چسبندگی لوله های رحمی، علائم و روش های تشخیص

لوله‌های رحمی یکی از مهم‌ترین اعضای داخلی لگن به حساب می‌آید و سلامتی آنها هم تاثیر بسزایی در باروری خانم‌ها دارد به همین دلیل ممکن است بارها اصلاح چسبندگی لوله ها را شنیده باشید خصوصا از زبان کسانیکه مشکل نازایی دارند.اخیرا در قسمت پرسش و پاسخ سایت،هر روزه سوالاتی راجب به این مشکل و راه های تشخیص و درمانش پرسیده میشود.به همین علت در این مقاله موضوعات مرتبط با چسبندگی لوله مثل علل به وجود آمدن، تشخیص، درمان و مشکلاتی که به دنبال دارد اورده شده است.

لوله رحمی (فالوپ) چیست؟

قبل از اینکه راجب بسته شدن لوله های فالوپ بدانید، باید با ساختار و عملکرد آنها در بدن آشنا شوید. لوله‌های رحمی دو لوله نازک در دو طرف رحم هستند که به حرکت تخمک‌های بالغ از تخمدان به رحم کمک می‌کنند. این لوله ها ،به طول حدود 10 سانتی متر هستند و از زوایای طرفی قسمت فوقانی رحم خارج می‌شوند و در انتها به شکل شیپوری در می‌آیند و روی تخمدان‌ها قرار می‌گیرند.به محض آزاد شدن تخمک از تخمدان ،این لوله ها تخمک را به داخل خود میکشند و با حرکات خود و مزک هایشان باعث میشوند تا تخمک در طول لوله حرکت کند و خودش را به رحم برساند.این لوله ها از 4 قسمت تشکیل شده اند.قسمت داخل جداری به طول یک سانتی‌متر که در ضخامت دیواره رحم است. تنگه یا ایسموس که محل اتصال لوله به رحم است. آمپول که گشادترین قسمت است و بیش از نصف لوله را تشکیل داده و لقاح در آن صورت می‌گیرد. ناحیه شیپوری که وظیفه گرفتن تخمک از تخمدان را دارد.

چسبندگی لوله‌ رحمی چیست؟

ممکن است هر قسمتی از این لوله ها دچار چسبندگی یا انسداد شود که باعث مشکل نازایی در فرد میشود.هم چنین نوع و شدت این چسبندگی یا انسداد مختلف است و بسته به نوع و شدت آن برای درمان نیاز به اقدامات خاص است.برای مثال چسبندگی‌های غشایی بسیار نازک هستند و معمولاً به سادگی با یک فشار یا کشیدگی شدن ملایم پاره می‌شوند. چسبندگی‌های ضخیم اغلب عروقی هستند (حاوی رگ‌های خونی) و برای جدا شدن نیاز به مداخله با استفاده از ابزار مکانیکی یا انرژی (مانند لیزر) دارند. چسبندگی‌های نواری ممکن است با ایجاد یک نوار یا ساختار رشته مانند در بین دو بخش موجب اتصال آنها شوند. چسبندگی‌های تخت زمانی ایجاد می‌شوند که دو بخش به هم چسبیده شده باشند.

دلایل ایجاد انسداد لوله‌های رحمی

عوامل زیادی می‌توانند باعث این چسبندگی‌ها شوند. یکی از عواملی که باعث چسبندگی و انسداد لوله‌های رحمی می‌شود، عفونت‌ است. عفونت‌ به واسطه میکروب‌های مختلف می‌تواند باعث التهاب لوله‌ها شود و افرادی که مبتلا به عفونت‌های مکرر و شدید لوله‌های رحمی می‌شوند و به موقع مراجعه به پزشک ندارند و تحت درمان قرار نمی‌گیرند، ممکن است دچار چسبندگی و به دنبال آن نازایی شوند. در کسانی که از IUD ستفاده می‌کنند نیز احتمال التهاب‌های لگنی و لوله‌های رحمی بیشتر است. بنابراین میان این افراد هم بیشتر شاهد بروز چسبندگی خواهیم بود و به همین علت در خانم‌هایی که هنوز زایمان نکرده‌اند، IUD را به عنوان روش جلوگیری پیشنهاد نمی‌کنیم. البته باید به این موضوع هم توجه داشته باشیم که همه افراد هم این مشکلات را پیدا نخواهند کرد، ولی توجه به این نکته ضروری است.

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند سبب چسبندگی لوله‌ها شود، جراحی‌ها هستند. از شایع‌ترین جراحی‌ها می‌توان از آپاندیسیت نام برد. عمل جراحی آپاندیسیت به خصوص در کسانی که آپاندیسیت پاره می‌شود و تورم و عفونت شدید در لگن ایجاد می‌شود، ممکن است باعث ایجاد چسبندگی‌ شود. یکی دیگر از جراحی‌هایی که ممکن است باعث چسبندگی شود، جراحی کیست تخمدان، فیبروم رحمی و جراحی‌هایی است که داخل لگن انجام می‌شود.شاید برایتان سوال پیش بیاید که آیا انجام سزارین هم می‌تواند سبب چسبندگی لوله‌های رحمی شود؟در جواب باید گفت،سزارین هم به دلیل اینکه نوعی عمل جراحی است، می‌تواند چنین عارضه‌ای را داشته باشد. در برخی از خانم‌ها بعد از یک بار سزارین، چسبندگی‌های شکمی دیده می‌شود، اما چسبندگی‌های شکمی کمتر در محل لوله‌های رحمی است و بیشتر در قسمت مثانه دیده می‌شود.اما اگر روش سزارین به صورت اصولی و صحیح انجام شود، حتی در خانم‌هایی که چند بار هم سزارین شده اند این مشکل به وجود نمی‌آید.

