عمل جراحی اسکولیوز، با انحنای کمر خداحافظی کنید!

آنچه در ادامه خواهید خواند:

• اسکولیوز چیست؟
• اسکولیوز ایدوپاتیک چیست؟
• اسکولیوز غیرایدوپاتیک چیست؟
• علائم اسکولیوز
• روش‌های درمان اسکولیوز
• عوارض عمل اسکولیوز

اسکولیوز چیست؟

انحنای ستون فقرات طبیعی است، البته تنها در صورتی که انحنای مناسبی داشته باشد. معمولاً دو خم به طرف داخل (لوردوز) در گردن و قسمت تحتانی کمر و یک انحنا نیز به طرف بیرون (کیفوز) در بخش فوقانی کمر وجود دارد که اگر این‌چنین باشد طبیعی است. اما وقتی این خمیدگی از یک پهلو به طرف پهلوی دیگر باشد، آن یک اسکولیوز بوده که یکی از شایع‌ترین انحناهای غیر طبیعی ستون فقرات هم همین است. اسکولیوز (یا انحراف ستون فقرات) یک ناهنجاری سه وجهی است و زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات به یکی از دو طرف بچرخد و خم شود. معمولاً نشانه‌های این ناهنجاری در دوران کودکی فرد رخ می‌دهد و مهم است که به محض مشاهده علائم خاصی، به آن رسیدگی شود. در صورتی که خیلی سریع اقدام به درمان شود، این ناهنجاری برطرف خواهد شد. اما گاهی انحراف ستون فقرات به قدری زیاد می‌شود که راهی به جز عمل جراحی اسکولیوز و جوش دادن مهره‌ها جهت جلوگیری از پیشرفت انحراف باقی نمی‌ماند.

افراد دارای بیماری اسکولیوز با توجه به سن و شدت انحنای ستون فقرات خود به دو دسته «ایدیوپاتیک» و «غیر ایدیوپاتیک» تقسیم می‌شوند که در ادامه به بررسی دقیق‌تر این دو دسته خواهیم پرداخت. اسکولیوز یک بیماری مثل سرماخوردگی نیست که از کسی به فرد سرایت شود. علاوه بر این، هیچ راهی نیز برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: بالش طبی برای دیسک کمر؛ انواع، قیمت و مزایا

اسکولیوز ایدیوپاتیک چیست؟

در اغلب موارد این بیماری علت مشخصی ندارد که در این صورت به آن اسکولیوز ایدیوپاتیک گفته می‌شود. اسکولیوز ایدیوپاتیک معمولاً در بین نوزادان و کودکان رخ می‌دهد. اگرچه گاهی هم انحراف ستون فقرات بین ۱۰ سالگی تا پایان سن رشد ادامه پیدا می‌کند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که خوابیدن به پهلو یا حمل کردن کوله پشتی‌های سنگین وزن باعث بروز این مشکل خواهد شد، اما علم نشان می‌دهد که این تفکر اشتباه است.

اسکولیوز غیر ایدیوپاتیک چیست؟

یماری‌هایی که روی عصب و عضلات تاثیر گذار هستند هم می‌توانند یکی از علت‌های بروز اسکولیوز باشند. ضعف عضلات و عدم تعادل کافی آن‌‌ها می‌تواند به بروز این مشکل کمک کند. از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی-عضلانی که می‌تواند منجر به اسکولیوز شود، می‌توان به فلج مغزی، آسیب نخاعی و دیستروفی عضلانی اشاره کرد.

اما افرادی که به اسکولیوز غیر ایدیوپاتیک مبتلا هستند، معمولاً علتی باعث بروز این مشکل در آن‌ها شده است. این ناهنجاری معمولاً به صورت مادرزادی در بین خانواده رواج پیدا می‌کند. دانشمندان معتقدند که این می‌تواند عواملی فراتر از ژنتیکی نیز داشته باشد. علاوه بر این، بیماری‌هایی که روی عصب و عضلات تاثیر گذار هستند هم می‌توانند یکی از علت‌های بروز اسکولیوز باشند. ضعف عضلات و عدم تعادل کافی آن‌‌ها می‌تواند به بروز این مشکل کمک کند. از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی-عضلانی که می‌تواند منجر به اسکولیوز شود، می‌توان به فلج مغزی، آسیب نخاعی و دیستروفی عضلانی اشاره کرد.

تشخیص اسکولیوز توسط فرد متخصص و از طریق مشاهده عکس رادیوگرافی تغییر شکل قفسه سینه از نمای جانبی و روبرو انجام می‌شود. همانطور که در بالاتر هم گفته شد، روش درمان برای این بیماری کاملاً به شرایط و سن فرد بیمار بستگی دارد. اما یکی از شایع‌ترین روش‌های درمان آن، عمل جراحی اسکولیوز است که در ادامه این مطلب به آن خواهیم پرداخت.

