سن مناسب بارداری زنان، حتما بخوانید

امروزه سن ازدواج و به تبع آن بارداری در کشور ما بالا رفته و خانم‌های زیادی هستند که پس از ۳۰ سالگی باردار می‌شوند. از طرفی، در برخی روستاها و شهرهای کوچک هم بعضی دختران کم‌سن و سال زود باردار می‌شوند و در نوجوانی خانواده تشکیل می‌دهند. در این گفت‌وگو دکتر طاهره افتخار، متخصص زنان و زایمان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره بارداری زودهنگام و دیرهنگام توضیح داده که در ادامه می‌خوانید.

اندر مزایای مادر شدن در ٢۴ سالگی

امروزه با توجه به اینکه سن ازدواج بالا رفته و از طرفی زنان هم در جامعه کار می‌کنند، سن بارداری بالا رفته است. به نظر شما بهترین سن برای بارداری چه زمانی است؟

تاثیر سن مناسب برای بارداری بر سلامت مادر و جنین انکارناپذیر است. به نظر من، سنین 24 تا 25 سالگی بهترین سن بارداری و سنین زیر 20 سالگی و بالای 35 سالگی، نامناسب‌ترین سنین برای بارداری است

چرا ۲۴سالگی را سن خوبی می‌دانید؟

علت تاکید بر سن ۲۴ سالگی، کمتر بودن چرخه‌های بدون تخمک‌گذاری و بالا بودن قابلیت باروری در یک خانم است. همچنین به نظر می‌رسد جدای از مسائل فیزیولوژیک، آمادگی روانی، عاطفی و اجتماعی کافی در این سن برای مادر شدن پیدا کرده است.

بارداری در سن کمتر از 20 سال چه خطراتی دارد؟

بارداری در سنین زیر 20 سال مادر را با خطر زایمان زودرس، وزن‌گیری ناقص نوزاد و سقط جنین روبرو می‌کند. همچنین خانم‌ها در این سنین از نظر روانی و عاطفی آمادگی لازم را برای پذیرش مسوولیت مادرشدن ندارند که بی‌شک این مساله آنها را با چالش‌های خاصی پس از زایمان روبرو می‌کند.

بارداری‌های زیر20 سال خطرات حین بارداری را برای خانم‌های بسیارجوان شامل زایمان زودرس، فشارخون بالای مادر، بروز کم‌خونی در مادر، مرگ مادر، مرگ جنین و رشد ناکافی جنین داخل رحم افزایش می‌دهند و بر احتمال بروز عوارضی مانند پیشرفت نکردن زایمان به دلیل تکامل ناکافی لگن، پارگی‌های نسج کانال زایمانی، خونریزی‌های حین و پس از زایمان ناشی از کم‌خونی مادر و درنهایت جمع نشدن رحم نیز تاکید می‌کنند. گرچه نباید از خطرات بروز عفونت و خونریزی پس از بارداری نیز در بارداری‌های زیر 20 سالگی غافل شد.

آیا مشاوره‌های قبل از بارداری می‌تواند به خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، کمک کند؟

بله، بی‌شک مشاوره قبل از بارداری نقشی اساسی در پیشگیری از عوارض بارداری در سن بالا دارد که شامل تست‌های غربالگری پیش از بارداری و انجام آزمایش‌های کم‌خونی، بررسی عفونت ویروسی، بررسی‌های لازم از حیث نداشتن بیماری‌های غدد و متابولیک و اتخاذ روش درمانی و کنترلی در صورت نیاز می‌شود.

آزمایش‌های غربالگری فقط برای سنین نامناسب بارداری توصیه می‌شود؟

نه، آزمایش‌های غربالگری 3 ماهه اول و دوم بارداری در همه سنین با هدف اطمینان یافتن از سلامت جنین انجام می‌شود که بر این اساس در 3 ماهه اول بارداری با انجام سونوگرافی و آزمایش تخصصی خونی می‌توان میزان احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی جنین را تشخیص داد و اگر در این نوع آزمایش، تشخیص احتمال وجود ناهنجاری کروموزومی بالاتر از حد قابل‌تعریف باشد، با برداشت مقداری از مایع اطراف جنین یعنی مایع آمنیوتیک می‌توان به‌طور قطعی از سالم بودن جنین در 3 ماهه دوم بارداری اطمینان یافت.

