قاعدگی نامنظم در زنان، علل و درمان

قاعدگی نامنظم، به عدم وقوع قاعدگی یا وقوع ۶ تا ۸ قاعدگی در سال اطلاق می گردد. عدم وقوع قاعدگی ممکن است به دلیلی مانند بارداری روی دهد. در برخی موارد نیز ممکن است برخی بیماری ها و شرایط بر سیستم باروری تاثیر بگذارد که نتایجی مانند قاعدگی نامنظم را در پی دارد.

علل قاعدگی نامنظم
علل قاعدگی نامنظم عبارت است از:
- بارداری
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- عدم چربی کافی بدن
- ورزش بیش از حد
- ترشح بیش از حد پرولاکتین
- یائسگی زودرس
توضیحات بیشتر:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک که یکی از دلایل قاعدگی نامنظم می باشد، نوعی اختلال هورمونی است که در آن تخمدان ها مقدار زیادی هورمون مردانه تولید می کنند. در تخمدان پلی کیستیک علائمی مانند چاقی، آکنه، دشواری در باردار شدن و افزایش رشد موهای زائد مشاهده می گردد. تخمدان پلی کیستیک متداول ترین علت قاعدگی نامنظم می باشد.
- یائسگی به طور نرمال در بازه سنی 45 تا 55 سالگی روی می دهد. در یائسگی عملکرد تخمدان ها متوقف شده و دیگر پریودی رخ نمی دهد. در سال های پیش از یائسگی احتمال وقوع قاعدگی نامنظم وجود دارد. وقوع یائسگی قبل از 40 سالگی یائسگی زودرس نامیده می شود که این مورد نیز در بروز قاعدگی نامنظم دخالت دارد.
۰ استفاده از برخی قرص های ضد بارداری نیز سبب وقوع قاعدگی نامنظم در طول سال می گردد. قرص های ضد بارداری که تنها حاوی پروژستین می باشد، بیشتر منجر به وقوع قاعدگی نامنظم می شود. پروژستین به فرم قرص، دستگاه درون رحمی و ایمپلنت در بازار دارویی وجود دارد.
اگر در موارد زیر دچار قاعدگی نامنظم و یا عدم وقوع قاعدگی شدید، با متخصص زنان مشورت نمایید:
- اگر زیر ۱۵ سال هستید و هنوز پریود نشده اید.
- در مدتی بیش از 3 ماه پریود نشده اید.
- فاصله زمانی بین پریودهای شما بیش از ۴۵ روز می باشد.

تشخیص قاعدگی نامنظم
متخصص زنان برای تعیین علت قاعدگی نامنظم، تست هایی را بر اساس علائم و سن افراد در نظر خواهد گرفت. عمده ترین تست هایی که برای تشخیص علت قاعدگی نامنظم انجام می شود، عبارت است از:
تست بارداری:
بارداری متداول ترین دلیل عدم وقوع پریود می باشد. پیش از انجام هر تست دیگری تست بارداری ابتدا انجام می شود، تا احتمال چنین گزینه ای کنار گذاشته شود.
آزمایش خون:
در آزمایش خون مقدار هورمون های دخیل در سیستم باروری اندازه گیری می شود.
سونوگرافی لگن:
در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از ارگان های داخلی مانند رحم، دهانه رحم و واژن استفاده می شود.
ام آر آی:
در ام آر آی از میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر جزئی از مغز استفاده می شود. با استفاده از ام آر آی می توان بخش های مختلف مغز که در تولید هورمون ها نقش دارند را بررسی و معاینه کرد.

