تخمدان پلی کیستیک، کنترل و درمان

ناباروری در زنان علل گسترده‌ای دارد ولی جالب است بدانید با درمان‌های گسترده و تخصصی در علم پزشکی تقریبا مشکل بسیاری از زنان نابارور قابل‌حل است. یکی از مشکلات شایعی که باعث تاخیر در باروری زنان می‌شود، اختلال نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک است، به‌خصوص در مواقعی که این اختلال شدید است، بیمار باید مراحل طولانی‌تری از درمان را برای باردار شدن طی کند. به نظر می‌رسد تعداد زنان مبتلا به نشانگان پلی‌کیستیک در جامعه زیادتر شده، ولی واقعیت این است که نمی‌توان با قطعیت این موضوع را ثابت کرد.

شاید زنان نسبت به گذشته بیشتر به خود توجه و با دیدن علائم سریع‌تر به پزشک مراجعه می‌کنند و روش‌های تشخیص دقیق‌تر و علمی‌تر است. به هر حال این اختلال در بعضی از خانم‌ها وجود دارد و در صورتی که شدید باشد، مشکلات زیادی ایجاد می‌کند که یکی از آنها ناباروری است.

با توجه به بالا رفتن سن ازدواج چنین موضوعی باید جدی گرفته شود چون نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک گاهی ناباروری طولانی ایجاد می‌کند که ممکن است زمان برای زایمان مناسب را به تعویق بیندازد. نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک در زنان مجرد با بی‌نظمی عادت ماهانه و گاهی هم پرمویی مشخص می‌شود. البته علائم دیگری مانند دل‌درد، آکنه، افزایش وزن و... هم ممکن است وجود داشته باشد که اغلب مبتلایان با علائم آشنایی دارند ولی بعضی از مبتلایان به این اختلال بعد از ازدواج با تاخیر در بارداری مواجه می‌شوند و به این فکر می‌افتند که باید به متخصص زنان مراجعه کنند.

نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک یکی از مهم‌ترین علل مراجعه زنان به درمانگاه‌های تخصصی زنان برای درمان نازایی است اما باید بدانید این زنان در واقع نابارور نیستند، بلکه مشکل اصلی تخمک‌گذاری نامنظم است چون به‌طور طبیعی تخمدان باید هر ماه تخمک‌گذاری کند، در حالی که در تخمدان‌های پلی‌کیستیک، تخمک‌گذاری به هر ۴-۳ ماه یکبار می‌رسد که فرصت برای بارداری کاهش می‌یابد.

قدم اول برای تحریک تخمدان تجویز دارو است

این افراد حتما باید برای باروری اقدام کنند و منتظر نمانند تا خودبخود باروری رخ دهد. برای باروری باید تخمدان بیمار تحریک شود. این کار با تجویز داروی کلومیفن انجام می‌شود. البته جوابدهی خانم‌های مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک با دارو برای تخمک‌گذاری زیاد خوب نیست و باز هم مقاومت دیده می‌شود. برای تحریک کردن تخمدان‌ها ممکن است چند ماه این درمان تکرار شود و این احتمال وجود دارد که تخمدان بعد از مدتی به درمان با دارو مقاوم شود.

درمان بعدی تجویز آمپول است. این درمان نیز قطعی نیست و گاهی تحریک تخمدان بیش از حد انجام می‌گیرد. دارو و آمپول ممکن است باعث بزرگ شدن بیش از حد تخمدان شود.

علت شکست درمان دارویی

بعضی از بیماران شاید با مصرف یک یا دو ماه دارو باردار شوند و بعضی اصلا به دارو جواب ندهند. بررسی‌های نشان داده پاسخ به دارو به میزان چاقی، بالا بودن انسولین در گردش خون، اختلالات هورمونی و تعداد فولیکول‌های اطراف تخمدان بستگی دارد.

عوارض ناشی از داروها

تحریک بیش از حد تخمدان عوارضی دارد. بزرگی تخمدان یکی از این عوارض است که بعد از تجویز قرص ممکن است ایجاد شود ولی عوارض ناشی از تجویز آمپول بیشتر است. گاهی تخمدان آنقدر تحریک می‌شود که بیمار دچار آسیت یا تجمع مایع داخل‌شکمی، کاهش حجم داخل عروق، افزایش انعقادپذیری خون و اختلال در عملکرد اعضای مختلف بدن می‌شود که ممکن است خطرناک هم باشد. البته چنین عوارضی قابل‌پیش‌بینی نیستند و خانم‌هایی که فقط یک بار قرص مصرف کرده‌اند هم ممکن است دچار تحریک بیش از حد تخمدان شوند.

