود. در واقع افزایش فشار داخل شکم، یبوست دوران بارداری، تغییرات هورمونی و فشار شدید حین زور زدن در زایمان طبیعی همگی می‌توانند منجر به تورم و التهاب عروق ناحیه مقعد شوند. متاسفانه این عارضه دردناک است و نیاز به درمان فوری دارد. در این مقاله قصد داریم با علل و روش‌های درمان هموروئید بعد از زایمان طبیعی بیشتر آشنا شویم.
فهرست مطالب
- هموروئید چیست؟
- انواع هموروئید بعد از زایمان
- علائم هموروئید بعد از زایمان
- ارتباط یبوست و هموروئید بعد از زایمان
- تفاوت هموروئید و شقاق بعد از زایمان
- دلایل بروز هموروئید بعد از زایمان طبیعی
- تشخیص هموروئید بعد از زایمان
- روش‌های درمان و مراقبت از هموروئید بعد از زایمان
- بهترین پماد برای هموروئید بعد از زایمان طبیعی
- جراحی هموروئید بعد از زایمان به همراه دوران نقاهت
- چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هموروئید چیست؟
هموروئید یا بواسیر بعد از زایمان به تورم و گشاد شدن سیاهرگ‌های ناحیه مقعد گفته می‌شود که معمولاً به دنبال فشار زیاد هنگام بارداری و زایمان طبیعی ایجاد می‌شود. در دوران بارداری به دلیل افزایش فشار رحم بر عروق لگنی و تغییرات هورمونی، رگ‌های این ناحیه حساس‌تر می‌شوند و هنگام زور زدن در زایمان طبیعی یا در اثر یبوست پس از زایمان ممکن است متورم و ملتهب گردند. این وضعیت با علائمی مانند درد، خارش، خونریزی یا احساس توده در اطراف مقعد همراه است. هموروئید بعد از زایمان عارضه‌ای شایع و معمولاً موقتی است که با مراقبت‌های خانگی و در برخی موارد درمان‌های دارویی قابل کنترل و بهبود خواهد بود.
بیشتر بخوانید:هموروئید یا بواسیر چیست؟ ۵ علائم شایع انواع آن + درمان فوری
انواع هموروئید بعد از زایمان
هموروئید به طور کلی به دو نوع اصلی داخلی و خارجی تقسیم می‌شود. هموروئید داخلی در داخل کانال مقعد و بخش انتهایی راست‌روده ایجاد می‌شود و معمولاً بدون درد است، اما می‌تواند با خونریزی هنگام دفع همراه باشد و در صورت پیشرفت، به بیرون از مقعد برجسته شود.
در مقابل، هموروئید خارجی در زیر پوست اطراف مقعد به وجود می‌آید و اغلب با درد، تورم، خارش و گاهی لخته شدن خون (ترومبوز) همراه است. تفاوت اصلی این دو نوع در محل ایجاد و شدت علائم آن‌ها است، اما در هر دو حالت فشار زیاد حین زایمان یا یبوست می‌تواند زمینه‌ساز بروز آن باشد.
بیشتر بخوانید: روش های موثر برای درمان خارش مقعد
علائم هموروئید بعد از زایمان
نشانه‌های بواسیر پس از زایمان می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما معمولاً شامل موارد زیر است:
- احساس درد یا سوزش در ناحیه مقعد
- خارش یا تحریک پوستی اطراف مقعد
- وجود برآمدگی یا توده نرم نزدیک مقعد
- خونریزی هنگام اجابت مزاج (معمولاً به صورت خون روشن روی دستمال کاغذی یا مدفوع)
- احساس دفع ناقص مدفوع یا ناراحتی هنگام نشستن طولانی‌مدت
ارتباط یبوست و هموروئید بعد از زایمان
یبوست و هموروئید بعد از زایمان رابطه مستقیم دارند. یبوست باعث می‌شود مدفوع سفت و خشک شود و برای دفع آن نیاز به زور زدن بیشتری باشد. این فشار شدید بر روی رگ‌های ناحیه مقعد می‌تواند موجب تورم و گشاد شدن آن‌ها شود و هموروئید را تشدید یا ایجاد کند. علاوه بر این، یبوست طولانی‌مدت التهاب ناحیه مقعد را افزایش داده و درد، خونریزی و خارش را تشدید می‌کند. به همین دلیل، پیشگیری و درمان یبوست با رژیم غذایی پرفیبر، مصرف مایعات کافی و فعالیت بدنی سبک یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کاهش خطر و بهبود هموروئید پس از زایمان است.
تفاوت هموروئید و شقاق بعد از زایمان
هموروئید و شقاق دو بیماری مقعدی شایع هستند که گاهی به دلیل شباهت علائم با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، اما ماهیت و علت بروز آن‌ها متفاوت است.
