زایمان بدون درد، شدنیه؟

بارداری و مادر شدن از شیرین ترین و دلنشین ترین دوران زندگی هر زنی به شمار می رود اما ترس از دردهای زایمان و گاهی مشکلات پس از آن در سال های اخیر بسیاری از مادران را واداشته که به انجام عمل سزارین تن در دهند. بخش زنان و زایمان بیمارستان ها از پر رفت و آمد ترین بخش های هر بیمارستانی است. زن جوان به پهلو خوابیده و هر از چندگاهی به ملحفه سفیدش چنگ می زند و از درد به خودش می پیچد. می گویند تا درد بر مادر مستولی نشود بچه به دنیا نمی آید. وحشت از درد زایمان این روز ها مادران را به انتخاب راه وحشتناکی به نام سزارین وادار کرده است.

این در حالی است که طول مدت شروع درد زایمان تا وقوع تولد یک فرآیند طبیعی است که در مدت زمان مشخصی با افزایش دوره ای درد و در فواصل زمانی معین اتفاق می افتد اما می توان بر درد زایمان غلبه کرد و تجربه یک زایمان بدون درد را داشت. بر اساس یک بررسی علمی، درد در زنان باردار بالا تر از ۴۰ سال، به خصوص در زایمان اول، به مراتب طولانی تر و شدید تر است. هیجان، ترس و اضطراب زن باردار هم بر شدت درد تاثیر دارد. خانم دکتر زویا طاووسیان، پزشک متخصص زنان و زایمان درباره راه های کاهش درد زایمان در گفت وگو با شهرزاد به نکته های طلایی اشاره می کند که به کار بستن آن ها درد زایمان طبیعی را به نحو چشمگیری کاهش می دهد.

زایمان بدون درد واقعیت دارد؟
بله. چنین اتفاقی رخ می دهد به شرط آن که مادر نوزاد و همسر زن باردار از مدت ها قبل به فکر انجام آن افتاده باشند. درد زایمان شدید ترین دردی است که اکثر زنان در طول زندگی خود تجربه کرده اند. این درد در بارداری اول به مراتب شدید تر و طولانی تر است. عوامل متعددی در شدت و الگوی دردهای زایمانی تاثیر دارند. تعداد موارد بارداری، جنس نوزاد متولد شده، توانایی بدنی و قدرت جسمانی زن، وضعیت دهانه رحم و ارتباط آن با اندازه جنین از جمله عواملی هستند که گاه سبب افزایش درد زایمان می شوند. نخستین بار در سال ۱۸۴۶ از اِتِر در زایمان استفاده شد. روش بی حسی موضعی دور نخاعی نیز برای ایجاد بی دردی در زایمان طبیعی به کار گرفته شد. این شیوه به سلامت مادر و جنین لطمه ای وارد نمی کند. بعد از این بود که استفاده از روش های القای بی دردی هنگام زایمان مرسوم شد که در واقع همان زایمان بدون درد محسوب می شود و منظور از آن زایمان بدون درد مطلق نیست بلکه کمک می کند دردهای زایمانی برای مادر قابل تحمل تر باشد.

آیا زایمان بدون درد در بیمارستان ها و زایشگاه های کشورمان هم انجام می شود؟
بله، با توجه به فیزیک مادر و قرار گرفتن نوزاد در رحم و توانایی مالی خانواده مورد استفاده قرار می گیرد اما به طور کلی روش های مورد استفاده برای بی دردسازی زایمان به دو گروه دارویی و غیردارویی تقسیم می شوند. از جمله روش های بی دردسازی غیردارویی، آماده کردن روحی و روانی زنِ باردار برای قبول و گذراندن یک زایمان طبیعی است. اگر زنی هنگام تولد فرزند اول خود با مراحل مختلف زایمانی آشنا باشد و با انگیزه ای قوی زایمان را شروع کند، دردی معادل درد یک زنِ چندزا را تجربه خواهد کرد؛ در صورتی که زنانِ آموزش ندیده دردهای شدیدتری را تجربه خواهند کرد. روش های غیردارویی نیاز به زمان دارند و آموزش مادر از چند ماه قبل از زمان زایمان آغاز می شود.

آیا زایمان در آب هم درزمره روش های زایمان بدون درد قرار می گیرد؟

آب آرامش بخش است. حس شنیدن، دیدن و لمس کردن آب می تواند آرامش دهنده باشد. زایمان در آب نیاز به حوضچه های مخصوص دارد اگر در زایشگاه وان آب وجود داشته باشد، می توان آن را با آب گرم پر کرد و مادر را در آن قرار داد. احساس آرام شدن و کم شدن احساس وزن می تواند حس خوبی در او ایجاد کند. در صورتی که زایمان طولانی شده است و باردار خسته شده می توان برای تسکین و رفع خستگی، برای او امکان دوش آب گرم را فراهم کرد و زیر دوش شانه ها، کمر و اندامش را ماساژ داد.