چرا خطرات بارداری پس از ۳۵ سالگی جدی است؟

با افزایش سن بارداری خطر سقط جنین، کنده شدن جفت، افزایش فشارخون و دیابت بارداری و مرگ‌های غیرقابل‌توجیه داخل‌رحمی افزایش می‌یابد. بر این اساس توصیه می‌شود خانم‌ها در صورت امکان پیش از ۳۵ سالگی اقدام به بارداری کنند چون خطراتی مثل افزایش ناباروری و درنتیجه تقاضای بیشتر برای لقاح آزمایشگاهی (IVF) و افزایش غم‌انگیز مشکلات مربوط به جنین، سقط، بارداری خارج‌رحمی، فشارخون، دیابت بارداری، اختلالات ژنتیکی، اسکیزوفرنی، بارداری دوقلویی دوتخمکی، جداشدن زودرس جفت، جفت سرراهی و سزارین از جمله عوارضی هستند که در صورت بارداری در سنین بالا می‌توانند گریبان مادر یا جنین را بگیرند.

خیلی از خانم‌های باردار از دیابت بارداری هراس دارند. لطفا در این مورد توضیح دهید.

مادرانی که در سن بالا باردار می‌شوند باید از لحاظ دیابت نیز مورد آزمایش قرار بگیرند و اگر مشکلی دارند، رژیم غذایی خاصی برای آنها تجویز شود، گرچه در مشاوره قبل از بارداری وضعیت مادر از نظر قند، چربی، فشارخون و تیروئید بررسی و بر رعایت رژیم غذایی مناسب و کنترل وزن مادر نیز تاکید می‌شود. در ادامه نیز خانم باردار طی 7 ماه اول بارداری هر ماه و از 7 تا ۹ ماهگی هر 2 هفته یکبار و در ماه 9 هر هفته از لحاظ فشارخون مورد بررسی قرار می‌گیرد و میزان پروتئین موجود در ادرار و ورم اندام او کنترل می‌شود.

رمز بارداری موفق از نظر شما چیست؟

رمز بارداری سالم و کم‌خطر در هر سنی، کنار بررسی و مراقبت‌های پزشکی، در داشتن شیوه زندگی سالم خلاصه می‌شود که شامل رژیم غذایی مناسب، داشتن تحرکات جسمی متناسب با شرایط بارداری، مصرف نکردن دخانیات، استراحت مرتب و خواب شبانه منظم از سوی مادر است.

شایع‌ترین مشکلات دوران بارداری کدامند؟

وضعیت بدن خانم‌ها در زمان بارداری تغییرات زیادی می‌کند اما بعضی تغییرات جزو شایع‌ترین مشکلات دوران بارداری در آنهاست.

بهترین فاصله زمانی بین دو بارداری، چند سال است؟

فاصله سنی بین دو بارداری نباید کمتر از ۱۸ ماه و بیشتر از ۵۹ ماه باشد.

نکته دیگر این است که با افزایش سن مادر، بروز بارداری دوقلویی دوتخمکی افزایش پیدا می‌کند؛ اگرچه در حال حاضر علت اصلی بارداری چندقلویی در سنین بالای مادر، استفاده از روش‌های کمک‌باروری (لقاح آزمایشگاهی) عنوان شده، هرچه بارداری بیشتر به تاخیر بیفتد و سن خانم بالاتر برود، احتمال وقوع آن کمتر می‌شود.

بزرگ‌ترین مزیت برای بارداری در سن مناسب چیست؟

بزرگ‌ترین مزیت بارداری در سنین مناسب بالا بودن قدرت باروری است. ازآنجایی‌که بیشترین قدرت باروری مربوط به زنان 18 تا 25 سال است، احتمال اختلال در بارداری در این سنین بسیار پایین است. چنانچه تشکیل خانواده برای یک خانم اهمیت داشته باشد، بارداری در سن مناسب بالاترین شانس بارداری موفقیت‌آمیز را در اختیار او قرار می‌دهد.

علاوه بر بالا بودن قدرت باروری،‌ مادران جوان به‌طورمعمول سلامت جسمانی بیشتری نسبت به مادران مسن‌تر دارند. این موضوع به این معنی است که زنان بین سنین 18 تا 25 سال با کمترین احتمال بروز عوارض در دوران بارداری مواجه‌اند. همچنین مادران جوان به‌طورکلی انرژی جسمانی بیشتری برای پرورش نوزاد خود دارند.