- هموروئید (بواسیر): ناشی از تورم و گشاد شدن سیاهرگ‌های ناحیه مقعد و راست‌روده است. علائم آن شامل خونریزی روشن هنگام اجابت مزاج، احساس توده یا برآمدگی در اطراف مقعد، خارش، سوزش و در برخی موارد درد می‌شود. هموروئید می‌تواند داخلی یا خارجی باشد.
- شقاق مقعد: به ترک یا زخم خطی در دیواره کانال مقعد گفته می‌شود که معمولاً در اثر یبوست و عبور مدفوع سفت ایجاد می‌شود. شقاق بیشتر با درد تیز و شدید هنگام اجابت مزاج و کمی پس از آن مشخص می‌شود و ممکن است مقدار کمی خون روشن نیز دیده شود، اما بر خلاف هموروئید معمولاً توده یا برآمدگی قابل لمس وجود ندارد.
به طور خلاصه، هموروئید بیماری مربوط به رگ‌ها است و بیشتر با خونریزی و تورم شناخته می‌شود، در حالی که شقاق بیماری مربوط به پوست و بافت پوششی مقعد است و علامت اصلی آن درد شدید است.
بیشتر بخوانید: یبوست پس از زایمان | ۵ علت و روش‌های درمان موثر آن چیست؟
دلایل بروز هموروئید بعد از زایمان طبیعی
برخی از علل بروز هموروئید بعد از زایمان طبیعی عبارت است از:
- فشار حین زایمان: در زمان زور زدن و انقباضات شدید، رگ‌های ناحیه مقعد تحت فشار مستقیم قرار می‌گیرند.
- یبوست پس از زایمان: تغییرات رژیم غذایی و کاهش تحرک می‌تواند باعث یبوست و تشدید هموروئید شود.
- تغییرات هورمونی: هورمون پروژسترون در بارداری سبب شل شدن دیواره رگ‌ها می‌شود که بعد از زایمان هم ممکن است ادامه داشته باشد.
- افزایش وزن و فشار رحم: در طول بارداری فشار مداوم رحم بر روی رگ‌های لگن و مقعد زمینه‌ساز ایجاد هموروئید است.
تشخیص هموروئید بعد از زایمان
تشخیص هموروئید بعد از زایمان معمولاً با بررسی علائم بالینی و معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. در این معاینه، پزشک ناحیه مقعد را به‌صورت ظاهری بررسی می‌کند تا وجود تورم، برآمدگی یا التهاب مشخص شود. در مواردی که خونریزی یا درد شدید وجود داشته باشد، ممکن است معاینه انگشتی رکتوم یا در صورت نیاز انجام روش‌های تکمیلی مانند آنوسکوپی یا پروکتوسکوپی برای مشاهده داخل مقعد توصیه شود. هدف از این بررسی‌ها، تشخیص دقیق هموروئید و افتراق آن از مشکلات دیگری مانند شقاق یا پولیپ مقعد است.
روش‌های درمان و مراقبت از هموروئید بعد از زایمان
اغلب هموروئیدهای بعد از زایمان خودبه‌خود در عرض چند هفته بهبود پیدا می‌کنند، اما با رعایت برخی نکات می‌توان روند درمان را تسریع و از عود آن جلوگیری کرد:
- افزایش مصرف فیبر
به نقل از webmd.com
Try to soften your stools by eating foods that are high in fiber. High-fiber foods include vegetables like broccoli and green peas, fruits like pears and apples, legumes like lentils and black beans, as well as whole grain cereals and breads.
سعی کنید با خوردن غذاهایی که فیبر زیادی دارند، مدفوع خود را نرم کنید. غذاهای پرفیبر شامل سبزیجاتی مانند کلم بروکلی و نخود سبز، میوه‌هایی مانند گلابی و سیب، حبوباتی مانند عدس و لوبیا سیاه و همچنین غلات و نان‌های سبوس‌دار هستند.
- نوشیدن آب کافی: حداقل ۸ لیوان آب در روز برای جلوگیری از یبوست.
- استفاده از کمپرس سرد یا گرم: کمپرس یخ برای کاهش تورم و کمپرس گرم یا نشستن در لگن آب گرم برای تسکین درد.
- رعایت بهداشت ناحیه: شست‌وشوی ملایم با آب ولرم و خشک کردن با دستمال نرم.
- تحرک و فعالیت سبک: پیاده‌روی و انجام حرکات سبک برای بهبود جریان خون و کاهش فشار بر روی رگ‌ها.
- استفاده از بالش نرم یا دونات نشیمن: هنگام نشستن طولانی مدت
بهترین پماد برای هموروئید بعد از زایمان طبیعی
پمادها یا شیاف‌های ضد هموروئید برای کاهش التهاب و درد هموروئید بعد از زایمان وجود دارد که با تجویز پزشک در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. برخی از این داروها عبارتند از:
پماد هموروهرب (Hemorrho Herb):
ترکیبی از عصاره گیاه هاماملیس، بنژوئن و اکسید روی است. خاصیت قابض و ضدالتهاب دارد و خارش، سوزش و تورم هموروئید داخلی و خارجی را کاهش می‌دهد. مناسب استفاده روزانه پس از اجابت مزاج یا قبل از خواب است.