ابتلا به اندومتریوز یکی دیگر از عوامل خطر برای افزایش رسیک چسبندگی لوله ها به شمار می آید.در آندومتریوز، بافت‌ مشابه‌ پوشش‌ داخلی‌ رحم‌ در نقاطی‌ غیرمعمول‌ در قسمت‌ پایینی‌ شکم‌ ظاهر می‌شود. این‌ بافت‌ ممکن‌ است‌ روی‌ سطح‌ تخمدان‌، پشت‌ رحم‌ و در حفره‌ لگنی‌، روی‌ دیواره‌ روده و ندرتا در نقاطی‌ دورتر به‌ وجود آید.

علائم چسبندگی لوله ها

انسداد رحمی به ندرت موجب بروز علائم می‌گردد. یک نوع خاص انسداد لوله رحمی که هیدروسالپنکس نامیده می‌شود، ممکن است موجب درد پایین شکم و ترشحات غیرطبیعی واژن شود، اما همه زنان دچار این علائم نمی‌شوند.

در کل ممکن است علایمی مانند دردهای لگنی‌ هنگام‌ عادت‌ ماهانه‌، خصوصا روزهای‌ آخر،درد هنگام‌ مقاربت‌ جنسی‌، لکه‌بینی‌ قبل‌ از عادت‌ ماهانه‌، گاهی‌ وجود خون‌ در ادرار یا مدفوع‌، کمردرد و درد همراه‌ با انقباضات‌ روده‌ای‌ و نازایی‌ وجود داشته باشند.

روش های تشخیص چسبندگی لوله های رحمی

متاسفانه با انجام سونوگرافی نمیتوان به وجود این مشکل پی بر و به کمک لاپاراسکوپی ویا عکس رنگی که از رحم گرفته می‌شود، می‌توان وضعیت لوله‌ها را ارزیابی کرد.عکس رنگی که کمی هم دردناک است می تواند مسیر لوله های رحم و شکل رحم را نشان دهد که با استفاده از این یافته ها پزشک میتواند ناهنجاری های رحم مثل رحم دوشاخ یا سپتوم دار و یا گرفتگی لوله ها را تشخیص دهد.

با روش بعدی یعنی لاپاراسکوپی حفره ی شکم دیده می شود و داخل حفر ها و لگن با بزرگنمایی چند برابر مشاهده می گردد و تشخیص داده می شود که آیا لوله رحمی مشکل دارد یا مخاط داخل لوله های رحمی دچار مشکل است.

اگر انسداد شدید نباشد،میتوان هنگام عکس رنگی و در بیهوشی یک ماده ی رنگی به دهانه ی رحم فرستاد که این ماده وارد رحم و لوله می شود و چون زیر بیهوشی است، معمولا اگرفتگی برطرف شده و خیلی اوقات لوله باز می شود.پس این روش در آن واحد میتواند هم روش تشخیص و هم درمانی باشد.

روش های درمانی برای چسبندگی و انسداد رحم

اگر یکی از لوله‌ها باز باشد و بغیر از آن سالم باشید، ممکن است بتوانید بدون نیاز به کمک زیادی باردار شوید. ممکن است پزشک داروهای باروری را برای افزایش احتمال تخمک‌گذاری در طرفی که لوله باز است تجویز کند. هر چند در صورتی که هر دو لوله مسدود باشند این روش قابل استفاده نیست.

در برخی موارد، جراحی لاپاروسکوپی می‌تواند لوله‌های مسدود شده را باز کند یا بافت اسکاری که موجب مشکل شده است را جدا نماید. احتمال موفقیت بستگی به سن (هر چه جوان‌تر بهتر)، وضعیت و محل انسداد و دلیل انسداد دارد. اگر تنها مقدار کمی چسبندگی بین لوله‌ها و تخمدان وجود داشته باشد، در این صورت احتمال بارداری پس از جراحی افزایش می‌یابد. اگر یکی از لوله‌ها مسدود اما سالم باشد، احتمال بارداری پس از جراحی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد خواهد بود.

اما اگر اسکار و چسبندگی‌های متعدد و ضخیم بین لوله‌ها و تخمدان وجود داشته باشد، و یا اگر مبتلا به هیدروسالپنکس باشید، جراحی گزینه خوبی برای شما نیست. همچنین در صورتی که هر گونه مشکل ناباروری مردانه وجود داشته باشد، بهتر است از جراحی صرف نظر کرد. در این موارد، لقاح مصنوعی بهترین انتخاب است. نکته مهم دیگر این است که خطر حاملگی خارج رحمی پس از جراحی جهت درمان انسداد لوله رحمی بیشتر است. در صورت بارداری پزشک باید به دقت شما را زیر نظر بگیرد.

با روش هیستروسکوپی که یک روش آندوسکوپی تشخیصی داخل رحمی است، تحت شرایط بیهوشی عمومی و با وسیله تلسکوپ مانندی که از طریق دهانه رحم وارد حفره می‌شود، رحم از نظر وجود انواع چسبندگی‌های داخل رحمی بررسی می‌شود. این روش همچنین کاربرد درمانی دارد.

در روش دیگرکه به عکس رنگی معروف است، با قراردادن لوله باریکی در دهانه لوله رحم و تزریق سرم نرمال سالین و همزمان انجام سونوگرافی می‌توان از عبور مایع از لوله‌های رحمی و رها شدن آنها در حفره لگن که دلیل بازبودن لوله‌هاست اطلاع حاصل کرد.

اگر چسبندگی در اطراف لوله باشد، با عمل جراحی یا لاپاراسکوپی (لاپاروسکوپی) می‌توان آن را باز کرد. برخی خانم‌ها بعد از باز کردن چسبندگی‌ها باردار می‌شوند.