حتی در خانم‌هایی که دارویی برای تحریک تخمدان استفاده نکرده‌اند، نیز چنین عوارضی دیده شده است. گرچه عوارض را پزشک با هر بار مراجعه بیمار بررسی می‌کند ولی گاهی پزشکان ممکن است با مشاهده عوارض ناشی از دارو، درمان را قطع کنند اما این افراد نازا نیستند. درمان باید کنترل‌شده و بیمار کاملا تحت‌نظر باشد.

اگر دارودرمانی جواب نداد

گاهی بارداری با درمان‌های دارویی انجام نمی‌گیرد. در این مواقع از روش دیگری به‌عنوان کوتر کردن تخمدان استفاده می‌شود. اگر با کوتر هم تخمدان فعال نشود از روش آی‌یوآی، میکرواینجکشن و آی وی اف استفاده می‌شود. البته این درمان‌ها پرهزینه‌تر و نیازمند صرف زمان بیشتری هستند.

اختلال تخمدان پلی‌کیستیک بعد از زایمان فروکش نمی‌کند

در طول دوران بارداری اختلال تخمدان پلی‌کیستیک خاموش و وضعیت تخمدان طبیعی است. بعضی از زنان این سوال را دارند که ممکن است بعد از زایمان بیماری فروکش کند؟ در جواب باید گفت بعد از زایمان معمولا تخمدان‌ها وضعیت قبلی قبل از بارداری را از سر می‌گیرند. این اختلال تا وقتی خانم یائسه نشده همراه او خواهد ماند. یعنی اغلب خانم‌ها برای بارداری بعدی هم دچار مشکل خواهند شد و نیاز به دارو و... دارند.

اختلال نشانگان تخمدان پلی‌کسیتیک باید کنترل شود

زنان مبتلا به نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک در صورت تمایل داشتن یا تمایل نداشتن به باروری باید تحت درمان باشند چون این اختلال عوارض زیادی بر جای می‌گذارد. عوارض طولانی‌مدت به‌دلیل وجود هورمون آندروژن بالاست. هورمون آندروژن یا هورمون مردانه باعث اختلال در ترشح هورمون‌های زنانه می‌شود و فرد را مستعد سرطان آندومتر و سرطان‌های زنانه می‌کند. احتمال ابتلا به دیابت، فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی-عروقی و... نیز وجود دارد. به همین دلیل است که بیماران همیشه باید تحت‌نظر باشند و لازم است عادت ماهانه‌ها با درمان مرتب شوند. بهتر است افرادی که وزن بالایی دارند وزنشان را متعادل کنند و از نظر فشار خون و... نیز آزمایش‌های لازم و معاینات دوره‌ای را انجام دهند.

کوتر کردن تخمدان روش درمانی خوبی است

وقتی سطح تخمدان بزرگ‌تر از سطح عادی است و میزان ترشح آندروژن بالاست، از کوتر استفاده می‌شود. در این روش از طریق لاپارسکوپی وارد حفره شکم می‌شوند و سطح تخمدان‌ها را از چند نقطه می‌سوزانند. این کار باعث می‌شود ترشح هورمون آندروژن یا هورمون مردانه کاهش یابد. روش کوتر کردن تخمدان معمولا نتیجه خوبی دارد. بعضی از بیماران بعد از کوتر تخمدان، خودبه‌خود باردار می‌شوند.

بعد از کوتر به بیماران توصیه می‌شود ۲ ماه صبر کنند. اگر در این مدت باردار شدند که هیچ ولی در صورت باردار نشدن دوباره داروی تحریک‌کننده تخمدان تجویز می‌شود زیرا دیده شده چنین بیمارانی بهتر به درمان‌های دارویی جواب می‌دهند. قبلا به جای کوتر از روش جراحی استفاده می‌شد. در این روش برشی روی شکم بیمار ایجاد می‌کردند و تکه‌ای از تخمدان خارج می‌شد. این کار با چسبندگی زیاد همراه بود ولی کوتر تخمدان روش تقریبا بدون عارضه‌ای است.