پماد ام‌جی باریج (MG Ointment):
بر پایه اسانس گیاه مورد تهیه شده است. در مطالعات بالینی، تأثیر آن در کاهش خونریزی، درد و احساس سنگینی مقعد ثابت شده است. بیشتر برای هموروئیدهای خفیف تا متوسط کاربرد دارد و ایمن بودن آن در دوران شیردهی با مشورت پزشک توصیه می‌شود.
Motherlove Rhoid Balm:
محصولی گیاهی ویژه دوران بعد از زایمان که حاوی عصاره‌هایی مانند کالاندولا، یارو و هاماملیس است. التهاب و سوزش را کاهش داده و به دلیل ملایم بودن، برای مادران شیرده گزینه مناسبی محسوب می‌شود.
HemRid Cream with Lidocaine 5%:
پمادی با اثر بی‌حس‌کننده فوری که به کمک لیدوکائین ۵٪ درد، خارش و سوزش هموروئید را سریع تسکین می‌دهد. معمولاً برای مواردی که علائم شدیدتر هستند استفاده می‌شود.
Rowatanal Cream:
پمادی تسکین‌دهنده برای هموروئید داخلی و خارجی که خاصیت ضد خارش و ضد سوزش دارد. معمولاً همراه با اپلیکاتور عرضه می‌شود تا استفاده داخلی نیز امکان‌پذیر باشد.
جراحی هموروئید بعد از زایمان به همراه دوران نقاهت
در مواردی که هموروئید بعد از زایمان با درمان‌های خانگی و دارویی بهبود نیابد یا علائم شدیدی مانند خونریزی مداوم، درد شدید، ترومبوز (لخته خون) یا بیرون‌زدگی بزرگ مقعد وجود داشته باشد، جراحی به عنوان آخرین گزینه درمانی توصیه می‌شود. جراحی هموروئید به روش‌های مختلفی مانند هموروئیدکتومی (برداشتن بافت متورم)، لیزر هموروئید یا روش استاپلر انجام می‌شود. دوران نقاهت پس از جراحی معمولاً بین ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد و در این مدت بیمار ممکن است کمی درد یا ناراحتی در هنگام اجابت مزاج تجربه کند.
رعایت رژیم غذایی پرفیبر، مصرف مایعات فراوان، استفاده از مسکن‌های تجویز شده، استحمام نشسته با آب گرم و پرهیز از نشستن طولانی‌مدت نقش مهمی در بهبود سریع‌تر و پیشگیری از عود هموروئید دارند. بیشتر زنان پس از گذراندن این دوره می‌توانند بدون محدودیت به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در بیشتر موارد هموروئید پس از زایمان طبیعی خفیف است و با مراقبت‌های خانگی بهبود می‌یابد. اما اگر علائمی مانند خونریزی شدید، درد مداوم، عفونت، یا برآمدگی‌های بزرگ و دردناک مشاهده شد، لازم است به پزشک مراجعه شود. در برخی موارد شدید، ممکن است نیاز به روش‌های درمانی پیشرفته‌تر مانند لیزر یا جراحی باشد.
پیشگیری از هموروئید بعد از زایمان طبیعی
پیشگیری از هموروئید بعد از زایمان طبیعی تا حد زیادی به سبک زندگی و مراقبت‌های پس از زایمان وابسته است. یکی از مهم‌ترین راه‌ها، جلوگیری از یبوست است؛ بنابراین مصرف کافی فیبر از طریق میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل و نوشیدن آب فراوان اهمیت زیادی دارد. انجام فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی به بهبود حرکات روده و کاهش فشار روی رگ‌های ناحیه مقعد کمک می‌کند.
پرهیز از نشستن طولانی‌مدت و استفاده از بالش‌های نرم یا دونات نشیمن می‌تواند از ایجاد فشار مستقیم بر این ناحیه جلوگیری کند. همچنین توصیه می‌شود هنگام اجابت مزاج از زور زدن بیش از حد خودداری شود و عادت دفع به تاخیر نیفتد. رعایت این نکات ساده می‌تواند احتمال بروز یا عود هموروئید را در دوران پس از زایمان کاهش دهد.
سخن پایانی
هموروئید بعد از زایمان طبیعی یک مشکل شایع اما قابل کنترل است. رعایت رژیم غذایی مناسب، مصرف مایعات، تحرک کافی و مراقبت‌های ساده خانگی می‌تواند در کاهش علائم و بهبود سریع‌تر موثر باشد. همچنین آگاهی از زمان مراجعه به پزشک کمک می‌کند تا از عوارض جدی‌تر پیشگیری شود.