درمان قاعدگی نامنظم
درمان قاعدگی نامنظم و یا عدم وقوع قاعدگی به علت زمینه ای آن وابسته خواهد بود.
برخی گزینه های احتمالی در درمان قاعدگی نامنظم، عبارت است از:
- استفاده از قرص های ضد بارداری برای منظم تر شدن پریودها
- کاهش وزن
- استفاده از داروهایی که به باردار شدن افراد کمک می کند، البته اگر دشواری در باردار شدن مطرح باشد.
- مصرف کالری بیشتر
- کاهش استرس و پرهیز از انجام ورزش های سنگین
- استفاده از برخی هورمون ها برای درمان گرگرفتگی البته اگر فرد قاعدگی نامنظم را به دلیل دوران پیش یائسگی تجربه می کند.
- استفاده از داروهایی برای کاهش مقدار پرولاکتین
هدف از درمان قاعدگی نامنظم، اصلاح علت زمینه ای دخیل در آن می باشد. آمنوره و الیگومنوره از جمله انواع بی نظمی در قاعدگی می باشد. در آمنوره فرد دچار پریودهای قاعدگی نمی شود و در الیگومنوره فرد کمتر از 6 تا 8 پریود را در طول سال تجربه می کند. در توضیح علل این شرایط می توان به موارد مختلفی اعم از سندرم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی تخمدان، اختلالات کروموزومی، اختلال در هیپوتالاموس و یا بارداری اشاره کرد.
همانطور که عنوان شد سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از عوامل بی نظمی در قاعدگی می باشد. در این شرایط، درمان قاعدگی نامنظم استفاده از داروهای هورمونی مانند پروژستین می باشد که سبب القای پریود در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک می شود. این دارو به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز هر ۱ تا ۳ ماه استفاده می شود. استفاده از داروهای ضد بارداری ترکیبی نیز می تواند در درمان قاعدگی نامنظم موثر باشد. خانم هایی که به دلیل آمنوره هیپوتالامیک دچار بی نظمی در پریودها می شوند، با ایجاد برخی تغییرات در شیوه زندگی اعم از وزن گیری مناسب، کاهش انجام ورزش های شدید و یا کاهش استرس های عاطفی می توانند به درمان قاعدگی نامنظم در خود کمک کنند.
- تحقیقات نشان می دهد، خانم هایی که کالری کمتری نسبت به میزان سوخت و ساز روزانه خود دریافت می کنند ممکن است به آمنوره دچار شوند. خانم هایی که به دلیل ورزش شدید به آمنوره دچار شده اند برای درمان قاعدگی نامنظم باید مقدار کالری مصرفی را افزایش داده و از شدت و دفعات ورزش کردن بکاهند. این اقدامات مخصوصا در مورد خانم هایی اهمیت دارد که قصد باردار شدن دارند. همه خانم های مبتلا به آمنوره باید 1200 تا 1500 میلی گرم کلسیم و 400 واحد ویتامین D به طور روزانه دریافت کنند.
- در برخی موارد برای درمان قاعدگی نامنظم در افراد مبتلا به آمنوره هیپوتالامیک از کنتراسپتیوهای هورمونی استفاده می شود. این درمان ها احتمال ایجاد پوکی استخوان را در زندگی آینده این افراد کاهش می دهد.
نارسایی تخمدان یکی از دلایل اختلال در پریودها و قاعدگی نامنظم می باشد. خانم ها به طور معمول در حوالی 50 سالگی تخمک گذاری را متوقف می کنند که به این رویداد یائسگی اطلاق می گردد. اگر یائسگی قبل از 40 سالگی رخ دهد به آن نارسایی زودرس تخمدان اطلاق می شود. درمان قاعدگی نامنظم ناشی از نارسایی تخمدان ممکن نیست، اما استفاده از استروژن و پروژسترون به فرم قرص های ضد بارداری می تواند در درمان برخی علائم (علائمی مانند گر گرفتگی، خشکی واژن و یا پوکی استخوان) و مشکلات موثر واقع شود. استفاده از هورمون ها در این بازه سنی خطراتی هم در پی دارد.
اگر اختلال در پریودها ناشی از افزایش پرولاکتین باشد، درمان قاعدگی نامنظم با استفاده از داروهای آگونیست دوپامین مانند بروموکریپتین یا کابرگولین انجام می شود. این داروها به منظم شدن قاعدگی کمک کرده و احتمال بارداری را نیز تقویت می کند.
برخی مشکلات و بیماری ها در هیپوتالاموس و هیپوفیز سبب ایجاد آمنوره می گردد. برای مثال فقدان مقدار هورمون GnRH در نظم پریودها اختلال ایجاد می کند. برای درمان قاعدگی نامنظم در این افراد، به منظور تقویت تخمک گذاری و احتمال بارداری از داروهای ناباروری تزریقی استفاده می شود. همچنین برخی اقدامات مانند کورتاژ می تواند منجر به بروز چسبندگی شود که آسیب به دیواره رحم را به دنبال دارد. اگر این چسبندگی ها بسیار گسترده باشد در آن صورت جریان خون قاعدگی کاهش یافته و یا از بین می رود. در این شرایط برای درمان قاعدگی نامنظم باید اقدام به برداشت بافت اسکار با استفاده از جراحی نمود و پس از آن نیز استروژن باید استفاده شود تا دیواره رحم دوباره رشد کند. انجام جراحی همچنین می تواند در اصلاح مشکلات آناتومیکی موثر باشد که منجر به اختلال در قاعدگی شده است.