آیا ابتلا به فشارخون بالا در دوران بارداری افزایش می‌یابد؟

فشارخون بالا که در طول بارداری ایجاد می‌شود در زنانی که سن بیشتری دارند بیشتر دیده می‌شود. پزشک فشارخون مادر و رشد و تکامل جنین را به‌دقت کنترل خواهد کرد. گاهی حتی زایمان قبل از تاریخ مشخص‌شده اتفاق می‌افتد.

آیا سن بالا در بارداری می‌تواند سقط جنین را افزایش دهد؟

بله، خطر از دست دادن جنین به‌واسطه سقط جنین و مرده‌زایی با بالا رفتن سن احتمالا به دلیل بیماری‌های فعلی یا ناهنجاری‌های کروموزومی جنینی افزایش می‌یابد. معمولا کاهش کیفیت تخمک‌های زن، همراه با افزایش خطر بیماری‌های مزمن مانند فشارخون بالا و دیابت می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.

احتمال تولد نوزاد کم‌وزن و زایمان زودرس نیز بیشتر است. نوزادان نارس، به‌ویژه نوزادانی که خیلی زود متولدشده‌اند، اغلب با اختلالات پزشکی پیچیده‌ای مواجه می‌شوند.

احتمال زایمان از طریق سزارین هم افزایش می‌یابد. از طرفی، خطر بروز عوارض بارداری در خانم‌های مسن‌تر بیشتر است و ممکن است باعث زایمان سزارین شود. نمونه‌ای از این عوارض شرایطی است که در آن دهانه رحم با جفت مسدود می‌شود. (جفت پایین)

خطر بروز ناهنجاری‌های کروموزومی هم بالاتر است. نوزادان متولدشده از خانم‌های مسن‌تر، در معرض خطر بالاتر بروز اختلالات خاص کروموزومی مانند نشانگان داون قرار دارند.

اگر خانمی پس از ۳۵ سالگی باردار شد، چه باید بکند؟

• قبل از بارداری باید نزد پزشک مربوط برود و در مورد سلامت عمومی خود و تغییرات در شیوه زندگی که ممکن است احتمال برخورداری از بارداری و نوزاد سالم را افزایش دهد، با او صحبت کند و هرگونه نگرانی در مورد باروری یا بارداری را با پزشک در میان بگذارد. در مورد چگونگی افزایش احتمال باروری و راه‌حل‌های موجود در صورت مواجهه با اختلالات باروری هم اطلاعاتی به دست بیاورد.

• ملاقات‌های منظم قبل از زایمان به پزشک کمک می‌کند بر سلامت مادر و کودک نظارت داشته باشد. هرگونه علائم یا نشانه‌های نگران‌کننده را با پزشک در میان بگذارید. صحبت کردن با پزشک موجب آسودگی خاطر می‌شود.

• در دوران بارداری، مادر به میزان بیشتری اسیدفولیک، کلسیم، آهن، ویتامین D و دیگر مواد مغذی ضروری نیاز دارد. چنانچه در حال حاضر از رژیم غذایی سالمی برخوردار هستید، آن را حفظ کنید. مصرف روزانه ویتامین قبل از زایمان که بهتر است چند ماه قبل از بارداری شروع شود می‌تواند نیازهای ضروری بدن را تامین کند.

• افزایش وزن مناسب می‌تواند تضمینی برای سلامت کودک باشد و کم کردن وزن اضافه پس از زایمان را راحت‌تر می‌کند. برای آگاهی از میزان مناسب افزایش وزن با پزشک خود مشورت کنید.

• فعالیت بدنی منظم به کاهش یا پیشگیری از ناراحتی کمک می‌کند، سطح انرژی مادر را افزایش می‌دهد و سلامت کلی او را بهبود می‌بخشد. همچنین با افزایش استقامت و قدرت عضلانی، او را برای زایمان و تولد نوزاد آماده خواهد کرد. قبل از شروع یا ادامه برنامه ورزشی، حتما با پزشک خود مشورت کنید، به‌ویژه اگر دچار بیماری زمینه‌ای هستید. در مورد آزمایش‌های مربوط به ناهنجاری‌های کروموزومی قبل از زایمان اطلاعات به دست بیاورید.