درمان کیست تخمدان، خطرناک است؟

كیست تخمدان چیست و آیا خطرناک است؟
كیست تخمدان عبارت است از توده های تخمدانی معمولاً خوش خیم كه اغلب از نسج تخمدان تولید می شود و در بسیاری از موارد از فولیكول های سطح تخمدان سرچشمه می گیرد. در واقع كیست تخمدان از توده های كیسه مانندی كه دارای یک جدار است و مقداری مایع ساده داخل آن جمع شده، تشكیل شده است.

چه عواملی باعث بروز كیست تخمدان می شود؟
علل متفاوتی می تواند باعث بروز این كیست ها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمک گذاری است، چون فولیكولی كه قرار است «تخمک» را ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیدا كرده و تخمک را آزاد می كند، این اتفاق در این فرد رخ نمی دهد و با تجمع آب در داخل خود، تبدیل به كیست می شود. گاهی چند تخمک چند كیست تولید می كنند و این عمل تكرار شده، تعداد زیادی كیست كوچک در تخمدانها ایجاد می شود كه آنها را به نام تخمدانهای «پلی كیستیک» می شناسیم.

كیست تخمدان چند نوع است؟ آیا همه كیست ها خطرناكند؟
كیست ها انواع مختلف دارند ولی كیست های تخمدان شایع كه بیشتر دیده می شود، اكثراً كیست های ساده و همان كیست هایی است كه شرح داده شد. ولی در مواردی این كیست ها می تواند بدخیم و خطرناک باشد كه برای تشریح آنها به بحث های پیچیده پزشكی نیاز می باشد. گاهی هم از محل فولیكول تخمدانی در مرحله دوم سیكل ماهانه كه دوره «لوتیئنی» نامیده می شود كیست های لوتیئنی ساخته می شود كه آنها نیز به نام كیست «فونكسیونل» شناخته شده و خطرناک نیستند. این كیست ها یا خود به خود و یا بوسیله درمانهای ساده رفع می شوند.

معمولاً بیمارانی كه كیست تخمدان دارند، با دارو درمان می شوند؟
قرص ضد بارداری
همانطور كه اشاره شد، كیست هایی كه جدار نازک و صاف دارند، ساده هستند و در داخل آنها مایع صاف بدون هیچ گونه نسج اضافی ملاحظه می شود اینها كیست های «فونكسیونل» هستند و اكثراً خود به خود رفع می شوند، پس به درمان خاصی نیاز ندارد. ولی گاهی همین كیست ها، كمی بزرگتر شده و می توانند علایمی مثل درد در زیر دل و اختلال در دوره ماهانه بیمار تولید كنند. گاهی هم لكه بینی در این بیماران دیده می شود كه با استفاده از قرص های ضد بارداری به راحتی درمان می شوند و با یک سونوگرافی ساده هم تشخیص داده می شوند.

در ضمن تخمدانهای با كیست های متعدد (پلی كیستیک) نسبتاً خوش خیم هستند ولی درمان آنها در بیماران مختلف بر حسب شرایط بیمار نظیر وزن و اینكه ازدواج كرده یا نه و یا بچه می خواهد یا نمی خواهد كاملاً متفاوت است و به بررسی ها و آزمایشهای دقیق تر و مراجعه های متعدد به پزشک نیاز دارد.

چه كیست هایی به جراحی نیاز دارند؟
در بیماری كه كیست تخمدان دارد، اگر علایم غیر عادی رخ دهد، ممكن است كار به جراحی بكشد، مثلاً كیست پاره شود و یا دردهای شكمی و لگنی حاد و علایم خونریزی داخل شكمی پیدا شود، اكثراً كار به جراحی می كشد.

در بعضی موارد هم ممكن است كیست دچار پیچ خوردگی شود و این پیچ خوردگی ادامه یافته منجر به تحریک پریتون و كیست دچار كم خونی شود. در این صورت نیز اگر علایم با جابجایی و استراحت تغییر نكند و درد و استفراغ ادامه پیدا كند، باید جراحی شود.

در حالتی كه كیست خیلی بزرگ شود و یا آنكه پس از چند دوره درمان طبی به درمان جواب ندهد (باید جراحی شود) معمولاً تخمدانهای با كیست های متعدد به جراحی نیاز ندارند ولی بیمار باید با دقت تحت نظر باشد و ممكن است سالها به درمان طبی نیاز داشته باشد كه بر حسب شرایط سنی، وضعیت كیست ها و شرایط زناشویی و وزن بیمار، درمانها متفاوت خواهد بود.

كیست تخمدان معمولاً چه علایمی ایجاد می كند؟
علایم حاد كیست تخمدان شامل: احساس درد ناگهانی شكم، تهوع و استفراغ، تغییرات نبض، احساس ضعف كه ممكن است به علت خونریزی داخلی باشد. بعضی وقتها با خونریزی مختصر پریتون علایم شدت پیدا نمی كند و با استراحت در بیمارستان علایم بهبود پیدا كرده و احتیاج به عمل ندارد.

آیا این كیست ها قابل پیشگیری هستند؟

پیشگیری بدون استفاده از دارو برای كیست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده كه افرادی كه از قرصهای ضد بارداری استفاده می كنند، كمتر دچار كیست تخمدان می شوند و در حاملگی و شیردهی نیز به علت مهار فعالیت تخمدان كیست های تخمدان كمتر مشاهده می شود و اگر هم وجود داشته باشد در دوره بارداری و شیردهی خود به خود پس رفت پیدا می كند.