علائم اسکولیوز

از جمله نشانه‌ها و علائم اسکولیوز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نامتناسب بودن لباس در بدن
• نابرابری شانه‌ها
• خم شدن بدن به یک طرف
• انحنا در ستون فقرات
• درد عضلانی موضعی
• مشکلات فیزیکی منجر به کاهش عملکرد ریوی
• بالا بودن یک یا هر دو باسن به صورت غیرعادی

روش‌های درمانی اسکولیوز

روش‌ درمان اسکولیوز می‌تواند در هر فرد با توجه به شرایط و سنی که دارد متفاوت باشد. در بیمارانی که به سن بلوغ اسکلتی نرسیده باشند و زاویه انحنای ستون فقرات او بین ۲۵ تا ۴۰ درجه باشد، می‌توان از بریس استفاده کرد. البته گفته می‌شود این روش تا ۸۰ درصد جواب خواهد داد.

یکی دیگر از روش‌های درمانی، تمرینات اصلاحی است. در برخی موارد، انحنای ستون فقرات کودک به قدری زیاد نیست که نیازی به عمل جراحی اسکولیوز باشد. در چنین مواردی معمولاً پزشک از روش تمرین درمانی استفاده کرده تا جلوی افزایش انحنا را بگیرد. اما یکی از شایع‌ترین روش‌های درمان این بیماری، عمل جراحی اسکولیوز است. در واقع بسیاری از پزشکان به کودکان زیر ۱۰ سالی که از این بیماری رنج می‌برند، جراحی را توصیه می‌کنند.

بیشتر بخوانید: کمردرد در هفته پنجم بارداری، درمان

عمل جراحی اسکولیوز

دو هدف اصلی از عمل جراحی اسکولیوز در کودکان وجود دارد که یکی از آن‌ها جلوگیری از پیشرفت انحنای ستون فقرات در بزرگسالی و دیگری جلوگیری از بدشکلی ستون فقرات است.

دو هدف اصلی از عمل جراحی اسکولیوز در کودکان وجود دارد که یکی از آن‌ها جلوگیری از پیشرفت انحنای ستون فقرات در بزرگسالی و دیگری جلوگیری از بدشکلی ستون فقرات است. پزشکان وقتی عمل جراحی اسکولیوز را برای بیمار تجویز می‌کنند که میزان انحنای ستون فقرات آن فراتر از ۴۰ درجه باشد و علائم و نشانه‌ها همگی خبر از امکان پیشرفت انحنا دهند. با توجه به شرایط بیمار، حین جراحی از طریق جلو یا پشت بدن انجام خواهد گرفت.

در گذشته عمل جراحی اسکولیوز بسیار دشوار بود؛ اما خوشبختانه امروزه به لطف پیشرفت علم پزشکی، نه تنها جراحی گزینه وحشتناکی نیست، بلکه می‌تواند خیال خانواده‌ها را از آینده فرزند مبتلا به اسکولیوز خود راحت کند و به آن اجازه دهد مثل هر انسان دیگری با سلامت کامل زندگی کند. با توجه به پیشرفت‌هایی که هر دهه در علم پزشکی و درمان اسکولیوز رخ می‌دهد، ممکن است بزرگسالانی که در کودکی عمل جراحی اسکولیوز را انجام داده‌اند، مجدداً به بررسی پزشکی نیاز پیدا کنند. به خصوص کسانی که ۲ تا ۳ دهه گذشته این عمل را انجام داده‌اند.

اما جراحی عمل جراحی اسکولیوز در بزرگسالان، متفاوت از کودکان است. پزشکان زمانی به بیماران بزرگسال جراحی را پیشنهاد می‌کنند که انحنای ستون فقرات آن‌ها از ۵۰ درجه پیشی گرفته باشد و در عین حال فرد بیمار دچار مشکلاتی در روده یا مثانه خود شده و در پاهای خودش آسیب عصبی را حس می‌کند.

همانطور که پیشتر گفته شد عمل جراحی اسکولیوز به دو صورت خلفی (از جلو) و قدامی (از پشت) انجام می‌شود. در جراحی خلفی که وقتی بیماری ستون فقرات فوقانی یا قفسه سینه را هم درگیر کرده باشد از این روش استفاده می‌شود، بیمار به شکم دراز خواهد کشید و جراحی روی آن انجام خواهد شد. در جراحی خلفی هم بیمار به کمر می‌خوابد و برش‌هایی از دنده‌های زیرین تا بالای ناف انجام می‌شود که دسترسی به ستون فقرات را امکان‌پذیر می‌کند.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره تراکم استخوان که لازم است بدانید!