این روش ها چقدر با اقبال زنان باردار روبه روست؟
خیلی زیاد. همین ترسی که متاسفانه مادران از درد زایمان های شان به مادران جوان القا می کنند باعث می شود مادر باردار در برابر درد زایمان گارد داشته باشد. همه زنان باردار دوست دارند و ترجیح می دهند زایمان کم درد تر و آرام تری داشته باشند، چون اگر مدت زایمان همراه با درد وحشتناک و استرس بالای مادر طی شود نوزادی که به دنیا می آید هم نسبت به هم سالانش که در وضعیت کم استرس تری به دنیا آمده اند ناآرام تر است و بیشتر بی قراری می کند. با توجه به همین ترس ها و باورهای غلط که درد زایمان سخت ترین دردی است که مادر تجربه می کند و خرافاتی که وجود دارد مادران باردار ترجیح می دهند به جای تحمل این همه درد و عوارض وحشتناک آن از سزارین به جای زایمان طبیعی استفاده کنند. می توان این طور نتیجه گرفت که مادران باردار دوست دارند زایمان بدون دردی داشته باشند اما خب کمتر درباره آن می دانند.

در حال حاضر که اجازه حضور همراه در اتاق زایمان وجود ندارد، درست است؟
بله متاسفانه این مهم هنوز در مراکز درمانی و زایشگاهی جا نیفتاده است در صورتی که حضور همراه و به خصوص شوهر برای حمایت روحی روانی زن باردار است نه دخالت در امور مامایی. بهتر است شوهر یا همراهی که قرار است در کنار زائو در زایشگاه باشد، قبلا در کلاس های آمادگی زایمان بی درد آموزش های لازم را دیده باشد تا بتواند در کنترل و غلبه بر درد به زن کمک کند. حضور شوهر در اتاق زایمان یکی از جذاب ترین موضوعات مطرح شده در زایمان بدون درد است که تا قطعی شدن آن و حضور شوهر در اتاق زایمان باید منتظر دستورالعمل ها بود.

به غیر از روش دارویی که در واقع همان بی حسی نخاعی است، چه روش هایی برای زایمان بدون درد وجود دارد؟
القای خواب یا هیپنوتیزم، مراقبت های روحی و روانی، طب سوزنی، تحریک الکتریکی پوست (TENS)، زایمان در آب، ماساژ و آرمش (Relaxation) از دیگر روش های پیشنهادی هستند. به طور کلی، روش های غیردارویی برای زایمان بدون درد ، به کل درد را از بین نمی برند و ما مجبوریم از روش های دیگری هم در کنار آن ها استفاده کنیم. در این موارد باید مادر بداند که بی دردی کامل نیست و همه چیز تمام نمی شود. اما در کنار کارهایی که کمک شایان توجهی در کاهش میزان درد زایمان دارد، راه های علمی و غیر دارویی هم وجود دارد که درد را بسیار خفیف تر می کند.

برای انجام زایمان بدون درد یا بسیار کم درد، روش های دیگری نیز وجود دارند، برای آشنائی با این روش ها و راهکارها مطالعه پست های آشنائی با زایمان بی درد با هیپنوتیزم و زایمان طبیعی بدون درد با انتونکس ،کمک بسیاری به مادران خواهد کرد.

در مورد روش های علمی و غیر دارویی هم توضیح می دهید؟
روش های زایمان بدون درد با دارو به ۳ دسته تقسیم بندی می شوند. یکی از آن ها استفاده از گازهای استنشاقی است. گاز O۲N شایع ترین و قدیمی ترین داروی استنشاقی مصرفی در این مورد است. در روش تزریق دارو، از انواع مخدر ها و آرام بخش ها برای کاستن از اضطراب حین زایمان و تخفیف درد استفاده می شود. اما پرکاربرد ترین روش، بهره گیری از بی حسی موضعی است. داروی بی حسی در مرحله مشخصی از زایمان، از طریق سوزنی که در ناحیه کمر فرو می رود، به فضای دور نخاعی، نخاعی و گاه هر دو تزریق می شود. بی دردی ایجادشده در این روش نسبتا کامل است.

با تمام این تفاسیر خواندن دعا و استفاده از آوای ملکوتی قرآن، ورزش های خاص که زیر نظر ماما و مربی آشنا به مامایی به مادران باردار آموزش داده می شود، پیاده روی های منظم و پیوسته و در برخی موارد بالا رفتن از پله و قدم زدن های هدفمند برای مادر باردار و ایجاد آرامش یا همان ریلکسیشن قبل از انجام زایمان و شنا و حرکات ورزشی اصولی در آب همچنین صحبت با روان شناس و ایجاد آمادگی روانی کامل برای حضور یک موجود زنده در زندگی دونفره زوج و حضور مستمرهمسر در کلاس های بارداری. معاینات دوره ای و حتی حضور در اتاق زایمان می تواند به مادر برای زایمان راحت و بدون استرس کمک کند. در کنار همه این موارد، تغذیه مادر هم موردی است که حتما باید مورد توجه قرار بگیرد. پرهیز مناسب غذایی و استفاده از مواد غذایی خاص هم می تواند نقش بسزایی در کاهش درد زایمان و انجام زایمان بدون درد داشته باشد.