معمولاً خانم هایی كه دیر ازدواج می كنند و دیر حامله می شوند، بیشتر در معرض این كیست ها قرار می گیرند، ولی كاملاً نمی توانیم بگوییم كه برای جلوگیری از كیست تخمدان قرص ضد بارداری بخورند چون همه خانمها كیست تخمدان پیدا نمی كنند بنابراین توصیه می شود با مراجعه مرتب سالانه به پزشک متخصص زنان مشاوره و معاینه شوند و هرگاه دردهای مبهم لگنی، لكه بینی و یا بی نظمی در عادت ماهانه پیدا كردند باید با متخصص زنان مشورت كنند و به موقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت كیست، نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحیح صورت گیرد. چون اكثر این كیست ها در صورت تشخیص بموقع با درمان دارویی رفع خواهند شد( استفاده از هورمون ها) و به ندرت كار به جراحی می كشد.

معمولاً دختر خانمهایی كه كیست تخمدان دارند، از اینكه در آینده بار دار نشوند، نگران هستند، آیا كیست تخمدان مانع بارداری می شود؟
در تخمدانهای پلی كیستیک با توجه به اینكه كاملاً وضع آندوكرینولوژی زن به هم می خورد و از تخمدانهای كیستیک و بدون تخمک گذاری هورمونهای مردانه ترشح می شود همچنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده می شود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یكبار پریود می شوند) فرد دچار «الیگومنوره» شدید می شود، در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار روبه رو است و به كمک پزشک نیاز دارند.

علاوه بر این افرادی كه هنوز ازدواج نكردند، هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می كند و حتی می تواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد كند.

آیا دختر خانمهایی كه به منظور درمان كیست تخمدان از قرصهای ضد بارداری استفاده می كنند، برای بارداری در آینده با مشكلی برخورد نخواهند كرد؟
اثر قرصهای ضدبارداری در عقیم كردن خانمها علمی نیست، مگر اینكه به مدت خیلی طولانی قرص بخورند، به طوری كه اندومتر خیلی لاغر شود، ولی هیچ منبعی ننوشته است كه قرص ضد بارداری كسی را برای ابد عقیم می كند. ممكن است بارداری را مدتی به تأخیر بیندازد، ولی عقیم و نابارور نمی كند.حتی بعضی خانمها كه قرص مصرف می كنند، وقتی آن را قطع می كنند، دچار آمنوره (قطع پریود) می شوند.
توصیه می شود كسانی كه قرص مصرف می كنند، قبل از پنج سال دوباره بازنگری كنند و با نظر پزشک معالج قرص را ادامه دهند.

كسانی كه كیست تخمدان دارند و تحت درمان هستند، چه نكاتی را باید رعایت كنند؟
خانمهایی كه كیست تخمدان دارند و دارو مصرف می كنند، باید از حركات ورزشی جهشی و كششی، دو و میدانی، شنا، یوگا و نظیر آن پرهیز كنند. در واقع هر كاری كه فشار به لگن بیاورد ممنوع است. پس از دوره درمان هم كه پزشک تعیین می كند، دوباره مراجعه كنند تا از درمان كامل خود مطلع شوند و در صورت جواب ندادن درمان و بهبود نیافتن، بررسی های آزمایشگاهی دقیق تر از آنها به عمل آید.

اصولاً خانمها برای اطلاع از وضعیت سلامت خود هر چند وقت یكبار باید به متخصص زنان مراجعه كنند؟
تمام خانمها باید سالی یكبار به متخصص زنان مراجعه كنند و تحت معاینه قرار گیرند. بخصوص پس از سن ۵۰ سالگی كه مشكلات خطرناک تخمدانی (سرطانها) شایعتر است و از این سن باید هر شش ماه یكبار حتماً مورد معاینه دقیق قرار گیرند.

كلاً برای رفع كیست ها ساده ترین و كم خرج ترین درمان همان قرص های ضد بارداری است ولی بیمار نباید خودسرانه عمل كند، بلكه باید تحت نظر متخصص زنان باشد.

ساده اندیشی هرگز در هیچ مسأله پزشكی مجاز نیست، بخصوص در مورد مسأله تخمدان كه عضوی كلیدی است و سلامتی و شادابی و زایندگی زن مستقیماً با آن در ارتباط است. خانمها باید حساس باشند و مثل یک نگین الماس آن را گرانقیمت بدانند. مشكلات تخمدانی از جنین داخل شكم مادر تا صد سالگی می تواند ظهور كند پس در هر مرحله ای از زندگی حتی در كودكی باید مواظب این عضو حساس باشیم كه جانشین ندارد.

تمام خانمها باید سالی یكبار به متخصص زنان مراجعه كنند و تحت معاینه قرار گیرند. بخصوص پس از سن ۵۰ سالگی كه مشكلات خطرناک تخمدانی (سرطانها) شایعتر است و از این سن باید هر شش ماه یكبار حتماً مورد معاینه دقیق قرار گیرند.
تمام مادران عزیز اگر دختر خانمی دارند كه چاق است، اختلال عادت ماهانه دارد و بخصوص موی اضافی غیرعادی در بدن دارد (هیرسوتیسم) این سه علامت را جدی بگیرند و حتماً با پزشک متخصص زنان مشورت كنند. نكته مهم دیگر اینكه به دختران خود تفهیم كنند كه به خاطر سلامتی ازدواج كنند، نه به خاطر اتومبیل و آپارتمان و ویلا چون دیر ازدواج كردن باعث كیست تخمدان، فیبروم رحم، زایمانهای با سزارین، شیردهی ناموفق، آندومتریوز و... می شود.