جراحی فیوژن انحنای ستون فقرات

در حین این عمل جراحی پزشک معالج قوس جانبی ستون مهره را اصلاح خواهد کرد و سپس با قرار دادن میله‌های فلزی در کنار ستون فقرات باعث اتصال مهره‌ها به یکدیگر شده تا وضعیت جدیدی را پیدا کنند و فرم تازه‌ای به خود بگیرند.

یکی از رایج‌ترین روش‌های جراحی انحراف ستون فقرات، روش جراحی فیوژن است. در جراحی فیوژن ستون فقرات برای اسکولیوز معمولاً چند مهره با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا از پیشرفت انحنا جلوگیری شده و باعث صاف شدن ستون فقرات شود. متخصصان معمولاً زمانی جراحی را پیشنهاد می‌کنند که انحنای ستون فقرات بیش از ۴۰ تا ۵۰ درجه باشد و احتمال پیشرفت خمیدگی در فرد وجود داشته باشد. در حین این عمل جراحی پزشک معالج قوس جانبی ستون مهره را اصلاح خواهد کرد و سپس با قرار دادن میله‌های فلزی در کنار ستون فقرات باعث اتصال مهره‌ها به یکدیگر شده تا وضعیت جدیدی را پیدا کنند و فرم تازه‌ای به خود بگیرند.

اما قرارگیری میله‌های فلزی برای جلوگیری از انحنا کافی نیست. چرا که ممکن است با پیشرفت انحنا، این میله‌ها بشکنند. به همین خاطر جراحان با استفاده از پیوند استخوان مهره‌ها را به یکدیگر جوش می‌دهند.

جراحی استئوتومی

از این روش برای اصلاح ناهنجاری ستون فقرات استفاده می‌شود. جراحی استئوتومی معمولاً به بزرگسالانی با انحنای بسیار شدید ستون فقرات و کودکانی با انحنای شدید ستون فقرات پیشنهاد می‌شود. گاهی نیز برای تراز کردن ستون فقرات پس از عمل جراحی فیوژن از این روش استفاده می‌شود. در روش جراحی استئوتومی، جراح استخوان‌های آسیب دیده را می‌برد و سپس برمی‌دارد.

جراحی توراکوسکوپی تصویری یا VATS

از این روش فقط برای عمل جراحی اسکولیوز افرادی استفاده می‌شود که دارای انحنای ستون فقرات در ناحیه قفسه سینه خود هستند. در این روش پزشک معالج موقتاً ریه‌ها را کم باد می‌کند که ممکن است برای برخی از بیماران مشکلات خطرآفرینی را به همراه داشته باشد. از این رو جراحی VATS برای بسیاری از افراد توصیه نمی‌شود.

جراحی توراکوپلاستی

توراکوپلاستی یکی دیگر از روش‌های عمل جراحی اسکولیوز است که با هدف اصلاح برآمدگی دنده‌ها در افراد بیمار انجام می‌شود. پزشک اگر تشخیص دهد که استفاده از این روش در کنار جراحی‌های دیگر هم نیاز است آن را انجام خواهد داد. ولی با توجه به پیشرفت علم پزشکی، این روش دیگر مرسوم نیست.

بیشتر بخوانید: ورزش در بارداری، سه ماه اول را دست نگه دارید

عوارض عمل جراحی اسکولیوز

عمل جراحی اسکولیوز هم مثل هر جراحی دیگری می‌تواند عوارضی را برای بیمار به همراه داشته باشد. بنابراین آگاهی پیدا کردن نسبت به عوارض جانبی آن پیش از انجام عمل اهمیت زیادی دارد. خوشبختانه به لطف پیشرفت علم پزشکی، امروزه جراحی انحنای ستون فقرات با خطر و ریسک کمتری نسبت به گذشته همراه است، ولی به خاطر داشته باشید که هر چه ضایعه بیمار به نخاع نزدیک‌تر باشد، خطرات آن نیز می‌تواند بیشتر باشد.

