وضعیت عجیب سینمای ایران / ۴۰ و چند ساله هایی که هنوز نقش دم بخت ها را بازی می کنند
نی نی بان: سینمای ایران مملو از بازیگرانی است که دهه هاست نقش های خود را مدام تکرار می کنند.
فهرست مطالب
یکی از مسائل جالب اما بحث‌برانگیز در سینمای ایران ، استفاده مکرر از بازیگران بالای ۴۰ سال برای ایفای نقش دختران و پسران دم‌بخت است؛ موضوعی که بارها توسط مخاطبان و حتی فعالان سینما مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. درحالی‌که در سینمای جهان ، هر نسل با ورود چهره‌های جدید همراه است، اما سینمای ایران همچنان بر بازیگران شناخته‌شده و تکراری تکیه دارد؛ به‌طوری‌که گاهی اختلاف سن بازیگر با نقشی که بازی می‌کند، به ۱۵ یا حتی ۲۰ سال می‌رسد.
مشکل کمبود استعدادهای تازه در سینمای ایران
یکی از چالش‌های ریشه‌ای در سینمای ایران، نبود چرخه منظم برای کشف و پرورش استعدادهای جوان است. برخلاف بسیاری از کشورهای صاحب‌نام در عرصه سینما که آژانس‌های تخصصی و سازوکار حرفه‌ای برای استعدادیابی دارند، این موضوع در ایران بسیار محدود و نامنظم است. عدم وجود دوره‌های آموزشی استاندارد یا سازوکار حرفه‌ای باعث می‌شود مسیر ورود جوانان به سینما دشوار باشد. این امر تهیه‌کنندگان را به استفاده از چهره‌های شناخته‌شده مجبور می‌کند؛ چهره‌هایی که با وجود تجربه فراوان، دیگر با روحیه و ظاهر نقش‌های جوانانه همخوانی ندارند.
چهره‌های ۴۰ ساله و نقش دختران دم‌بخت
در سینمای ایران، بازیگران مشهوری مانند الناز شاکردوست، طناز طباطبایی، باران کوثری و مهراوه شریفی‌نیا ، همچنان در نقش دختران جوان یا زنان تازه ازدواج‌کرده ظاهر می‌شوند. این موضوع به معنی زیر سوال بردن کیفیت بازی آنها نیست؛ بلکه ایراد از تناسب سنی و نوع نقش‌هاست. برای مثال، وقتی بازیگری با بیش از ۴۰ سال سن نقش دانشجوی جوان یا منشی تازه‌کار را ایفا می‌کند، باورپذیری داستان برای مخاطب دشوار می‌شود.
مردان سینمای ایران؛ جدول محدود نقش‌ها
چالش یادشده تنها محدود به بازیگران زن نیست. در میان مردان نیز نمونه‌های مشابه فراوان است. بازیگرانی نظیر محمدرضا گلزار، حامد بهداد، شهرام حقیقت‌دوست، صابر ابر و هوتن شکیبا ، همچنان نقش پسران مجرد یا جوانان در جست‌وجوی عشق را بازی می‌کنند. این در حالی است که بسیاری از آنان از لحاظ سنی و رفتاری دیگر مناسب چنین شخصیت‌هایی نیستند.
آسیب به باورپذیری مخاطبان و کیفیت آثار سینمایی
این روند باعث کاهش باورپذیری شخصیت‌ها و داستان‌ها در فیلم‌های ایرانی شده است. وقتی مخاطب شاهد ایفای نقشی توسط فردی است که از نظر سنی و ظاهری تناسبی با آن ندارد، ارتباط احساسی‌اش با فیلم قطع می‌شود. این امر به‌ویژه در ژانرهای عاشقانه و اجتماعی به وضوح قابل مشاهده است.
چرا این روند ادامه دارد؟
1.اعتماد به نام‌های قدیمی
از آنجایی که بازیگران شناخته‌شده فروش گیشه را تضمین می‌کنند، تهیه‌کنندگان ترجیح می‌دهند روی گزینه‌های مطمئن سرمایه‌گذاری کنند.
۲. نبود سیستم کشف استعداد
با توجه به فقدان آژانس‌های حرفه‌ای بازیگری، مسیر ورود بازیگران جدید به سینما بسیار محدود و پراکنده است.
۳. آموزش ناکافی
بازیگران جوان اغلب به دلیل عدم آموزش مناسب نمی‌توانند با بازیگران حرفه‌ای رقابت کنند.
۴. تولیدات کم
کمبود پروژه‌های سینمایی و سریالی باعث شده فرصت‌ها برای نشان‌دادن توانایی نسل جوان بسیار محدود باشد.
تجارب جهانی؛ الگویی که باید آموخت
سینمای جهان با مدل‌های حرفه‌ای، نسل‌های تازه‌ای از بازیگران را معرفی می‌کند؛ برای مثال:
- هالیوود سالانه چهره‌های جدیدی از طریق فیلم‌ها و سریال‌ها معرفی می‌کند.
- ترکیه توانسته با تولید سریال‌های متعدد، بازیگران جوان را به عرصه بین‌المللی معرفی کند.
- سینمای کره‌جنوبی با اتکا به ساختار سازمان‌یافته، استعدادیابی منظم و ارتقای کیفی، نسل‌های متوالی از بازیگران موفق را تربیت کرده است.
راه‌حل‌ها برای پیشرفت سینمای ایران
۱. تأسیس آژانس‌های حرفه‌ای بازیگری
ایجاد سازوکارهایی منظم برای کشف و حمایت از استعدادهای جدید اهمیت بسزایی در تحول این صنعت دارد.
۲. افزایش تولیدات سینمایی و سریالی
هرچه پروژه‌های بیشتری تولید شود، فرصت برای ورود چهره‌های تازه نیز بیشتر می‌شود.
۳. تغییر در نقش‌های بازیگران باتجربه
تشویق بازیگران بالای ۴۰ سال به پذیرش نقش‌های پخته‌تر و متناسب با سن آنها می‌تواند کیفیت آثار را بهبود بخشد.
۴. حمایت از چهره‌های جدید
سازندگان باید جسارت بیشتری برای استفاده از بازیگران تازه‌وارد به نمایش بگذارند.
جمع‌بندی
استفاده مکرر از بازیگران بالای ۴۰ سال برای نقش‌های جوان در سینمای ایران ، جایگاه و کیفیت داستان‌ها را تحت تأثیر قرار داده و فرصت ظهور نسل‌های جدید بازیگری را کاهش داده است. اگر سینمای ایران خواهان پویایی و جذابیت بیشتری است، باید به ایجاد سازوکارهای حرفه‌ای برای کشف، آموزش و معرفی استعدادهای تازه بپردازد. ورود چهره‌های جوان به چرخه سینمایی می‌تواند نه‌تنها به افزایش کیفیت آثار کمک کند، بلکه مخاطبان بیشتری را نیز جذب کند.