یکی از خطرات ناشی از این جراحی پاراپلژی است که بر اثر آن حس و حرکت ناحیه تحتانی بدن و پاها از دست می‌رو د. البته پزشکان از طریق چندین روش پس از عمل جراحی تلاش می‌کنند تا جلوی این اتفاق را بگیرند. مورد بعدی می‌تواند از دست رفتن خون زیاد باشد. از آنجا که در عمل جراحی اسکولیوز عضلات زیادی از یکدیگر باز می‌شوند، در نتیجه فرد بیمار خون زیادی را حین عمل از دست می‌دهد . اینجاست که پزشکان می‌توانند با استفاده از مهارت خود تا حد ممکن جلوی از دست رفتن خون را بگیرند. گاهی اوقات به افراد توصیه می‌شود پیش از عمل جراحی اهدای خون اتولوگ انجام دهند تا در صورت نیاز پس از عمل، خون خود را مجدداً دریافت کنند. عفونت ، نشت مایعات مغزی نخاعی و شکستن میله‌ها یا جابجا شدن پلاک یا پیچ از دیگر عوارضی است که می‌توانند بعد از جراحی بروز پیدا کنند.

چگونه از عوارض جراحی اسکولیوز پیشگیری کنیم؟

پس از عمل جراحی شما باید محدودیت‌های را برای خود در نظر بگیرید که به شما کمک خواهد کرد هیچ یک از عوارض جانبی را احساس نکنید. ولی پس از گذشت ۶ ماه، می‌توانید درست مثل یک فرد بدون آسیب دیده به زندگی خود ادامه دهید. از مهم‌ترین این محدودیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اشیاء سنگین را به هیچ عنوان بلند نکنید.
• تا چندین ماه پس از عمل جراحی،‌ دوچرخه سواری نکنید.
• تا چندین ماه پس از عمل جراحی، هیچگونه فعالیت ورزشی از جمله دویدن را انجام ندهید.
• از ناحیه کمر خم شوید و کمر خود را صاف نگه دارید.
• به مدت یک هفته پس از عمل، استحمام نکنید.

بیشتر بخوانید: عجیب ترین ورزش های جهان، به حق چیزهای نشنیده!

سوالات متداول

آیا همیشه عمل جراحی اسکولیوز پیشنهاد می‌شود؟

خیر. عمل جراحی اسکولیوز زمانی پیشنهاد می‌شود که انحنای ستون فقرات فرد بیمار شدید و همچنان در حال رشد باشد. در غیر این صورت از روش‌های حرکت درمانی و غیره استفاده می‌شود.

آیا عمل اسکولیوز ارزش ریسک کردن را دارد؟

با عمل اسکولیوز، شما جلوی پیشرفت انحنای ستون فقرات خود را می‌گیرید و تا حد ممکن آن را کاهش می‌دهید. به لطف پیشرفت عمل پزشکی، خطرات و ریسک‌های این عمل جراحی کمتر شده است. ولی عارضه هرچه به نخاع نزدیک‌تر باشد، ریسک انجام آن هم بیشتر است.

آیا عمل جراحی اسکولیوز می‌تواند منجر به فلج شدن شود؟

از جمله عوارض احتمالی پس از عمل جراحی انحنای ستون فقرات می‌توان به از دست دادن کنترل روده یا مثانه و قدرت و حس قسمت تحتانی و پاها اشاره کرد. گاهی اوقات این عوارض می‌تواند به مرور زمان بهبود پیدا کند. ولی گاهی در اتفاقی نادر ممکن است فرد دچار فلجی شود. البته همانطور که گفت هشد این موارد نادر است.

آیا می‌توانم بعد از عمل جراحی اسکولیوز مثل یک فرد عادی زندگی کنم؟

پس از گذراندن دوران نقاهت، فرد بیمار می‌تواند مثل یک فرد عادی به زندگی خودش ادامه دهد. البته محدودیت‌هایی پس از عمل مثل ورزش نکردن تا چندین ماه و یا بلند نکردن اشیاء سنگین نیز وجود دارد.

سخن پایانی

اسکولیوز یک بیماری پیشرونده است و هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد. بنابراین حتی چندین سال پس از عمل جراحی اسکولیوز ممکن است مجدداً مشکلات انحنای ستون فقرات در فرد بیمار بروز پیدا کند و او را ناچار به عمل مجدد کند.

متأسفانه این بیماری در اغلب موارد به صورت ژنتیکی در سنین نوپایی یا خردسالی بروز پیدا می‌کند و هیچ راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. در صورتی که میزان این انحنا کم باشد، پزشکان از روش‌های غیر جراحی مثل حرکت درمانی استفاده می‌کنند. اما وقتی میزان این انحنا به بیش از ۴۰ درجه می‌رسد و پیشرفت در انحنا مشهود است، چاره‌ای به جز عمل جراحی اسکولیوز نیست. جراحی اسکولیوز نیز انواع مختلفی دارد که متناسب با شرایط، سن و میزان انحنای ستون فقرات هر فرد می‌تواند متفاوت باشد.